პოლიფაგია სამედიცინო ტერმინია, რომელიც უკიდურეს, დაუოკებელი შიმშილის გრძნობას გამოხატავს. შიმშილი სხეულის ნორმალური რეაქციაა ისეთ სიტუაციებზე, როგორიცაა საკვები არ მიღება ან ინტენსიური ფიზიკური აქტივობა, მაგრამ ისეთი ძლიერი შიმშილი, როგორიცაა პოლიფაგია, ხშირად ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე მიანიშნებს, რომელიც აუცილებლად საჭიროებს მკურნალობას.
ამ თემაზე „ბათუმელები“ ესაუბრა ბათუმის საერთაშორისო ჰოსპიტლის ენდოკრინოლოგს, თეონა გოგიტიძეს.
- რა სამედიცინო მდგომარეობების ნიშანი შეიძლება იყოს ძალიან ძლიერი შიმშილის გრძნობა და რა ხდება ამ დროს ორგანიზმში?
გაძლიერებული შიმშილის გრძნობა სხვადასხვა მდგომარეობის დროს შეიძლება განვითარდეს, მათ შორის ზედმეტი ფიზიკური დატვირთვის დროს, როცა ენერგია იხარჯება და სისხლში ქვეითდება გლუკოზის [სხეულის ენერგიის მთავარი წყარო] დონე – ამას ჰიპოგლიკემია ჰქვია.
ზოგადად, ჰიპოგლიკემიის დროს სისხლში შაქრის ვარდნასთან ერთად ვითარდება გაძლიერებული შიმშილის გრძნობა, მასთან ერთად არის ისეთი ნიშნები, როგორიცაა: საერთო სისუსტე, შინაგანი კანკალის შეგრძნება, ნევროლოგიური სიმპტომები, შეიძლება ახლდეს ცნობიერების დაქვეითება, მეტყველების გაძნელება და ა.შ., თუმცა ზედმეტი ფიზიკური აქტივობისას განვითარებული ჰიპოგლიკემია პათოლოგიად არ ითვლება, ეს არის დროებითი გამოვლინება, კუნთების ზედმეტი მუშაობის გამო.
Cleveland Clinic – ჰიპოგლიკემიის სხვა სიმპტომებია: სიფერმკრთალე, კანკალი, ოფლიანობა, თავის ტკივილი, არარეგულარული ან სწრაფი გულისცემა, გაღიზიანება ან შფოთვა, კონცენტრაციის სირთულე, თავბრუსხვევა, ჩხვლეტა ან დაბუჟება ტუჩების, ენის ან ლოყის არეში.
რაც შეეხება ჯანმრთელობის მდგომარეობით განპირობებულ მიზეზს, გაძლიერებული შიმშილის გრძნობა შეიძლება განვითარდეს მაშინ, როცა არის ინსულინის დონის მატება სისხლში – ინსულინრეზისტენტობა ანუ ჰიპერინსულინემია. ამ შემთხვევაში ინსულინის ჭარბი რაოდენობა სისხლში იწვევს გლუკოზის/შაქრის დონის ვარდნას და ესეც ფაქტობრივად იგივე სახესხვაობაა ჰიპოგლიკემიის. ამ შემთხვევაში პაციენტს აღენიშნება ჭარბი წონა და თუ ასე გაგრძელდა, შესაძლოა შემდგომში გადაიზარდოს შაქრიან დიაბეტშიც კი.
ძლიერი შიმშილის შეგრძნება შეიძლება იყოს ჰიპერთირეოზისას, ეს ფარისებრი ჯირკვლის მომატებული ფუნქციაა თირეოტოქსიკოზის დროს, როდესაც ნივთიერებათა ცვლა არის გაძლიერებული, მომატებულია ნივთიერებათა ცვლის, ანუ მეტაბოლური ცვლის დონე [მეტაბოლიზმი – როგორ გარდაქმნის თქვენი ორგანიზმი თქვენს მიერ მიღებულ საკვებს ენერგიად], რის გამოც პაციენტს მუდმივად აქვს შიმშილის გრძნობა, თუმცა იმის გამო, რომ ნივთიერებათა ცვლის დონე არის გაზრდილი, არ ხდება წონაში მატება და პირიქით – ხდება წონაში კლება.
საერთოდ, ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონები აწესრიგებენ ჩვენს ორგანიზმში ნივთიერებათა ცვლის დონეს ანუ მეტაბოლურ რიტმს და როდესაც ამ ჰორმონების დონე სისხლში მომატებულია პათოლოგიურად, მეტაბოლური დონე იზრდება, რაც იწვევს ნივთიერებათა ცვლის გააქტიურებას და ცილების სინთეზის უფრო დიდი სიჩქარით დაქვეითებას. ფაქტობრივად გამოდის, რომ უჯრედები განიცდიან შიმშილის იმის გამო, რომ ნივთიერებათა ცვლის დონე არის გააქტიურებული.
