თამარ თანდაშვილი პროფესიით ფსიქოლოგია. მისი პირველი რომანი – „ბაბუაწვერას სტაფილოსფერი ქარბუქი“ შარშან გამოვიდა. წელს კი წიგნის მაღაზიებში მისი ახალი ნაწარმოები – „მატერიკონი“ გამოჩნდა. ქალები პატრიარქალურ კულტურაში, სექსი, როგორც ძალადობის ინსტრუმენტი, სიკვდილი და გათავისუფლება – თამარი ამბობს, რომ მის რომანებში ნამდვილი ამბებია მოთხრობილი.
თამარ, პროფესიით ფსიქოლოგი ხარ, როდის და რატომ დაიწყე წერა?
წერა დავიწყე, თუ არ ვცდები, 2015 წელს, მანამდე არაფერი დამიწერია. საქართველოში ჩამოვედი 2013 წელს და მოულოდნელად, ისე, რომ არ ვგეგმავდი, დავიწყე ფსიქოთერაპიული პრაქტიკა. უცებ აღმოჩნდა, რომ ბევრი ტრავმული ამბავი მოვისმინე, განსაკუთრებით იყო სექსუალური და ფიზიკური ძალადობა, ძირითადად, ბავშვობის ასაკში მომხდარი. არ მეგონა, რომ ამას გადავაწყდებოდი. ორი წლის განმავლობაში მივხვდი, რომ მე თვითონ ვერსად ვსაუბრობდი ამაზე, ემოციებს კი დამუშავება უნდა. ეს რაციონალურად არ გადამიწყვეტია, უბრალოდ, ერთ დღეს დავჯექი, ჩემი დისერტაციის ერთი თავი უნდა დამეწერა და სცრეწ წრიტინგ-ის სავარჯიშოსავით მოვიდა გონებაში, ვიფიქრე, ამას გავაკეთებ, დავწყნარდები და მერე გადავალ დისერტაციაზე-მეთქი. დავიწყე სავარჯიშოს კეთება და სადღაც წამიყვანა, მერე კიდევ დავწერე, კიდევ დავწერე და ასე გამოვიდა პირველი რომანი, თითქმის სამ კვირაში დავწერე „სტაფილოსფერი ბაბუაწვერას ქარბუქი“. ეს იყო ამოხეთქილი ემოცია, ვულკანივით ამოიფრქვა. ჩემთვის იყო ძალიან კარგი, რადგან დავმშვიდდი, უცებ მივხვდი, რომ თურმე ამის თქმა მინდოდა ვიღაცასთან, ჩემი პირადი თერაპევტი საქართველოში არ ცხოვრობს, ვეღარ ვეკონტაქტებოდი და ის ემოცია ამოვიდა, რასაც წლების განმავლობაში ვაგროვებდი და ეს იყო ძალიან თერაპიული.
როგორ დაიწერა მეორე რომანი?
პირველის შემდეგ სრულიად დარწმუნებული ვიყავი, რომ მეორეს აღარ დავწერდი, „მატერიკონს“ სხვა ისტორია აქვს. „მატერიკონის“ დაწერა მთხოვა ჩემმა პაციენტმა, რომელიც იყო სექსუალური ძალადობის მსხვერპლი დიდი ხნის განმავლობაში. 14 წლის იყო, როცა მასზე ძალადობა დაიწყეს კლასელებმა და სადღაც 19-20 წლის ასაკში დაანებეს თავი. სექსუალური მონობაა ასეთი, უსაშინლესი, ძალიან მძიმე შემთხვევაა, რაც კი ოდესმე მსმენია, არა მხოლოდ ჩემს პრაქტიკაში. როგორ შეიძლება მეოცე საუკუნეში ადამიანი, უბრალოდ, გეკუთვნოდეს როგორც ნივთი, რასაც გინდა, იმას უშვრებოდე, მათ შორის ანათხოვრებდე სხვებზე. ამ ადამიანთან მუშაობისას მივედით ეტაპზე, როცა უკვე კარგად იყო: ტრავმებს გაართვა თავი, ემოციურად გადახარშა და უცებ მეუბნება – იცი რა, მე ხომ ამას ვერასდროს ვერსად ვიტყვი თქვენი კაბინეტის გარდა, არადა, არჩევანი რომ მქონდეს, მთელს მსოფლიოს ვეტყოდი, მაგრამ როგორ ვიტყვი, ოჯახი მყავს, მშობლები… მინდა, ჩემი ხმა და ჩემი ისტორია გაიგონ და რა კარგი იქნებოდა, შენ რომ დაგეწერაო. მეგონა, მეუბნებოდა ბლოგზე სტატია დამეწერა, სახელი შემეცვალა. ვუთხარი – კი, შენ თუ უფლებას მაძლევ, წაგაკითხებ და დავდებ-მეთქი. არაო, მაგას არ ვგულისხმობ, მინდა, რაღაც მხატვრულად იყოს, ადამიანებს მეტად მისწვდეთ, მე მინდა ჩემი ისტორიაო და ასე დაიწყო ამ წიგნის წერა. ბოლოს ვაჩვენე, ვუთხარი, რომ თუ შენ გადაიფიქრე, წიგნი არ იქნება და არა, მე მომწონს, ძალიან კარგად გიწერიაო. გამოვაქვეყნე.
