ნერვული სისტემის ფუნქციური დაავადება, ნევროზი სხვადასხვა ნევროზულ აშლილობას აერთიანებს. „ბათუმის სამედიცინო ცენტრის“ ნევროლოგი, ინგა შავაძე საუბრობს ნევროზული აშლილობის სხვადასხვა სიმპტომატიკასა და თვითმკურნალობის საზიანო შედეგებზე.
- ქალბატონო ინგა, რა არის ნევროზი?
ნევროზი, ნერვული სისტემის ფუნქციური დაავადებაა, რომელიც საბედნიეროდ შექცევადია. ის ვითარდება ცნობიერსა და ქვეცნობიერს შორის წონასწორობის დარღვევის შემთხვევაში. როცა ადამიანის შესაძლებლობები და სურვილები ვერ ემთხვევა ერთმანეთს, იშლება ადაპტაცია გარემოსთან.
ნევროზი ფართო ცნებაა და ძნელია მისი, როგორც ერთი დიაგნოზის განხილვა. ამ ტერმინის ქვეშ ერთიანდება არაერთი ნევროტული ტიპის აშლილობა, რომლებიც შეიძლება გავაერთიანოთ სამ ჯგუფში – დისოციაციური აშლილობები, შფოთვითი აშლილობები და სომატომორფული აშლილობები.
ყველაზე ხშირია სხვადასხვა ფონის შფოთვითი აშლილობები, მათ შორის პანიკური შეტევები, ობსესიურ-კომპულსიური აშლილობა, ნევროზული დეპრესია.
შეიძლება ნევროზის პროვოცირება ინტოქსიკაციით – იქნება ეს ალკოჰოლი თუ ფსიქოაქტიური ნივთიერებები (მაგალითად, მარიხუანა). ცხადია, საყურადღებოა მატრავმირებელი ფაქტორები და გენეტიკური წინასწარგანწყობაც.
ნევროზი ფუნქციური დაავადებაა. ეს ნიშნავს, რომ ამ დროს თავის ტვინი არ ზიანდება ორგანულად, ნევროზული რეგისტრის სხვადასხვა ტიპის დარღვევა ვითარდება ჰორმონალური (მაგ. სერატონინის, დოფამინის, ნორადრენალინის და ადრენალინის) დისბალანსის გამო.
- რა ნიშნებით შეიძლება ამოვიცნოთ ნევროზული რეგისტრის აშლილობები?
ზოგად სიმპტომატიკაზე რომ ვისაუბროთ, ასეთი ნიშნებია ადვილად გაღიზიანებადობა, შფოთვა – გაუცნობიერებელი შიში, ძილის დარღვევა, ასთენია, ანუ ნაკლები ენერგია. შესაძლოა გამოიხატოს აგრესიით ან ფსიქომოტორული აღგზნებით, ან პირიქით – ადამიანებთან კომუნიკაციის შეზღუდვით. შესაძლოა იყოს მადასთან დაკავშირებული ცვლილებები, დაქვეითება ან მატება.
ეს ყველაფერი ერთჯერადად აღმოცენებული არ არის, ყველას გაგვივლია რაღაც მოვლენასთან მიმართებაში, მაგრამ როცა ამას ეძლევა პერმანენტული ხასიათი, გაიწელა დროში, შეგვიცვალა ცხოვრების ხარისხი – მაშინ ვსაუბრობთ დიაგნოზზე.
ნევროლოგიური რეგისტრის დაავადების დროს შეიძლება განვითარდეს ფსიქოგენური თავის ტკივილი, ფსიქოგენური თავბრუსხვევა, შეიძლება გულყრა [კრუნჩხვა] განვითარდეს, ასევე ფსიქოგენურად და არა რაიმე ორგანული ტიპის დაზიანების გამო თავის ტვინში; ასევე ჰემიპლეგია [სხეულის ერთი ნახევრის დამბლა] ან ჰემიპარეზი [არასრული დამბლა].
სიმპტომატიკა შეიძლება გამოვლინდეს სხვადასხვა სომატური ტიპის ჩივილით, მაგალითად გულის აჩქარებით, გულის ტკივილით – ხელ-ფეხი გაუჩერდეს და ეს არ იყოს ნევროლოგიური მდგომარეობით გამოწვეული და იყოს ნევროზული. ამიტომაც არის, რომ ხშირად, ასეთი ჩივილებით, პაციენტები შესაბამის სპეციალისტამდე [ფსიქიატრი, ნევროლოგი] სხვადასხვა ექიმს (მაგ. კარდიოლოგს, ენდოკრინოლოგს) მიმართავენ.
