GE DIGITAL CAMERA
შორენა მამულაძე
„სკოლა ექსტერნად დავამთავრე და იმავე წელს გავხდი სტუდენტი. ახლა მაგისტრატურაზე ვსწავლობ, ფსიქოლოგი გავხდები“, – ამბობს შორენა. ოჯახი სოციალურად დაუცველია, მისი სწავლის საფასური ავთანდილ ბარათაშვილის ფონდის სტიპენდიით დაიფარა. სტიპენდიის მიღების შემდეგ ოჯახს სოციალური შემწეობა შეუწყვიტეს. „ეს უსამართლობაა“, – გვეუბნება ის. მაგისტრატურის საფასურსაც სახელმწიფო უხდის. „მინდა წარმატებით დავასრულო, რომ პროფესიით შევძლო მუშაობა. კარგი იქნება თუ სკოლაში ვიმუშავებ, რადგან მოზარდები ადრეული ასაკიდან იმის გაცნობიერებას მაინც მიეჩვევიან, რომ ფიზიკური ნაკლის გამო არ შეიძლება ადამიანი გარიყო“, – გვეუბნება შორენა.
იგი მიიჩნევს, რომ დღეს საზოგადოებაში ურთიერთობის დეფიციტია, სტერეოტიპებსაც ეს ქმნის: „რადგან განსხვავდები მათგან, თუნდაც სიმაღლით, ფიქრობენ, რომ მათზე ნაკლებად შეგიძლია. არ გაძლევენ საშუალებას, რომ აჩვენო შენი შესაძლებლობები. ახალ-ახალ ტერმინებს იგონებენ და ახლა ამით ცდილობენ გაგმიჯნონ. ახლახან მოვისმინე ტერმინი – „წარმატებული შშმ პირი“. ეს რაღაც ახალი სტიგმაა? სკოლებში ინკლუზიური სწავლება დანერგეს, რომ ე.წ. შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირების ინტეგრაცია მომხდარიყო. თუ ვნერგავთ ინტეგრაციას, მაშინ რატომ ვცდილობთ გავმიჯნოთ ადამიანები ერთმანეთისგან? ცუდი შეგრძნება მაქვს, როცა მესმის, რომ შშმ პირი ვარ“.
შორენას მიაჩნია, რომ ადამიანების დაყოფა ტერმინებით მათ დისკრედიტაციას ახდენს: „თუ ინტეგრაცია გვინდა, მაშინ ტერმინებით ადამიანების დახარისხება ინტეგრაციას ეწინააღმდეგება. ჩვენ ვყოფთ ექიმებს, მასწავლებლებს ქალებად ან კაცებად? მინდა, საზოგადოებრივ ცხოვრებაში ჩემი პროფესიონალიზმის გამო ჩავერთო და არა რაღაც სტატუსის გამო. იმიტომ ვსწავლობ, რომ ეს ჩემი კონსტიტუციური უფლებაა და არა იმიტომ, რომ რაღაც სტატუსში მომაქციონ“, – ამბობს შორენა.
შორენას აზრით, ადამიანის ფიზიკურ მხარეს უპირატესობას დამსაქმებლებიც ანიჭებენ, რაც ასევე დისკრიმინაციაა: „თუ მხოლოდ ამ ნიშნით დავრჩები სამსახურის გარეშე, ეს იქნება ჩემი უფლებების ხელყოფა და ამის წინააღმდეგ აუცილებლად ავიმაღლებ ხმას“.