შენი აზრით, რატომ უნდოდა ეს ისტორია დაგეწერა?
სექსი ძალიან მძიმე სტიგმაა ქალთან მიმართებით საქართველოში. ამ სტიგმატური ტრავმის მსხვერპლებს უნდათ მათი ისტორია წარმოჩნდეს. მე მომიყოლია სხვებთან ეს შემთხვევა და ჩემს მეგობრებსაც კი უთქვამთ, ზღაპრებს ყვები, როგორ, ხუთი წელი ჩემი მფლობელი იყოს ვიღაც და ვერ მოვახერხო გათავისუფლება?! არ სჯეროდათ, ამ ადამიანის არჩევანი ეგონათ. მასაც ეშინოდა, ვიღაცას არ ეთქვა, კახპა, ბოზი… როგორც ამკობენ ქალს ჩვენს ქვეყანაში. „ერთხელ და ორჯერ გასაგებია, ხუთი წელი როგორ იყავი ასე“, – დარწმუნებული იყო, ამას ეტყოდნენ.
ამ ადამიანს ჰქონდა იდეალური ინტუიცია, თუ რა შეიძლება მომხდარიყო მისი ეგრეთ წოდებული „ქამინგ აუთის“ დროს და ძალიან გაუხარდა, რომ ბოლოსდაბოლოს მის ამბავს გაიგებდნენ, მაგრამ ვერავინ მიხვდება, ვინ არის, თვითონაც არ იტყვის არასდროს. ამაზეც ვისაუბრეთ – ამბობდა, რომ მაშინ ოჯახის ყველა წევრს ხაზი უნდა გადავუსვა, მე თვითონაც სოციალური პოზიცია მაქვს ისეთი, რომ არ მინდა ამაზე საუბარი, მერე სახელით და გვარით ან პიროვნებით, ან პროფესიით აღარ გამიხსენებენ, იტყვიან, გახსოვს, აი, ის არის, წლების განმავლობაში რომ აუპატიურებდნენო. მაგრამ უნდოდა ისტორია ვინმეს ეთქვა, ასე გათავისუფლდა.
ორი რომანი გაქვს დაწერილი, რითი განსხვავდება შენთვის ისინი ერთმანეთისგან?
თემატური ხაზი ერთშიც და მეორეშიც საერთოა, ჩემთვის კი ძალიან განსხვავებულია, რადგან მეორეში პასუხისმგებლობა მქონდა, კონკრეტული ისტორია – კონკრეტული აუდიტორიისთვის. მინდოდა, რომ ეს კარგად ყოფილიყო ჩამოყალიბებული. როგორც ავტორს, ძალიან მეტკინებოდა გული, ვინმეს რომ ეთქვა, ეს რა სისულელე დაგიწერიაო, მაგრამ ორმაგად მეტად მეტკინებოდა გული იმ ადამიანის გამო – ის, ფაქტობრივად, არის დიდი ნაწილის ავტორი და ამის გამო ცოტა უფრო ველოლიავე. „ბაბუაწვერას“ შემთხვევაში არავის მიმართ პასუხისმგებლობა არ მქონია, გარდა საკუთარი თავისა. არც ვფიქრობდი, რომ შეიძლება დაბეჭდილიყო, უბრალოდ, მითხრეს, რომ კარგია, მოდი ახლა ვცადოთ, იქნებ ვინმემ დაგიბეჭდოსო.
რომელია უფრო მნიშვნელოვანი შენთვის?
