„პოეზია უბრუნდება თავის პირველად ფუნქციას ომის დროს – კურნავს ადამიანებს. აძლევს საშუალებას, განიცადოს მისთვის ასეთი მნიშვნელოვანი ემოცია, გაუმკლავდეს მას და გაიაზროს,“ – თქვა უკრაინელმა პოეტმა, ჰალინა კრუკმა ბათუმში, ოდესის მერვე საერთაშორისო ლიტერატურულ ფესტივალზე გამართული დისკუსიისას.
ფესტივალი ბათუმში გუშინ, 5 ოქტომბერს, დაიწყო. ის ცნობილმა მწერალმა, პულიცერის პრემიის მფლობელმა, ენ ეპლბაუმმა გახსნა.
ფესტივალის მეორე ნაწილი ქართველი და უკრაინელი პოეტების ლექსების კითხვას და დისკუსიას დაეთმო.
ქართველი ავტორებიდან პაატა შამუგია, გიორგი ლობჟანიძე და ნიკა ჯორჯანელი კითხულობდნენ ლექსებს, უკრაინელი ავტორებიდან კი – ოსტაპ სლივინსკი, ჰალინა კრუკი, ია კივა და დმიტრო ლაზუტნიკი.
„რა გახსენდებათ სიტყვაზე აბაზანა? შეიძლება წარმოიდგინოთ ოთახი, ან წარმოიდგინოთ დაბანა და ა.შ. ამ დროს ეს შეიძლება იყოს გასაქცევი ადგილი ადამიანისთვის, ვინც ემალება დაბომბვას.
ან სიტყვა ალუჩა – ამ სიტყვის უკან ამ ამბებში არის სულ სხვა ისტორია. ჩვენ შეიძლება წარმოვიდგინოთ გემრიელი, თან მჟავე ხილი. აქ კიდევ ლაპარაკია ალუჩის ხეზე, რომელსაც იცავს 80 წლის მოხუცი ქალი. თან ისეთ საშინელ სიტუაციაში, როცა ქალაქს ბომბავენ, როცა ყველაფერს წვავენ, იმისთვის, რომ გათბნენ, ეს ქალი ეხვევა ამ ალუჩის ხეს და სთხოვს ყველას, რომ ეს ხე არ მოჭრან. და ბოლოს მასაც სამწუხაროდ დაღუპულს პოულობენ,“ – ასე წარადგინა პოეტმა, დისკუსიის მოდერატორმა ეკა ქევანიშვილმა უკრაინელი პოეტის ოსტაპ სლივინსკის ახალი წიგნი „ომის ლექსიკონი“.
ოსტაპ სლივინსკი
ოსტაპ სლივინსკიმ ვრცლად ისაუბრა ომის პირველ დღეებზე. პოეტის თქმით, ომის დაწყებისას მას არ შეეძლო არც წერა და არც ერთ ადგილას გაჩერება. ამიტომ მოხალისებრივ საქმიანობაში ჩაერთო და იმ უკრაინელებს ეხმარებოდა, რომლებიც რუსეთის აგრესიის გამო იძულებულნი გახდნენ, საკუთარი სახლები დაეტოვებინათ.
„არაფერს არ ვაკეთებდი, როგორც ავტორი, მე ვუსმენდი ძალიან ბევრს. ესეც თავისებური მუშაობაა, როგორც ავტორის. ვიმახსოვრებდი ისტორიებს. მესმოდა, რომ ამ ისტორიების გაგება ამ ფორმით მხოლოდ ახლა შემიძლია, ამის დავიწყება შეუძლებელია და ეს ადამიანები, რომლებიც ჰყვებიან ამ ისტორიებს, ამ ამბებს ისინიც არ დაივიწყებენ. დრო როცა გავა, ისინი მოჰყვებიან ამ ამბებს, მაგრამ ისე ვერასდროს, როგორც ახლა, ამ წუთას,“- გაიხსენა ოსტაპ სლივინსკიმ.
ოსტაპ სლივინსკის თქმით, უკრაინაში მიმდინარე ომის დროს დაწერილი მისი წიგნი „ომის ლექსიკონი“ ათ ენაზე ითარგმნება.
