„მე ბებიამ გამზარდა, დედის დედამ. მიყვებოდა ძველ ამბებს საქართველოზე, ჩვენს გადმოსახლებაზე, ჩვენს მძიმე გზაზე ირანში. სულ გონებაში მქონდა ეს ისტორიები და ბებიას ნაამბობმა, ჩემი ისტორიული ენის უკეთ შესწავლის სურვილმა ჩამომიყვანა საქართველომდე.
ჩვენ არ დაგვრჩა არაფერი. ყველაფერი წაგვართვეს: ქვეყანა, ნათესავები, რელიგია, კულტურა, დაგვავიწყეს სიმღერა და ცეკვა, სამზარეულო, კერძები… მაგრამ ენა ვერ წაგვართვეს. ენით გადავრჩით. არაფერი გვქონდა: არც წიგნები, არც კავშირი საქართველოსთან, არც ინტერნეტი ან ქართული ტელევიზია. მხოლოდ ჩვენი დიდი ბებიების, ბაბუების და პაპების გადმოცემით ნასწავლია ეს ენა, რომელზეც ახლა გესაუბრებით, ეს ზეპირი გადმოცემებით შენახული ქართულია“ – ამბობს 34 წლის ამინ ნაგელიანი ფერეიდნიდან.
ამინი მეუღლესთან ერთად 13 წლის წინ გადმოვიდა საქართველოში საცხოვრებლად ირანიდან. იმ დროს 21 წლის იყო.
საქართველოში პირველად 2010 წლის ზაფხულში ჩამოვიდა. კავკასიის უნივერსიტეტიდან მიიღო მოწვევა საზაფხულო სკოლაში მონაწილეობის მისაღებად. მაშინ თეირანის უნივერსიტეტის სტუდენტი იყო.
მერე ირანში დაბრუნდა და 2012 წლიდან ქართული ენის ლექტორად დაინიშნა თეირანის უნივერსიტეტის უცხო ენათა ცენტრში.
„ეს იყო ქართული ენის პირველი აკადემიური კურსი თეირანის უნივერსიტეტის ენათა ცენტრში. ჩემი ოცნებაც ქართული ენის გავრცელებაში საკუთარი წვლილის შეტანა იყო და დავთანხმდი.
კვირაში ერთხელ მიწევდა ფერეიდნიდან თეირანამდე ჩასვლა, პატარა მანძილი არაა, 470 კილომეტრს გავდიოდი ყოველ პარასკევს. 7 საათი სჭირდებოდა მგზავრობას. 7 წელი ასე ვიარე“ – იხსენებს ამინი.
2018 წელს ამინი მეუღლესთან ერთად საქართველოში გადმოსახლდა და კავკასიის უნივერსიტეტში დაიწყო მუშაობა. დღემდე ამ უნივერსიტეტში ასწავლის ქართულს სპარსულენოვან სტუდენტებს.
„ქართული ენის კურსები თეირანის უნივერსიტეტში ჩემს მეგობრებს გადავაბარე. იქ ეს საქმე აუცილებლად უნდა გაგრძელებულიყო. აქაც იგივე საქმეს ვაკეთებ, რასაც თეირანში ვაკეთებდი და ბედნიერი ვარ. პანდემიის დროსაც არ შეგვიწყვეტია სწავლა და დისტანციურ რეჟიმში ვასწავლიდით სპარსულენოვან სტუდენტებს ქართულს. მათ შორის არიან არამხოლოდ ფერეიდნელი ქართველი ირანელები, არამედ სპარსულენოვანი ირანელებიც.
ამინ ნაგელიანი
2017 წლიდან, რაც საქართველოსა და ირას შორის სავიზო რეჟიმი გაუქმდა, ბევრი ირანელი დაინტერესდა საქართველოში ინვესტირებით, სწავლით, ბევრ ფერეიდნელს გაუხსნა გზა სავიზო რეჟიმის გახსნამ საქართველოსკენ. როგორც მე ვიცი 400, 500-მდე ფერეიდნელი დაბრუნდა და დასახლდა საქართველოში.
მართალია, ძლიერია ჩვენი კავშირი საქართველოსთან, მაგრამ გადმოსახლება მაინც რთულია. როცა სხვა ქვეყანაში იბადები და იზრდები, მაინც იმ კულტურის გავლენის ქვეშ ხარ და აქაურობა პირველ წლებში გეუცხოება, თანაც მოქალაქეობას ყველა ფერეიდნელი ვერ იღებს. ეს გარანტირებული არ გვაქვს, განსაკუთრებით ბოლო წლებია“ – ამბობს ამინი.
უცხოეთში მცხოვრებ ქართველებს, საქართველოს კანონმდებლობით აქვთ საშუალება თანამემამულის სტატუსის მისაღებად შეიტანონ განაცხადი. ამ სტატუსს სპეციალური კომისია გასცემს. სტატუსი შეიძლება მიიღოს უცხო ქვეყნის მოქალაქემ, რომელსაც აქვს საქართველოდან წარმომავლობა ან/და რომლის მშობლიური ენა მიეკუთვნება ქართველურ-კავკასიურ ენებს.