ორივე მნიშვნელოვანია სხვადასხვა მიზეზით. „სტაფილოსფერი ბაბუაწვერას ქარბუქი“ იმითაა მნიშვნელოვანი, რომ, ფაქტობრივად, ემოციურად გადამარჩინა. არ ვიცი, რა არჩევანს გავაკეთებდი, ეს რომ არ დამეწერა, შეიძლება საერთოდ მიმეტოვებინა ჩემი პროფესია. მაშინ მივხვდი, რასთან მქონდა საქმე, მაგრამ ემოციურად მივხვდი, რაციონალურად – არა. „მატერიკონი“ სხვა რაღაცის გამო იყო მნიშვნელოვანი, მე მგონი, პირველად მოხდა, როცა ამ საშინელი ტიპის ძალადობის მსხვერპლმა მომცა დავალება ეთნოგრაფიული მოწმეობის დაწერის, ჟანრი თავიდანვე განმისაზღვრა, მაგრამ ეს არ უნდა ყოფილიყო ანთროპოლოგიაში, რომელიც კლასიკური მიმართულებაა და ნოვატორი ნამდვილად არ ვიქნებოდი, არამედ ეს უნდა შემდგარიყო ლიტერატურაში.
შენს ტექსტებში ხშირად ვხვდებით ლგბტ ადამიანებს. რატომ არის ეს თემები შენთვის მნიშვნელოვანი?
2013 წლის 17 მაისს მე და ჩემი ქმარი კინაღამ დაგვხოცეს დემონსტრაციაზე. იქ იყვნენ ჩემი მეგობრებიც და იყო არაორდინალური გამოცდილება. მერე „იდენტობაში“ დავიწყე მუშაობა როგორც ფსიქოთერაპევტმა და ამით დავუახლოვდი თემას, ამ ადამიანების ბიოგრაფიები აქედან გავიგე და არა, ვთქვათ, სტატიებით ან ყურმოკრული ამბებით. ამ ადამიანებმა შანსი მომცეს, ახლოდან შემეხედა მათი ცხოვრებისთვის. მათი პრეზენტაცია ლიტერატურაში საერთოდ არ ხდება, ან თუ ხდება, იმდენად გროტესკულია, რომ არ მომწონს. ერთია, როცა შენ გინდა საკითხის წარმოჩენა, მეორეა, როცა გინდა ადამიანი დაიყვანო მის სექსუალურ ორიენტაციამდე. ადამიანს უამრავი შრე აქვს, ამ შრეებს რატომღაც ტოვებ და კონცენტრაცია გაქვს იმაზე, თუ ვისთან აქვს სექსი. თუ წარმოდგენა ხდება ამ ადამიანების, წარმოდგენა ხდება მხოლოდ ამ მხრივ. ვისთან წვება ადამიანი, მარტო იმიტომ აქვს მნიშვნელობა, რომ ჩვენ ჰომოფობიურ საზოგადოებაში ვცხოვრობთ. რომ არ ვცხოვრობდეთ ასეთ საზოგადოებაში, კითხვების დასმა რელევანტურიც კი არ იქნებოდა.
როგორ ფიქრობ, საუბარი ლგბტ თემატიკაზე ლიტერატურაში, კინოში, მხატვრობაში, თეატრში შეცვლის თუ არა დამოკიდებულებას საზოგადოებაში?
ერთმა ადამიანმა რაც შეიძლება შეცვალოს თავისი შემოქმედებით, ალბათ ამ დონეზე შეცვლის. დღეს ჩვენ როცა რომანს ვშლით, რატომღაც გვგონია, რომ სასიყვარულო ისტორია უნდა იყოს ჰეტერონორმატიული ხასიათის. ვერ წარმოუდგენიათ, რომ ლგბტ იდენტობის წარმომადგენელს შეიძლება მსგავსი თემები შეეხოს. ჰოდა, რატომაც არა, საზოგადოების ნაწილია, რა მნიშვნელობა აქვს ბისექსუალი იქნება ჩემი გმირი, თუ ჰეტეროსექსუალი, პირველ რიგში, ის ადამიანია და მხოლოდ ამის შემდეგ შეგვიძლია ვილაპარაკოთ მის სექსუალობაზე. მის უკან არის მთელი ფილოსოფია, თუნდაც ეს ფილოსოფია მოიცავდეს მის ორიენტაციას და სექსუალობას, მაგრამ მხოლოდ და მხოლოდ მოიცავს და არ დაიყვანება. ძალიან მნიშვნელოვანია, როცა ადამიანი გადაშლის წიგნს მიხვდეს, რომ მხოლოდ მისნაირებით არ არის დასახლებული მთელი საქართველო. სინამდვილეში ის ჭრელი და მრავალფეროვანია და ჩვენ ამას ვერ ვხედავთ, რადგან მათ არ ვაძლევთ უფლებას გამოჩნდნენ.