„სიტყვებმა შეიცვალეს თავისი მნიშვნელობა. ბევრს მოსწონს ასეთი ფორმა, იმიტომ, რომ ძალიან მოკლე ამბავია თითქოს დაწერილი და სხვადასხვა ხმა გვესმის და ერთსა და იმავე ამბის სხვადასხვა პერსპექტივას ხედავს. ესენი არიან ქალები, რომლებიც იძულებულნი იყვნენ, დაეტოვებინათ თავიანთი სახლები, ბავშვები, ხელოვანები, მეომრები. ეს არის ომის მრავალხმიანობა,“ – თქვა ოსტაპ სლივინსკმა.
საკუთარ გამოცდილებაზე ისაუბრა პოეტმა პაატა შამუგიამაც.
„რაკი აფხაზეთიდან ვარ, ჩემგან სულ მოელიან იმას, რომ სულ მცირე ერთი-ორი ლექსი მაინც უნდა მქონდეს დაწერილი აფხაზეთის ომზე. ერთი ლექსიც არ დამიწერია აფხაზეთის ომზე.
ხშირად მიფიქრია ამაზე, რატომ ვცდილობ, ავერიდო ამ თემას. ვფიქრობ, რაღაცნაირად რეტრამვატიზაციას გავურბივარ ქვეცნობიერად. დარწმუნებით არ შემიძლია თქმა, მაგრამ მგონია, რომ ეს არის მიზეზი სხვა სადინარში ჩავაყენო სათქმელი და არა ამ მიმართულებით,“ – თქვა პაატა შამუგიამ.
რუსეთი უკრაინას თავს 24 თებერვალს დაესხა და სუვერენული ქვეყნის ტერიტორიაზე ფართომასშტაბიანი ომი დაიწყო. პოეტი ჰალინა კრუკი იმ ადამიანებს შორის იყო, ვინც პირველივე წამიდან მოხალისებრივი საქმიანობა დაიწყო. ჰალინა ლტოლვილადქცეულ უკრაინელებს ეხმარებოდა სხვა ქვეყნებში თავშესაფრის პოვნაში.
ჰალინა კრუკი
„როდის გაჩნდა მოთხოვნილება, რომ მელაპარაკა?
„24 თებერვლის მერე, როდესაც მე შევძელი საუბარი და წერა გავაგრძელე, ვწერდი უფრო პუბლიცისტურ ლექსებს. ეს იყო ლექსები, რომლებითაც ვცდილობდი გარკვეული შეტყობინება გამეგზავნა.
ლექსებს ვაქვეყნებდი ფეისბუქზე. დიდი რეაქცია ჰქონდა. ეს ტექსტები მე მეხმარებოდა ჩემს ემოციებს გავმკლავებოდი. უამრავი ადამიანი მწერდა, რომ ეს ლექსები ეხმარება მათ, იპოვონ სიტყვები, რათა გადააფასონ ის მოვლენები, რაც ხდება ჩვენ ირგვლივ.
მე არ ვარ მომხრე, რომ პოეზიამ რაღაც ფუნქცია უნდა შეასრულოს დღეს. პოეზია არის იმისთვის, რომ იყოს თავისუფალი. ვფიქრობ, პოეზია უბრუნდება თავის პირველად ფუნქციას ომის დროს – კურნავს ადამიანებს. აძლევს საშუალებას განიცადოს მისთვის ასეთი მნიშვნელოვანი ემოცია, გაუმკლავდეს მას და გაიაზროს.
ომი, ფაქტობრივად, პირდაპირ ეთერში ხდება ახლა.
როცა ლექსებს ფეისბუქზე ვაქვეყნებდი, მას მაშინვე თარგმნიდნენ სხვადასხვა ენაზე. ხშირად მომისმენია, რომ ახალი ამბები საშუალებას აძლევდა ხალხს, მიეღო სტატისტიკური ინფორმაცია – რამდენი ადამიანი დაიღუპა, რა მასშტაბის იყო ნგრევა. ლექსებით კი ემოციებს შეიგრძნობდნენ, ემოციურ მესიჯებს იღებდნენ. ეს საშუალებას აძლევდა ხალხს, გაჟღენთილიყო იმ ემოციით, რომელიც არის უკრაინაში დღეს. თუკი მივუდგებით იმ საკითხს, როგორ შეიცვალა პოეზიის ენა და ფორმა, მე შევამჩნიე, რომ ჩვენ გავხდით გაცილებით ძუნწები სიტყვების გამოყენებაში. პოეზია თითქოს დანად იქცა, რომელიც ჭრიდა დროს, მოვლენებს,“ – თქვა ჰალინა კრუკმა.