საზოგადოება სახელმწიფოს მიერ გატარებულმა პოლიტიკამ უნდა შეცვალოს – მიიჩნევს შორენა მამულაძე. მისი აზრით, ეს პოლიტიკა, პირველ რიგში, სრულყოფილ ინფრასტრუქტურაში უნდა გამოიხატოს: „უნივერსიტეტში ლიფტი არ არის და ძალიან მიჭირს ფეხით სართულებზე ასვლა. პრობლემაა ის, რომ ბანკებში, აფთიაქებსა თუ სხვა საზოგადოებრივ დაწესებულებებში არ არის ადაპტირებული გარემო. აუცილებელია მომსახურების ადგილებში ერთი დაბალი ფანჯარა იყოს, სადაც შევძლებ წამლის ყიდვას, გადასახადის გადახდას და ა.შ. ხელმისაწვდომი უნდა იყოს ლიფტის ინფრასტრუქტურაც, ღილაკები ისეთ ადგილზე უნდა განლაგდეს, რომ მსგავსი პრობლემის ადამიანები მიწვდნენ. ეს ბავშვებისთვის კომფორტული იქნება“.
შორენას აზრით, გარკვეული სტიგმების დასაძლევად აუცილებელია დასავლური გამოცდილების გაზიარება: „ამერიკაში ეტლში მჯდომი ბარბის თოჯინა შექმნეს, ადამიანებმა პატარაობიდანვე რომ იცოდნენ ასეთი ადამიანებიც არსებობენ, რომ მათი შეხვედრისას აღარ გაუფართოვდეთ თვალები. ჩვენთან ისე გადაადგილდებიან ადამიანები, წინ არც კი იხედებიან – გადაგივლიან და ბოდიშსაც კი არ მოგიხდიან…. არის მეორე ნაწილი, რომელიც სიბრალულს გამოხატავს და ესეც დამთრგუნველია“.
GE DIGITAL CAMERA
თეა კაკაბაძე
შორენასგან განსხვავებული გრაფიკი აქვს თეა კაკაბაძეს. თეა ბათუმში, აეროპორტის დასახლებაში ცხოვრობს. ის ახლა 30 წლისაა. მეექვსე კლასში იყო, როცა ხიდან ჩამოვარდა და მძიმე ტრავმა მიიღო. მას შემდეგ ეტლში ზის. 18 წლის განმავლობაში თეა საკუთარი ოთახიდან არ გამოსულა, სახლის ეზოშიც კი: „საშინელ დისკომფორტს ვგრძნობდი, რადგან ადამიანების დამოკიდებულება მაღიზიანებდა. ზოგი ხურდას მაწვდიდა, ფიქრობდნენ, რადგან ეტლში ვიჯექი და ქუჩაში გამოვედი, ფული მჭირდებოდა, ზოგი სიტყვიერად „მანუგეშებდა“ – „უი რა საცოდავია“.
თეამ სძლია კომპლექსებს, გვიან, მაგრამ მაინც: „დღეს ვხვდები, რომ სახლში ჩაკეტვა არასწორი გადაწყვეტილება იყო. საზოგადოება უნდა მიეჩვიოს იმას, რომ ჩვენც იგივე უფლებები, მოთხოვნები და მისწრაფებები გვაქვს, როგორც სხვა დანარჩენს და არ უნდა შემოგვხედონ, როგორც საცოდავ არსებებს“.
თეას სკოლა არ დაუმთავრებია, „სახლში ვკითხულობდი ხოლმე წიგნებს“, – გვეუბნება ის. მერე, დეპრესიის გამო, კითხვაც შეწყვიტა. `ტრავმის შემდეგ, სკოლის პედაგოგები დამპირდნენ, რომ სახლში ივლიდნენ და გაკვეთილების მომზადებაში დამეხმარებოდნენ. არც ერთი მათგანი ერთხელაც არ მოსულა. ახლა მინდა შეცვლო ჩემი ცხოვრება, მაგრამ არ ვიცი როგორ. ცხრა კლასის განათლებაც კი არ მაქვს, რომ კოლეჯში მიმიღონ. მეგობრები მეუბნებიან, რომ გადამზადების პროგრამები არსებობს, მაგრამ არ ვიცი ვის მივმართო და საიდან დავიწყო“.
ახლა მას ერთი ოცნება აქვს, უნდა ინგლისური ენა ისწავლოს. „ვინმე რომ მომამზადებდეს… ეს ჩემი ერთადერთი შანსია. იქნებ განათლების სამინისტრო დამეხმაროს რაიმე ფორმით. ჩემი სამყაროც შეიცვლება და უფრო საჭიროდ ვიგრძნობ თავს“, – ხმამაღლა ფიქრობს თეა.
