რატომ იცვლება მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემა ხშირად, რა განაპირობებს ამ ცვლილებებს და რითი განსხვავდება მასწავლებლის რეგულირების წესი სქემისგან? – ამ და სხვა კითხვებს „ბათუმელებთან“ მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის მოადგილემ, მანანა რატიანმა უპასუხა.
- ქალბატონო მანანა, ბოლო დროს რა ცვლილება შევიდა სქემაში და რატომ გიწევთ ასე ხშირად სქემის შეცვლა?
დღეს მოქმედი სქემა არის ერთგვარი გარდამავალი დოკუმენტი, რომელსაც უნდა ჩაენაცვლოს მასწავლებლის რეგულირების წესი. შესაბამისად, ამ დოკუმენტში შედის ისეთი ცვლილებები, რამაც უნდა დაასრულოს მასწავლებლის კარიერულ წინსვლაში დაწყებული პროცესები.
იმ მასწავლებლებს, რომლებიც გზაში არიან, მაგალითად, პრაქტიკოსები, რომლებიც უფროსი მასწავლებლები უნდა გამხდარიყვნენ, მაგრამ პანდემიის გამო ვერ მოახერხეს გამოცდის ჩაბარება, ვაძლევთ საშუალებას, რომ პროცესები დაასრულონ.
ახალი რეგულაციების მიხედვით, თუ მასწავლებელს საგნობრივი გამოცდა ჩაბარებული აქვს და აღებული აქვს 50 პროცენტზე მეტი, მას ხელმეორედ აღარ მოუწევს საგნობრივი გამოცდის ჩაბარება და მხოლოდ პროფესიული უნარების გამოცდას ჩააბარებს.
თუ ნაკლები პროცენტი აქვს საგნის გამოცდაში მიღებული, მაშინ მას, პროფესიული წინსვლა რომ არ შეეზღუდოს, შეუძლია დამატებით გავიდეს საგნის გამოცდაზე და შემდგომ უკვე სხვა აქტივობებიც განახორციელოს.
- პროფესიულ უნარებში რამდენი პროცენტი უნდა აიღოს მასწავლებელმა, რომ ჩაბარებულად ეთვლებოდეს საგანი?
ბარიერი ჯერ არ არის განსაზღვრული ციფრებში, განისაზღვრება მას შემდეგ, რაც პრეტესტი ჩატარდება. მოთხოვნები იქნება გათვალისწინებული იმის მიხედვით, რომელი სტატუსის მიღებასაც აპირებს მასწავლებელი.
- თუკი მასწავლებელი საგნობრივ გამოცდაზე აიღებს 50 პროცენტზე მეტს, მაგრამ პროფესიულ უნარებში ვერ გადალახავს ბარიერს, მაინც შეიცვლის სტატუსს?
კი, რადგან მხოლოდ საგნობრივი გამოცდაა სტატუსის შეცვლის წინაპირობა.
- ამ გამოცდების გარდა კიდევ რა სჭირდება მასწავლებელს კარიერული წინსვლისთვის?
გამოცდის გარდა მასწავლებლებისთვის სავალდებულო იქნება პორტფოლიოს შექმნა მათი კომპეტენციის შესაბამისად. შემოწმების შემდეგ დაიგეგმება სკოლაში ვიზიტი და გავესაუბრებით სასკოლო საზოგადოებას.
- ბოლოს, როცა ცენტრის ხელმძღვანელს, ბერიკა შუკაკიძეს ვესაუბრეთ, მან ინტერვიუში გვითხრა, რომ მინიმუმ 11-12 პროექტი მაინც უნდა წარმოადგინოს მასწავლებელმა პორტფოლიოში წელიწადში. ეს საკითხი ისევ ძალაშია. თქვენ თუ ეთანხმებით ამ მოთხოვნას?
აქტივობები განსაზღვრული არ არის. მასწავლებელი თვითონ გადაწყვეტს, რომელ აქტივობებს მოათავსებს პორტფოლიოში. ერთი და იმავე აქტივობით შეიძლება რამდენიმე კომპეტენცია დაადასტუროს მასწავლებელმა. კონკრეტული აქტივობები არ არის მითითებული.
- როდის იქნება ეს დეტალები თვალნათელი მასწავლებლებისთვის, კონკრეტული ვადები არის განსაზღვრული?
ეს იქნება მას შემდეგ, რაც საგამოცდო პროგრამა დაიდება და შესაბამისად, ჩვენ წინასწარ ამ პორტფოლიოს აღწერილობას და კომპეტენციებს, მისი შეფასების მექანიზმებს, სქემებს მივაწვდით მასწავლებლებს.