ეს მდგომარეობა შეიძლება გამოიწვიოს რომელიმე სომატურმა დაავადებამაც, მაგალითად ფარისებრი ჯირკვლის დაავადებებს (ე.წ. ჩიყვს, თირეოტოქსიკოზს) ახლავს ძალიან ხშირად, გაღიზიანებადობა, მაღალი წნევები, შფოთვა და ა.შ.
ჩვეულებრივი მაგალითი რომ განვიხილოთ, როდესაც ადამიანს ეშინია ძაღლის, მასთან ჩავლის დროს გამოიყოფა ადრენალინი, რომელიც იწვევს გულის აჩქარებას, წნევის მატებას, სახეზე შეწითლებას, შიშის შეგრძნებას, რაც ალბათ ყველას გამოუცდია;
როდესაც საფრთხე გადადის, ეს ყველაფერი უბრუნდება თავის ნიშნულებს. იმ შემთხვევაში, როცა საუბარია ნევროზულ აშლილობაზე, ორგანიზმში ჰორმონების ეს აწეული მაჩვენებლები რჩება. შესაბამისად, კლინიკა ხანგრძლივდება, ადამიანს ეუფლება შიში, რომ არის ცუდად, იქმნება მანკიერი წრე და ღრმავდება მდგომარეობა.
ეს საკმაოდ რთული სადიაგნოსტიკოც შეიძლება იყოს, რადგან არანაირი ლაბორატორიული, ინსტრუმენტული მაჩვენებლები ამას არ აქვს, რითაც შეიძლება დიაგნოზის დასმა, რომ ეს არის ნევროზი. უბრალოდ, კარგად შედგენილი ანამნეზი და კარგი ფსიქოდიაგნოსტიკა გვჭირდება, რომ მივიდეთ დიაგნოზამდე.
- თვითმკურნალობა რამდენად საზიანო შეძლება იყოს?
მოსახლეობა ძალიან ხშირად რჩევით მკურნალობს ნევროზულ აშლილობებს – „მეზობელმა დალია და მეც მომიხდება“. ეს ძალიან ცუდი ჩვევაა. ამას ემატება ისიც, რომ სამწუხაროდ, მედიკამენტები არ არის ხელმისაწვდომი და ხდება ისე, რომ ადამიანები ეჩვევიან საძილე პრეპარატებს, იღებენ ნეიროლეფტიკებს ან ანტიდეპრესანტებს… ისეთ წამლებს, რომელთა ადეკვატური შერჩევა, შეიძლება სპეციალისტისთვისაც არ იყოს ადვილი.
ხშირ შემთხვევაში, როცა პაციენტი მოდის, გვიწევს ბრძოლა დაავადებასთან, გვიწევს ბრძოლა წამალდამოკიდებულებასა და მენტალური პრობლემასთან ცალკე. ჯერ კიდევ ძლიერია სტიგმა მენტალური დაავადებების შესახებ, რის გამოც გვჭირს პრობლემის აღიარება სხვასთან და საკუთარ თავთანაც.
შეიძლება ყურადღებიდან გამოგვრჩეს ისეთი სერიოზული სიმპტომი, რომელიც დამახასიათებელია რომელიმე სომატური დაავადებისთვის, ამიტომ არის მნიშვნელოვანი დროული მიმართვა კვალიფიციურ სპეციალისტთან.
ევროზული რეგისტრის აშლილობის მქონე პაციენტმა უნდა მიმართოს ფსიქიატრს და ნევროლოგსაც, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში გადაამისამართებს ფსიქიატრთან. საქმე ის არის, რომ არსებობს ამ რეგისტრის დაავადებები, რომელთა დიაგნოსტიკა და მკურნალობა ნევროლოგის კომპეტენციაა, თუმცა დაავადებების უფრო ფართო სპექტრი, ფსიქიატრის კომპეტენციაა.
- მკურნალობა როგორია?
მკურნალობა შეიძლება იყოს მედიკამენტური და ფსიქოთერაპია, შეიძლება მოიცავდეს ცხოვრების წესის შეცვლას, ჯანსაღი ცხოვრების წესს, ალკოჰოლზე, ნარკოტიკებზე უარის თქმას; შეიძლება იყოს გამოწვეული მედიკამენტური მდგომარეობით და მედიკამენტის მოხსნამ შეიძლება მოაგვაროს პრობლემა. ხშირად ნევროზული აშლილობაც ხდება ალკოჰოლზე დამოკიდებულების მიზეზი.
მინდა ხაზგასმით აღვნიშნო, რომ ყოველთვის არ არის საჭირო მედიკამენტური მკურნალობა და შეიძლება შემოვიფარგლოთ ფსიქოთერაპიით, რომლის კულტურაც, სამწუხაროდ, არ გვაქვს და არც ფუფუნება გვაქვს ფსიქოლოგების ნაკლებობის გამო.
