კოლხეთის ეროვნული პარკი, ქობულეთის დაცული ტერიტორიები, კინტრიშის, მტირალასა და მაჭახელას პარკები ის ადგილებია, რომლებსაც იუნესკოში მსოფლიო ბუნებრივი მემკვიდრეობის ნომინაციაზე წარსადგენად ამზადებენ. იუნესკოს აღიარების შემთხვევაში კი, კოლხეთის ტორფნარები – „იმნათი“, ქობულეთის „ისპანი1“, „ისპანი2“ და ტყეები, იქნება პირველი მსოფლიო ბუნებრივი მემკვიდრეობის უბანი საქართველოში.
ნომინაციისთვის საჭირო დოკუმენტაციის მომზადებაზე მუშაობა დაწყებულია. უკვე გადაწყვეტილია, რომ ნომინაციისთვის საჭირო ყველა დოკუმენტი მზად უნდა იყოს 2017 წლის სექტემბრისთვის, ხოლო 2018 წლის პირველ თებერვალს ოფიციალურად გაიგზავნოს იუნესკოში.
ქობულეთის დაცული ტერიტორიები
„იუნესკოში უნდა დაამტკიცო მეცნიერული კვლევებით, რომ კონკრეტული ეკოსისტემა, ჰაბიტატი, ფიტოგეოგრაფიული ადგილი არის უნიკალური, რომ მსგავსი მთელს მსოფლიოში არ არის. რამდენიმე კრიტერიუმია მსოფლიო ბუნებრივი მემკვიდრეობისა – მსოფლიო უნიკალურობა, ცოცხალი ეკოსისტემები და ცოცხალი გეოლოგია. ეს სამივე, განსაკუთრებით კი ყველაზე მკაცრი კრიტერიუმი – მსოფლიო უნიკალურობა, ახასიათებს კოლხეთის ტორფნარებს.
შემდეგ არის ენდემებისა და რელიქტების სიუხვე, ეკოტურიზმთან დაკავშირებული საკითხები. ეს ერთი კომპლექსია და ამიტომ ნომინაციაზე არის წარდგენილი საპროექტო წინადადებით – „კოლხეთის ტორფნარები და ტყეები,“ – ამბობს „ბათუმელებთან“ იზოლდა მაჭუტაძე, ბსუ-ს ფიტოპათოლოგიისა და ბიომრავალფეროვნების ინსტიტუტის კოლხეთის ტორფნარებისა და წყლის ეკოსისტემების კონსერვაციის განყოფილების ხელმძღვანელი.
ნომინაციისთვის საჭირო დოკუმენტებზე მუშაობა მიხეილ ზუკოვის ფონდის მიერ დაფინანსდა, რომელიც გერმანიაში მდებარეობს. საკითხი ქართული დელეგაციის გერმანიაში ვიზიტის დროს, მიმდინარე წლის სექტემბერში გადაწყდა. ქართული მხარის წარმომადგენლებს, რომელთა შორის იზოლდა მაჭუტაძეც იმყოფებოდა, გერმანიაში თავად გერმანელი მეცნიერი მიხეილ ზუკოვი შეხვდა. იზოლდა მაჭუტაძის თქმით, „ამ დროს განიხილებოდა საკითხი ფონდს შოტლანდიის ტორფნარები დაეფინანსებინა თუ კოლხეთის, უპირატესობა კოლხეთს მიენიჭა.“
ტორფნარებზე კვლევები ქართველი და უცხოელი სპეციალისტების მიერ 1999 წლიდან ტარდება. იზოლდა მაჭუტაძის თქმით, აღმოჩნდა, რომ კოლხეთის ტორფნარები, განსაკუთრებით „ისპანი 2“ და „იმნათი“ [პალიასტომის ტბასთან] არის მსოფლიო მნიშვნელობის, რომელსაც ანალოგი არ აქვს: „კოლხეთი გადაიქცა ადგილის დედად მსოფლიო უნიკალური ტორფნარებისა. ყველამ უნდა გააცნობიეროს, რომ ეს არის უნიკალური ადგილი. სწორედ ამ უნიკალურობის გამო კოლხეთს განსაკუთრებული ადგილი ერგო მსოფლიო ტორფნარების რუკაზე. ამასთან, კოლხეთში თავშესაფარი ჰპოვა იმ მცენარეებმა, რომლებიც მილიონობით წლის წინ დედამიწის სხვა ადგილებში გადაშენდნენ. ამ ველური ბუნების კონსერვაციაში უდიდესი წვლილი მიუძღვის უშუალოდ მიხეილ ზუკოვს, რომელიც საქართველოში 1991 წელს იმყოფებოდა“.
ქობულეთის დაცული ტერიტორიები
კოლხეთის ტორფნარები ყველაზე ღრმა ტორფნარია მსოფლიოში – 16 მ სიღრმით იმნათში; ტორფის ხავსი – სფაგნუმის ის სახეობა კი, რომელიც „ისპანი 2“-შია, უკვე გამქრალია ევროპაში და ის ხელოვნურად მოჰყავთ.
„ცოცხალ სფაგნუმს ისეთივე თვისებები გააჩნია, როგორც ტორფს, მასზე ძალიან დიდი მოთხოვნაა ევროპაში, რადგან იქ ეს რესურსი ამოწურულია. იყენებენ ორქიდეებისთვის, მებაღეობაში დეკორატიული მცენარეებისთვის. ის ყვავილები, რასაც თურქეთსა და ჰოლანდიაში ყიდულობს და შემოაქვს გამწვანებას, შეიძლება აქ მოვიყვანოთ, აქ დასაქმდეს მოსახლეობა, აქ შეიქმნას ეს ბიზნესი,“ – ამბობს იზოლდა მაჭუტაძე.
