„სტალინზე კარგს ვერ ვიტყვი“

GE DIGITAL CAMERA

ვანო ქოქოლაძე და შადიე გოგიტიძე – რეპრესირებულები

ეს 1951 წელს მოხდა. მაჭახლის ხეობის სოფელ ჩიქუნეთიდან ჩვიდმეტი ოჯახი გაასახლეს. მათ შორის იყო ვანო ქოქოლაძის ოჯახიც.
„მივატოვეთ ყველაფერი, სარჩო-საბადებელი და დეკემბრის სუსხიან დღეს, სახელდახელოდ წამოღებული ტვირთით წამოვედით. გზაში სულ დაგვისველდა ყველაფერი. ეშელონებში რომ შეგვყარეს, ტანსაცმელს ხელით ვწურავდით, ისეთი სველი იყო. ვაგონში არც ღუმელი გვქონდა. თავიდან გვეუბნებოდნენ, არ იდარდოთ ქობულეთში გასახლებენ და ყველაფერი კარგად იქნებაო. დავიჯერეთ ჩვენც და თვალი სოჭაში გავახილეთ. თურმე ყაზახეთში მივყავდით.

ქვანახშირი მხოლოდ ურალში მოგვცეს. მეც მომქონდა ვედროთი და ვედრო ხელზე მიმეყინა, ხორციანად ამაგლიჯეს. „ფეჩი“ მაინც ვერ ავანთეთ. ბოლოს ხის თაროები დავტეხეთ და იმას მოვუკიდეთ. ამის გამო ჟანდარმმა 500 მანეთით დაგვაჯარიმა და სანამ ფული არ მივუტანეთ, ხუთი კაცი ქვანახშირის ვაგონში გამოკეტა. რომ გამოვიდნენ, ქვანახშირით იყვნენ ახუნძლული, ყინვაში ტანზე მიკროდათ“.

ვანო ქოქოლაძის თქმით, უმძიმესი იყო ეშელონში გატარებული დღეები. უჭირდა მოხუცსაც და ახალგაზრდასაც. ბევრმა ვერც შვილების გადარჩენა შეძლო: „გარდაცვლილების სადგურებზე დატოვება უხდებოდათ, ეს ნამდვილი ტრაგედია იყო. როცა ქალაქში ჩაგვიყვანეს, ეშელონებიდან ჩამოგვყარეს და ერთი ღამე ღია ცის ქვეშ დაგვტოვეს, მხოლოდ მეორე დღეს მოგვაკითხეს მანქანებით და დაგვანაწილეს“.

მძიმე მდგომარეობაში იყო ვანო ქოქოლაძის უფროსი ძმაც: „მას ხერხემალი ჰქონდა დაზიანებული და თაბაშირში გვყავდა ჩასმული. ფიცარზე გაკრული წავიყვანეთ გადასახლებაში და ასევე ჩამოვიყვანეთ. მშობლები ყველაფერს აკეთებდნენ იმისთვის, რომ გადავრჩენილიყავით. რვა ბავშვს მიწურის ერთ ოთახში გვეძინა. პატარებიც ფიზიკურად ვშრომობდით, რომ თავი გადაგვერჩინა. ადგილობრივი ბრიგადირი დილაობით თავზე დაგვადგებოდა და მძინარეს წამოგვყრიდა. ერთ დღესაც, როცა საწოლში წამოგვადგა, ვეღარ მოვითმინე და ცხენიდან გადმოვიღე. მიჩივლა, მაგრამ მე გამამართლეს“.

ვანოს ენის ბარიერის გამო ყაზახურ სკოლაში არ უვლია. „კომუნიკაცია გვიჭირდა მოსახლეობასთანაც. ერთხელ მარილი დაგვჭირდა და ვერაფრით გავაგებინე რას ვითხოვდი. „როგორც თოვლი, ისეთი თეთრია“ – ვეუბნები ყაზახს რუსულად, მაგრამ ვერ ხვდება. ბოლოს მანიშნა – შემოდი და აიღეო. `თუზ~ ჰქვია მარილს ყაზახურად, ამის მერე დავიმახსოვრე.

საუბარში ვანო ქოქოლაძის მეზობელი, შადიე გოგიტიძეც გვერთვება. სტალინური რეპრესიის მსხვერპლი მისი ოჯახიც გახდა. შადიე გოგიტიძე ოთხი წლის ასაკში გადაასახლეს. „მახსოვს, მატარებელში რომ გავხდი ცუდად, მშობლები იმაზე დარდობდნენ, თუ სად დავესაფლავებინე, რადგან ფიქრობდნენ, რომ ვერ გადავრჩებოდი. დედამ ბევრი ტკივილი გადაიტანა. ჯერ თავის ოჯახს მისტიროდა, რადგან ხერთვისიდან იყო და საზღვრის ჩაკეტვის გამო მამისეულ ოჯახთან კავშირი გააწყვეტინეს, შემდეგ კი სამშობლო წაართვეს. ისე მოკვდა, სულ ტიროდა დედაჩემი. მე კი დღესაც მახსოვს ის სიხარული, რაც წამოსვლის წინ განვიცადე, რამდენიმე დღეს სიხარულისგან ხმას ვერ ვიღებდი“, – გვეუბნება შადიე გოგიტიძე.

„სტალინზე კარგს ვერ ვიტყვი, ძალიან გვაწვალა“, – ამბობს ვანო ქოქოლაძე. „ვერც მე, ან რატომ უნდა ვთქვა, რა საშინელი დღეები გამოგვატარა“, – ეთანხმება მას მეზობელი. ჩამავალი მზით გამთბარ ჩეროში წარსულის სევდა ცოტა ხნით ისევ ისადგურებს.