ამის საფუძველზე შეაქვთ მოქალაქეებს განცხადება საქართველოში დროებითი ბინადრობის მისაღებად. როგორც ამინი გვეუბნება, წინა წლებში თანამემამულის სტატუსის მქონე ფერეიდნელებს საქართველოში უპრობლემოდ აძლევდნენ ბინადრობის უფლებას საქართველოში. მაგრამ ბოლო პერიოდის ტენდენცია, მისი თქმით, სხვაგვარია:
„თუ ადრე თანამემამულის სტატუსის მქონე ფერეიდნელებს ათიდან ათ შემთხვევაში აძლევდნენ ბინადრობის უფლებასაც, თავიდან 1 წლით, ამ ვადის გასვლის შემდეგ კი 3-5 წლით, ახლა ფერეიდნელებს ძალიან ხშირად ეუბნებიან უარს საქართველოში ბინადრობის უფლებაზე. მიზეზს არ გიხსნიან. ბევრი ფერეიდნელი ვიცი, ვისაც ჰქონდა თანამემამულის სტატუსი, მაგრამ არ მისცეს ბინადრობის უფლება, ამიტომ უკან გაბრუნდნენ, ირანში. არალეგალურად ვერ დარჩებოდნენ საქართველოში“ – ამბობს ამინი „ბათუმელებთან“ საუბრისას.
ფერეიდანში ორი დიდი ქალაქია, მარტყოფი და თორელი. მათ შორისაა მოქცეული სოფლები: ვაშლოვანი, ჩუღურეთი, ახჩა, რუისპირი, ჯაყჯაყი, ტაშისკარი და სხვა. ამინი მარტყოფიდანაა. ამ ადგილს სპარსულად შაჰრი ჰქვია.
ამინის თქმით, ფერეიდანში თითქმის 50 ათასი ქართველი ცხოვრობს, დღემდე ყველა ქართულად საუბრობს ფერეიდნულ დიალექტზე, 400 წლის წინ შემონახული ძველი ქართულით, რომელსაც არც მე-19 საუკუნეში შექმნილი ახალი სალიტერატურო ქართულის ნორმები შეხებია, არც თანამედროვე ინტერნეტის ენა და არც ტექნიკური პროგრესის შედეგად გაჩენილი ნეოლოგიზმები. რაც ბოლო 400 წელი იცვლებოდა ქართულ ენაში, არ შეცვლილა ფერეიდნულ დიალექტში. ფერეიდნელებთან საუბარი ენის წარსულში მოგზაურობას ჰგავს.
„ბევრი სიტყვა, რაც თანამედროვე ქართულში დაიკარგა ფერეიდნულს აქვს შემონახული.
ახალ თაობას ძალიან უნდა ისწავლოს თანამედროვე, ლიტერატურული ქართული. ბევრი ახალგაზრდაა დაინტერესებული საქართველოში ჩამოსვლით. იქ ყველა უფრთხილდება უმთავრეს რამეს – ენას.
ბავშვი რომ იბადება, მშობლები ცდილობენ ქართული ასწავლონ. ფერეიდნულ ოჯახებში დიდ უხერხულობად და სირცხვილად ითვლება თუ სახლში ძირითადი სასაუბრო ენა ქართული არაა და სპარსულად ეკონტაქტები ოჯახის წევრებს“ – ამბობს ამინი.
სამზარეულო და მასთან დაკავშირებული ლექსიკა ფერეიდანში არ შემორჩა. დარჩა ერთადერთი სიტყვა – შეჭამადი, რომელსაც კერძის სინონიმად იყენებენ. ამზადებენ ხავიწს და კორკოტსაც, სულ ესაა.
ამინი მიიჩნევს, რომ ფერეიდანში ქართული სკოლების არარსებობა დიდი პრობლემაა. მისი აზრით, მხოლოდ ენის კურსები არ იძლევა შესაძლებლობას სრულფასოვნად ისწავლებოდეს თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ენა:
„ენის კურსები, თანაც ფასიანი, საკმარისი არაა ენა ყველამ რომ ისწავლოს სრულფასოვნად. ჩვენ ირანში უმცირესობა ვართ, კარგი იქნებოდა გვეძლეოდეს საშუალება გვქონდეს სკოლები და მშობლიურ ენაზე შეგვეძლოს ყველა საგნის სწავლა. იყო ბევრჯერ ამის მცდელობა, მაგრამ არ გამოვიდა.
მე ბოდიშს ვუხდი ქართველებს. ჩემი ენა 400 წლის წინანდელია. მე აქ ჩამოსვლის მერე ვისწავლე სალიტერატურო ქართული. ბოდიშს ვიხდი, რომ ფერეიდანში ჩვენი ენა „გაიყინა“, ვერ განვითარდა, მაგრამ გპირდებით, როცა ფერეიდანში ჩამოხვალთ საქართველოდან, ჩვენ იქ საქართველოს დაგახვედრებთ, ჩვენ ეს შევძელით“ – ამბობს ამინი.
___
ამავე თემაზე:
https://batumelebi.netgazeti.ge/news/450363/