გარდა სფაგნუმისა, დაცული ტერიტორიების მიმდებარედ შესაძლებელია სხვა კულტურების მოყვანაც. იზოლდა მაჭუტაძის თქმით: „მეცნიერული კვლევები ზოგი კულტურის მოშენების შესახებ გვაქვს. ვმუშაობთ გერმანიის გრეიფსვალდის უნივერსიტეტთან ერთად, სადაც არის ტორფნარების ყველაზე დიდი სამეცნიერო ცენტრი და აქვეა განთავსებული მიხეილ ზუკოვის ფონდიც“.
ეკოლოგიურად და ეკონომიკურად მომგებიანი პროექტების განხორციელება შესაძლებელია ადგილობრივი – სამეგრელოს, გურიისა და აჭარის მოსახლეობის ჩართულობით. შეიძლება ლელისა და ლაქაშის, ასევე ისლის მოყვანა. „ისლისა და ლელისაგან შესაძლებელია დამზადდეს ბრიკეტები, რაც გამოყენებული იქნება საწვავად. ჩვენ ვნახეთ ქარხანა გერმანიის ერთ პატარა ქალაქში, რომელიც 540 სახლს ამარაგებდა ასეთი ბრიკეტებით, ასევე სკოლებსა და სამეცნიერო დაწესებულებებს. ეს იქნება ეკოლოგიურად და ეკონომიკურად მომგებიანი პროექტები და ასევე სოციალურიც, ვინაიდან დასაქმდება ადგილობრივი მოსახლეობა, აღდგება ისედაც დეგრადირებული ეკოსისტემა,“ – ამბობს იზოლდა მაჭუტაძე.
ქობულეთის დაცული ტერიტორიები
ნომინაციაზე წარსადგენი დოკუმენტაციის გარდა კოლხეთის ეროვნული პარკისა და ქობულეთის დაცული ტერიტორიების მენეჯმენტის გეგმის შემუშავებაც მიმდინარეობს, რომელსაც კოლხეთის დაცული ტერიტორიების ფონდი აფინანსებს. პროექტს ახორციელებს ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. მასში ჩართულია ექსპერტთა ჯგუფი სხვადასხვა უნივერსიტეტიდან და დამოუკიდებელი ექსპერტებიც.
მენეჯმენტის გეგმაზე მომუშავე ჯგუფს იზოლდა მაჭუტაძე ხელმძღვანელობს. მისი თქმით, გეგმაზე მუშაობა რამდენიმე თვეში დამთავრდება, დოკუმენტი კი საბოლოოდ პარლამენტმა უნდა დაამტკიცოს: „ერთი მიზანია – მომზადდეს დოკუმენტი ნომინაციისთვის და მეორე მიზანი არის ის, რომ ამაღლდეს ცნობიერება, რომ ეს არის მსოფლიო მნიშვნელობის საგანძური და არა მხოლოდ საქართველოს საკუთრება. ეს ყველაფერი ასევე საერთაშორისო ორგანიზაციების ჩართვასა და ინვესტორების მოზიდვასაც ითვალისწინებს.“
იზოლდა მაჭუტაძე ხაზს უსვამს, რომ კოლხეთი ერთადერთი ადგილია, სადაც ერთადაა ბუნებრივი და კულტურული მემკვიდრეობა [ძველი კოლხეთი, ფიჭვნარის ნამოსახლარები]: „კოლხური ტრადიციები იკარგება… ძველი კოლხეთი აღარ არის, ლეგენდაა, მაგრამ არის მეორე ლეგენდა იქვე, რაც გრძელდება დღესაც, ესაა სწორედ უნიკალური ტორფნარები.
„კოლხეთი ბუნებრივ-კულტურული მემკვიდრეობა,“ – ამ სტრატეგიაზე უკვე ვმუშაობთ და ამ სტრატეგიის მარკეტინგის შექმნა არის ძალიან მნიშვნელოვანი. გვინდა, რომ ინფრასტრუქტურა იყოს წარმოდგენილი მხოლოდ კოლხური ტრადიციული ელემენტებით და არა თანამედროვე, იყოს ხის კოლხური ნავები სასეირნოდ პალიასტომზე… ასევე დამზადდეს შესაბამისი სუვენირები, ეს არ არის მხოლოდ ტორფნარები… კონფერენციებზე უკვე ამბობენ, რომ თუ ეს გაკეთდება, ჩვენ ბევრი ტურისტი გვეყოლება ევროპიდან – იციან კოლხეთი, არგონავტები, ტორფნარები – მაგრამ ეს ერთი და იგივე ტერიტორია რომ არის, ფაქტობრივად, ახლა გაიგეს“.
კოლხეთის ტყეებისა და ტორფნარების უნიკალურობას საფრთხეს უქმნის ტყის ჩეხვა, დრენაჟი, მელიორაცია, რაც საბჭოთა პერიოდში დაიწყო. იზოლდა მაჭუტაძის თქმით, ჭაობების ამოშრობის პროექტები ახლაც დევს სოფლის მეურნეობის სამინისტროში და მათი განხორციელება არანაირად არ შეიძლება: „შევთავაზეთ მთავრობას, რომ მელიორაცია შეიცვალოს ირიგაციით და განვითარდეს ის დარგები, რაც დაკავშირებულია ჭარბი წყლის რაოდენობასთან“.
ქობულეთის დაცული ტერიტორიები