თეამ სახელმწიფოსგან მხოლოდ ერთხელ მიიღო დახმარება. ორი თვის წინ, მას ნაწოლების ოპერაცია გაუკეთეს. როგორც ის გვეუბნება, ერევნიდან სპეციალისტის ჩამოყვანა არასამთავრობო ორგანიზაციამ უზრუნველყო, ოპერაციის ხარჯები კი ჯანდაცვის სამინისტრომ გაიღო. „ექიმმა მითხრა, რომ შეძლებს ყავარჯნებზე დამაყენოს. თუმცა მანამდე ტერფების ოპერაცია მჭირდება“.
თეას სახლში ჯდომის ერთ-ერთი მიზეზი არაადაპტირებული ტრანსპორტიცაა, რის გამოც ქალაქში გადაადგილება ტაქსით უწევს. „ვცდილობ ჩაკეტილი სივრციდან გამოვიდე. ამ მიზეზით, ზოგჯერ არასამთავრობო ორგანიზაციის მიერ დაგეგმილ შეხვედრებზე დავდივარ. სხვადასხვა პრობლემაზე ვსაუბრობთ, ერთმანეთს აზრს ვუზიარებთ და ამით გარესამყაროსთან კომუნიკაციას ვცდილობთ. ერთი წასვლა-წამოსვლა 20 ლარი მიჯდება, ეს ჩემთვის დიდი თანხაა, მაგრამ ამით ვცდილობ, დაკარგული წლები ავინაზღაურო“, – გვეუბნება ის.
თეა სასეირნოდ გამოსვლას იმ შემთხვევაში ახერხებს, თუ მეგობრები ეხმარებიან: „მარტოც წავიდოდი, ადამიანების განწყობის რომ არ მეშინოდეს, მერიდება უცნობებზე დახმარების თხოვნა, არადა იმ ადაპტირებულ ავტობუსშიც კი ისე ვერ ახვალ და ჩამოხვალ, თუ სხვა არ დაგეხმარა“.
თეა ამბობს, რომ ეტლში მჯდომი ხშირად ფიქრობს: „რა იქნება მომავალში? როგორ მექნება ჯანმრთელობა? ვისწავლი? ალბათ კი და ვიცი, რომ გამომივა“.
GE DIGITAL CAMERA
რუსა ჩხაიძე
რუსა ჩხაიძე 27 წლისაა. საშუალო განათლებით. სწავლის გაგრძელება ფეხის ტრამვის გამო ვერ შეძლო. „დაავადება მოულოდნელად გამოვლინდა, ახლა პროთეზი მიკეთია და მისი მეშვეობით ვახერხებ გადაადგილებას. გერმანული პროთეზით უკვე ათი წელია ვსარგებლობ. ახლა გამოსაცვლელი მაქვს“.
რუსა ამბობს, რომ ჯანდაცვის სამინისტრომ გასულ წელს პროგრამაში ჩასვა, თუმცა შემოთავაზებული პროთეზი რუსას არ გამოადგა. „უხარისხოა, მხოლოდ ერთი წელი აქვს გამოყენების ვადა, გერმანული კი დიდხანს ძლებს. თუ დროულად არ გამოვცვალე ტკივილი დამეწყება“, – გვეუბნება ის.
ფიზიკური პრობლების გამო, რუსა შორ მანძილზე გადაადგილებას ერიდება. ის სოფელ კაპრეშუმში ცხოვრობს, სადაც ავტობუსი არ დადის. „სახლიდან დიდი მანძილი უნდა გავიარო, ავტობუსამდე რომ მივიდე, სწავლის გაგრძელებაც ამიტომ ვერ შევძელი“. ახლა რუსა ძმასთან ერთად რესტორანში მენეჯერად მუშაობს. სამსახურში დილის რვა საათზე მიდის და გვიან ღამით ბრუნდება. „ჩემს ძმას დავყავარ მანქანით, ამიტომ ვახერხებ მუშაობას“, – გვეუბნება ის.