შენს რომანებში ასევე დიდი ადგილი უკავია სიკვდილს და ქალზე ძალადობას, საიდან მოდის ეს თემები?
90-იანელების თაობა ვარ, უმეტესობა ადამიანებისა, ვისაც მე ვიცნობდი, დღეს ცოცხალი აღარაა. ასე, რომ სიკვდილი ჩვენი თაობისთვის და, პირადად, ჩემთვის ნაცნობი თემაა. რაც შეეხება ქალზე ძალადობას, მე ვარ უფლებადამცველი, ჩემი პროფესიიდან გამომდინარე მხვდება ბევრი მსხვერპლი და მათი უმეტესობა – 80-85 პროცენტი არის ქალი, ბავშვობაშიც კი, როცა პედოფილიაზე ვსაუბრობთ, მსხვერპლი უმეტესად ქალია… თვალს რომ გაახელ, ხვდები, რომ გარემო, მედია, სოციუმი გამარაგებს ამ ისტორიებით, რომ ქალებს ეპყრობიან როგორც მეორეხარისხოვან არსებებს, ვისზეც შეიძლება კარგად განახორციელო შენი ძალაუფლება, ყოველგვარი შეზღუდვების გარეშე.
იქნება თუ არა მესამე რომანი?
მესამე რომანი იქნება, უკვე ვწერ. რა თემაზე, ეს რთული სათქმელია. რამდენიმე თემა მაქვს, საბოლოო ჯამში როგორ ჩამოყალიბდება, არ ვიცი. რომანს მე მხოლოდ გარკვეულწილად ვგეგმავ, უფრო შერეულად ვწერ. წერა ხომ შემეცნების პროცესია, რაღაც ინტუიტიური ძიებაა. რა თქმა უნდა, არსებობს სხვა მიდგომა, როცა დაჯდები და დავუშვათ, დაფიქრდები, ვინ გყავს მთავარი გმირები, რა თემაზე გინდა წერო, მაგრამ ეს პროცესი არ გიტოვებს შემოქმედებითი ტკბობის საშუალებას. რა თქმა უნდა, ბალანსის დაჭერა მნიშვნელოვანია, მთლად დაუგეგმავად არ შეიძლება, სად წახვალ, არავინ იცის. მე ინტუიტიურად ვუდგები, მერე თავისით ყალიბდება. ახლა ვარ ამ ინტუიტიურ ეტაპზე, როცა რაღაცებს ვწერ, მაგრამ წარმოდგენა არა მაქვს, რა გამოვა. დაახლოებით ვიცი, მაგრამ რთული სათქმელია, ეს „დაახლოებით“ რამდენად გაამართლებს და საერთოდ, დარჩება თუ არა რომანში.
რა არის შენთვის წერა?
ახლა უკვე, როცა არ ვწერ, არ მიყვარს არავინ, წერის გემო რომ გავიგე, რაღაც დამოკიდებულება განმივითარდა და რომ არ ვწერ და დრო არ მაქვს წერის, სამყაროს მიმართ არ ვარ ინტეგრირებული, ვარ საკმაოდ აგრესიული, ფრუსტრირებული, ძალიან მძიმე ვხდები. აი, როცა ვწერ, ჩემს თავთან უფრო ახლოს მივდივარ და უკვე მაქვს საშუალება, რომ ადამიანებს ჰუმანურად მოვექცე, არ ვიყო მუდმივად გაბრაზებული, გაცილებით უკეთესი ვარ წერის პროცესში, ვიდრე წერის გარეშე.
ყველაზე რთული რა არის წერისას?
ყველაზე რთული ჩემთვის არის დროის გამონახვა. ჩემი პროფესია ძალისხმევას მოითხოვს, ემოციური დანახარჯი არის კატასტროფულად დიდი, ადამიანად აღარ ვარგიხარ. არ მაქვს საუბარი ასტრონომიულ დროზე, ასტრონომიულ დროს კიდევ გამონახავ, უბრალოდ, ემოციურად ხარ დაღლილი, წერას სჭირდება მოცალეობა, ემოციური მოცალეობა და ეს უნდა მოხდეს მაშინ, როცა შენ არ ხარ აქტიურად ჩაბმული თერაპიაში, ჰოდა, ასე ვჭიდაობ.