- საგამოცდო პროგრამა როდის იქნება, არსებობს მიახლოებითი ვადები?
არ ვიცით ზუსტად როდის იქნება მასწავლებლების გამოცდა ხელმისაწვდომი, მაგრამ როცა გამოცდისთვის იქნება განსაზღვრული ვადები, იმ პერიოდისთვის ასევე მივაწვდით პორტფოლიოს აღწერილობასაც.
- პრაქტიკოსებისთვის განსაზღვრული გამოცდა ძალაშია? კიდევ ხომ არ გადაიდება?
არა, ის ჩვეულებრივ დარჩება ძალაში. ამ გამოცდების შემდეგ პრაქტიკოსი მასწავლებლები დაგვრჩება მხოლოდ არაქართულენოვან სკოლებში, მათ 2023 წლამდე აქვთ დრო მიცემული სტატუსის შესაცვლელად. ქართულენოვან სკოლებში კი პრაქტიკოსებს შეწყვეტილი აქვთ სტატუსი და უსტატუსოები არიან.
- თქვენ ამბობთ, რომ მასწავლებლის სახლი პედაგოგებს საჭიროებების მიხედვით სთავაზობს ტრენინგებს, არაქართულენოვან სკოლებში თუ ეხმარებით პედაგოგებს სახელმწიფო ენის შესწავლაში? როგორც ვიცი, სწორედ ამის გამო უჭირთ მათ გამოცდის ჩაბარება.
ენის კომპონენტი არის ტრენინგებში ჩადებული. თუმცა, თუ ვაკანსია არ შეივსება, სკოლას უფლება აქვს დაიტოვოს სისტემაში ასეთი მასწავლებელი.
- თქვენ ახსენეთ პროფესიული რეგულირების წესი. რეგულირების წესი და სქემა რითი განსხვავდება ერთმანეთისგან?
მასწავლებლის პროფესიული რეგულირების წესი თავისთავში მოიცავს ყველა სფეროს, რაც დაკავშირებულია მასწავლებლის პროფესიასთან. რეგულირების წესში იქნება ყველაფერი – დაწყებული იქიდან, თუ როგორ ხდება პროფესიაში შესვლა, საქმიანობის დაწყება, ის ასახავს ყველა იმ პროცედურას, რასაც დღეს სხვადასხვა დოკუმენტი არეგულირებს. ერთ დოკუმენტში იქნება თავმოყრილი ყველაფერი, მათ შორის პროფესიული განვითარება და კარიერული წინსვლა.
- ეს ნიშნავს, რომ დღეს მოქმედი სქემა უქმდება?
სქემა იქნება მასწავლებლის პროფესიული რეგულირების წესის შემადგენელი ნაწილი.
- თუკი რეგულირების წესში ყველაფერია გაწერილი, – პროფესიაში შესვლა, განვითარება, მასწავლებლის საჭიროებები და სხვა ყველა თანმდევი ნაბიჯი, რაც მასწავლებელს წინსვლისთვის სჭირდება, მაშინ რა საჭიროა სქემა?
რეგულირების წესში შესაძლებელია გადავიდეს გარკვეული სიახლეები, რაც გვაქვს სქემაში. სწორედ ამ მიზნით, ქვეყნის მასშტაბით ვხვდებით მასწავლებლებს და ვთხოვთ, რომ გაგვიზიარონ თავიანთი მოსაზრებები. რადგან რეგულირების წესი არ უნდა იყოს ჩვენთან შემუშავებული, ასე ვთქვათ, თავსმოხვეული დოკუმენტი მასწავლებლებზე, არამედ მათი მაღალი ჩართულობით უნდა შემუშავდეს.
ასე რომ, ჩვენ გვაქვს ის პერიოდი, რომელიც უნდა გამოვიყენოთ იმისთვის, რომ კარგად შევაფასოთ დღეს მოქმედი სქემა, რაც კარგად ხორციელდებოდა – შევინარჩუნოთ და რაც არის ხარვეზი, რასაც მასწავლებელი განუხორციელებლად მიიჩნევს, კვლევების შედეგად ამოვიღებთ სქემიდან. ეს ახალი დოკუმენტი უნდა იყოს ხანგრძლივი და ერთგვარი თანხმობის დოკუმენტი.
- მასწავლებლები, ვისაც ჩვენ ვესაუბრეთ, ამბობენ, რომ სტატუსის შენარჩუნებისთვის მათ აქვთ გარკვეული ვალდებულებები შესასრულებელი. მაგალითად, წლის ბოლომდე უნდა ჩაატარონ 3 ან მეტი სამოდელო გაკვეთილი. ეს მოთხოვნები ისევ დარჩა ძალაში, თუ ამოიღეთ სქემიდან?