Cleveland Clinic წერს, რომ პრემენსტრუალური სინდრომის (PMS) დროს განვითარებული ძლიერი შიმშილის შეგრძნება გამოწვეულია ჰორმონების – ესტროგენისა და პროგესტერონის მატებით და სეროტონინის დონის დაქვეითებით.
შეიძლება იყოს გაძლიერებული შიმშილის გრძნობა სხვადასხვა გენეტიკური დაავადების დროსაც. მაგალითად, ასეთია იშვიათი გენეტიკური დაავადებაა პრადერ-ვილის სინდრომი, რომელიც ზეგავლენას ახდენს განსაკუთრებით ბავშვის მეტაბოლიზმზე და იწვევს ცვლილებებს ბავშვის [იგულისხმება დაახლოებით ორი წლის ასაკი] მადასა და ქცევაში. ასეთ დროს, ბავშვების მშობლები იძულებულნი არიან დაუმალონ მათ ყველანაირი საკვები იმიტომ, რომ ბავშვები ვერ ზომავენ მიღებული საკვების რაოდენობას, ფაქტობრივად ვერ ნაყრდებიან, რის გამოც ექმნებათ ჯერ ჭარბი წონის და შემდეგ მასთან დაკავშირებული სხვა დამატებითი პრობლემები.
Cleveland Clinic: არასათანადო კვებამ, ანუ ორგანიზმისთვის საჭირო საკვები ნივთიერებების დეფიციტმა, ასევე შეიძლება გამოიწვიოს პოლიფაგია (უკიდურესი შმშილის გრძნობა). არასაკმარისი კვება არის საკვები ნივთიერებების ნაკლებობა. პოლიფაგია ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ზოგიერთმა მედიკამენტმა, როგროიცაა კორტიკოსტეროიდები და კანაბოიდები (მარიხუანასთან დაკავშირებული მედიკამენტები).
- როგორი შიმშილია ეს, რა მახასიათებლებით გაირჩევა ჩვეულებრივი შიმშილისგან?
შიმშილი არის ფიზიკური ლტოლვა საჭმლის მიმართ, ორგანიზმმა უნდა მიიღოს ენერგია საკვების სახით რათა გადარჩეს და შეინარჩუნოს თავისი ფუნქცია; მადა ეს არის ფსიქოლოგიური მდგომარეობა, როდესაც მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენ არ გვაქვს შიმშილის გრძნობა, შეიძლება დავინახოთ კარგად გაფორმებული კერძი და დამატებით მივირთვათ.
პათოლოგიური მდგომარეობის დროს მადასა და შიმშილს შორის ფაქტობრივად დარღვეულია ბალანსი. მაგალითად, პათოლოგიური შიმშილის გრძნობისას თან აღინიშნება ჰორმონალური დარღვევები, უფრო მეტად გლუკოზის ვარდნასთან არის დაკავშირებული და პაციენტი იძულებულია მიიღოს საკვები, ვინაიდან ენერგიის გამოცლას გრძნობს, უქვეითდება საერთოდ ძალა სხეულში, თითქოს კუჭის არეში გრძნობს რაღაც ძლიერ დისკომფორტს, „აი კუჭის კუნთები იკუმშება და მეწვის კუჭიო“ – ასე აღწერენ პაციენტები. აღინიშნება პროფუზიული [ჭარბი] ოფლდენა, შინაგანი კანკალის შეგრძნება; ასევე, ცნობიერების დაბინდვა, თითქოს ლუღლუღებს პაციენტი, მეტყველებაც უძნელდება.
- რა გამოკვლევები ტარდება ექიმთან მიმართვის შემდეგ?
პირველ რიგში მოწმდება გლუკოზის დონე, ჰემოგლობინის დონე, ბოლო სამი თვის განმავლობაში როგორი ჰქონდა გლუკოზის საშუალო მაჩვენებელი, ინსულინის დონე სისხლში, C პეპტიდის დონე სისხლში, ღვიძლის ფუნქციები და ფარისებრი ჯირკვლის ფუნქცია – აუცილებლად. მკურნალობა დამოკიდებულია კვლევების შედეგებზე.
ბუნებრივია, ექიმი აუცილებლად გაესაუბრება პაციენტს იმის დასადგენად, არის თუ არა რაიმე გენეტიკური პათოლოგია, იმიტომ, რომ ძალიან ბევრ გენეტიკურ პათოლოგიას ახასიათებს ასეთი გამოვლინებები.
Clevland clinic: შფოთვის და სტრესის გამო ძლიერი შიმშილი შეიძლება იყოს ჩვენი ორგანიზმის ემოციური პასუხი. ჭამა შეიძლება იყოს სტრესის დაძლევისა და ნეგატიურ ემოციებთან გამკლავების მექანიზმი; ამ დროს ეს არ არის დამოკიდებული ფიზიკურ შიმშილთან. სტრესის დროს სხეული გამოყოფს ჰორმონ კორტიზოლს. კორტიზოლს შეუძლია გაზარდოს სისხლში შაქრის დონე და მოგვაშიოს. კორტიზოლის დონის მატება შეუძლია შფოთვასაც.