რუსა ამბობს, რომ თავიდან საზოგადოების აზრი თრგუნავდა, თუმცა შემდეგ, ბარიერები ნელ-ნელა დაძლია: „მძულდა სადმე წასვლა, განსაკუთრებით საყიდლებზე: „ვაიმე რა გჭირს?“, „რატომ ხარ ასეთ დღეში?“ – მაყრიდნენ კითხვებს. ახლა აღარ ვაქცევ ყურადღებას. კარგი იქნება, ცალკე ტრანსპორტი რომ არსებობდეს, ეტლით მოსარგებლეებსაც შეეძლოთ კვირაში ან თვეში ერთხელ სადმე ერთად წასვლა და გართობა. რომელიმე კულტურული ძეგლის მონახულება და ა.შ. ამაზე არასამთავრობო სექტორი ან მერია თუ იფიქრებს, დიდი დახმარება იქნება. წელს მერიამ იახტით გაგვასეირნა. ძალიან გამიხარდა. კარგი იქნება, თუ ჯანსაღი ცხოვრების მიზნით, მერია რაიმე სპორტულ პროგრამაშიც ჩაგვრთავს. ცურვა შემიძლია და კარგი იქნება თუ ამაში ხელს შემიწყობენ. ბევრ ჩემს მეგობარს, ვისაც უფრო რთული პრობლემები აქვს, გამოკვლევები სჭირდება. მათ ამაზე ხელი არ მიუწვდებათ, იქნებ, სახელმწიფო ამ საკითხების მოგვარებაში დაგვეხმაროს“.
რუსა ამბობს, რომ ფეხის ტრავმის გამო პრობლემა ჩნდება პირად ურთიერთობებშიც: „მაგალითად, თუ ბიჭი ერთხელ პაემანზე მოვა, შემდეგ აღარ ჩნდება. ჩვეულებრივ სტიგმა მუშაობს, „ოჯახი არ მომცემს ამის უფლებას“. ახლა ვცდილობ მსგავსი ნეგატივებით თავი არ დავითრგუნო და ის ვაკეთო, რაც ბედნიერებას მომანიჭებს“.
გაეროს 2006 წლის კონვენციის დებულების თანახმად, სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთა მიერ ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სრული რეალიზება, ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე. 2013 წელი შშმ პირთა უფლებების დაცვის წლად იყო გამოცხადებული, რის გამოც საზოგადოებას მათი მდგომარეობის გაუმჯობესების მოლოდინი გაუჩნდა. როგორც სახალხო დამცველის ანგარიშში ვკითხულობთ, – „მოლოდინი არ გამართლდა“. ანგარიშის მიხედვით, არ დამტკიცდა 2013-2016 წლების სამოქმედო გეგმაც.
სახალხო დამცველის ანგარიშის მიხედვით, შშმ პირები მოექცნენ საყოველთაო დაზღვევის სახელმწიფო სქემაში, „თუმცა მათი განსაკუთრებული საჭიროებები კვლავ არ არის გათვალისწინებული. პრობლემად რჩება მედიკამენტებით უზრუნველყოფის საკითხი, სკოლამდელი და უმაღლესი განათლების ინკლუზიის პროცესში ჩართვა, გადაულახავ პრობლემად იქცა შშმ პირთა დასაქმება“.
ანგარიშში ყურადღება გამახვილებულია ხელმისაწვდომობის პრობლემაზეც, რის გამოც, გართულებულია შშმ პირთა საზოგადოებაში სრულფასოვანი ინტეგრაცია: „სახელმწიფოებმა უნდა მიიღონ ზომები, რათა უზრუნველყონ ფიზიკური გარემოს, ტრანსპორტის, ინფორმაციისა და კომუნიკაციის, მათ შორის ინფორმაციისა და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების, საზოგადოებრივი ობიექტებისა და მომსახურების თანაბარი ხელმისაწვდომობა, როგორც ქალაქის, ასევე სოფლის პირობებში“.