სტატუსის შენარჩუნება სქემის დოკუმენტით იყო განსაზღვრული, თუმცა ახლა არსად არ წერია მსგავსი ვალდებულება. მასწავლებელს სტატუსს ვერავინ ვერ ჩამოართმევს.
მასწავლებლის ვალდებულებები განისაზღვრება ორი ძირითადი დოკუმენტით – ეს არის ეროვნული სასწავლო გეგმა და მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტი.
მასწავლებლობა რეგულირებადი პროფესიაა და პროფესიული განვითარება აუცილებელია. ის, რომ საუბარი მიდის იმაზე, უნდა გაიაროს თუ არა მასწავლებელმა, ვთქვათ, 20 საათი ტრენინგი წელიწადში, ესეც დისკუსიის თემაა და რაოდენობაზე შეგვიძლია ვიმსჯელოთ რეგულირების წესში.
მე მგონია, რომ კონკრეტული საათების მითითება მასწავლებელს კი არ განუსაზღვრავს ვალდებულებას, არამედ სახელმწიფოს, რომ ის მზად იყოს ფინანსურადაც, კარგი ტრენინგებით უზრუნველყოს მასწავლებელი. ეს მსჯელობის საგანია, ამას სჭირდება არგუმენტები და გადაწყვეტილების მიღება.
რაც შეეხება საგაკვეთილო დაკვირვებას, რომელიც გარდამავალ სქემაშია ჩადებული, აქაც შეგვიძლია ვიმსჯელოთ გაკვეთილების რაოდენობაზე.
ვიღაცას სკოლა ენდობა, იცის მისი კომპეტენციები, რეალურად, სწავლა-სწავლების პროცესი არის მთავარი სკოლაში და დირექცია ვალდებულია დამოუკიდებლად, მოადგილესთან ერთად ან ხარისხის ჯგუფთან ერთად დააკვირდეს პროცესებს იმისთვის, რომ მიხვდეს, რა საჭიროებები არსებობს სკოლაში და რაში უნდა დაეხმაროს მასწავლებელს პროფესიულად განვითარებისთვის.
- ხარისხის განვითარების ჯგუფების შექმნა ჯერ კიდევ არ არის სკოლებში დასრულებული, რატომ?
ხარისხის განვითარების ჯგუფის შექმნა არ იყო ვალდებულება, ეს არის სკოლის გადასაწყვეტი. თუ არ შექმნიან სკოლები ამ ჯგუფებს, არანაირი პრობლემა არ არის. ამ შემთხვევაში სკოლის დირექტორის და მოადგილეების დონეზე მოხდება მასწავლებელზე დაკვირვება. ხარისხის ჯგუფის შექმნა უფრო მაღალკონტინგენტიან სკოლებში იქნებოდა კარგი, სადაც ბევრია მასწავლებელი და ერთი დირექტორი თავს ვერ გაართმევს დაკვირვებას.
- თქვენ ამბობთ, რომ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ითვალისწინებთ პედაგოგების აზრს და გსურთ, რომ რეგულირების წესის შემუშავებაშიც იყოს მათი აზრი გათვალისწინებული. პედაგოგების საკმაოდ დიდი ნაწილი საერთოდ წინააღმდეგია სქემის და ამბობენ, რომ მასწავლებლის კომპეტენცია მხოლოდ გამოცდებით დადასტურდეს. რას ფიქრობთ ამაზე?
ყველაფრისთვის არის პროფესიული დიალოგის სივრცე და ყველა საკითხზე შეიძლება მსჯელობა. სხვადასხვა ქვეყანაში სხვადასხვა მიდგომა არსებობს, თუმცა თეორიულ ჩარჩოში ყველგან წერია, რომ დიფერენცირებული მიდგომა განსაზღვრავს მასწავლებლის მოტივაციას. ბევრი წარმატებული ქვეყნის მოდელი შეგვიძლია გავითვალისწინოთ, თუმცა ჩვენი კონტექსტი და ტრადიციები აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ.
ამ პროცესში მთავარია ის, რომ მასწავლებლებს არ დახვდებათ რაღაც რეგულირების წესი და ვიდრე დამტკიცდება და გამოქვეყნდება, მანამდე მოხდება მასწავლებლების ფართო ჩართულობა და ამის პასუხისმგებლობას ცენტრი ნამდვილად იღებს.