უშუალოდ წერის დროს დიდი სირთულეები არ მაქვს, არის მომენტი, როცა ხვდები, აი, აქ დიდი ბორცვია და ამის გადასალახად ცოტა აზროვნება გჭირდება, აქ უკვე წერა არ გიშველის, მაგრამ ეს სრულიად ნორმალურია. მე არ ველოდები, რომ დავჯდები და პირველი სიტყვიდან ბოლო სიტყვამდე ჩავახრიგინებ. რაც არ უნდა რთული პროცესი იყოს, ყველაფერი თავისთავადია, ეტყობა მოლოდინი არ მაქვს დიდი ამ პროცესისგან, მიმაჩნია, რომ ეს არის ძალიან მძიმე შრომა, ამიტომ ამისთვის მზად ვარ.
თუ ყოფილა, რომ რაღაც თემაზე ან ვიღაცაზე წერა ძალიან გინდოდა, მაგრამ არაფრით გამოსულა?
არა, ასეთი არ ყოფილა, ეტყობა, ტვინში დიდი ხანი მწიფდება. მე წერას ეგრევე არ ვიწყებ. წინადადება მესმის ხანდახან, დავდივარ და წინადადება მოდის თავისთავად, რაღაც ფრაზები, დაუკავშირებელი ხატები მოდის, მგონია, ეს არის ჩემი წარმოსახვის მუშაობა. მერე აღმოჩნდება, რომ ამას თავისი ხაზი აქვს, მერე ვხვდები, რომ უნდა დავწერო, რადგან ცუდად გავხდები, თუ არ დავწერ. და, შესაბამისად, როცა წერას ვიწყებ, მომზადებული ვარ და ვიცი, რა უნდა დავწერო.
ძალიან მინდა დავწერო ცხოველებზე, რადგან ეს ანთროპოცენტრული მიდგომა სამყაროსადმი ცოტა გულისამრევია ჩემთვის. მინდა წარმოვაჩინო ცხოველთა სამყარო, ოღონდ არ იყოს გაპიროვნებული ცხოველი. როცა წერენ ცხოველებზე დიდებისთვის ან პატარებისთვის, ცხოველი ყოველთვის გაპიროვნებულია, არის იგივე ანთროპოსი ცხოველის ტყავში გახვეული. მე მინდა სიცოცხლის სხვა ფორმები ვაჩვენო და ვთქვა, რომ პიროვნულობა მასაც ახასიათებს, ამაზე წერა კი ძალიან რთულია. სამეცნიერო ენაზე ეს ადვილი გასაკეთებელია, – ტრადიცია არსებობს. ჯერალდ დარელს აქვს ერთი წიგნი – „ჩემი ოჯახი და სხვა ცხოველები“, სადაც ბრწყინვალედ არის აღწერილი პატარა ბიჭისა და ცხოველების ამბავი, მეც მინდა ერთ დღეს აღვწერო ადამიანის იქით არსებული ცხოვრება და ეს იყოს ადეკვატური.
რა ტიპის ლიტერატურა მოგწონს?
მომწონს დოკუმენტური და სამეცნიერო ლიტერატურა. მხატვრულ ლიტერატურას აქტიურად ვკითხულობდი 20-22 წლამდე, მერე სამეცნიერო ლიტერატურას მივეძალე. გამორჩეულად ვერ გეტყვი, რომ კონკრეტული მიმართულება მომწონს, პრინციპში, ყველანაირი ლიტერატურა მომწონს, მნიშვნელობა არა აქვს ჟანრს და თემას, უბრალოდ, სათქმელი კარგად უნდა მოჰყვე. თუ ისტორია შემიპყრობს და გამიტაცებს, ესე იგი, კარგი მწერალია. თუკი ეს არ მოხდა, მნიშვნელობა არა აქვს. ლიტერატურა – ლიტერატურაა, მთავარია, იყოს ხარისხიანი. აქედან გამომდინარე, ყველაფერს ვკითხულობ, რაც მიტაცებს და მაინტერესებს.
რა უფრო მნიშვნელოვანია, ამბავი, თუ როგორ არის ეს ამბავი მოთხრობილი?
მხოლოდ მკითხველი არასოდეს არ ხარ. მე, მაგალითად, ვარ უფლებადამცველი, ამიტომ ჩემთვის ხანდახან ძალიან მნიშვნელოვანია, როდესაც ადამიანი წამოწევს გარკვეულ თემატიკას, შეიძლება არ ეყოს სკოლა, ეს თემატიკა კარგად რომ დაამუშაოს, მაგრამ საკმარისია ისიც, რომ ახსენა. მიყვარს სოციალურ თემატიკაზე ვინმე რამეს რომ წერს, ნებისმიერი სტატიაც… შეიძლება ბოლომდე კარგად არ აქვს შესწავლილი თემა და სოციოლოგიურ კონტექსტში ვერ სვამდეს, მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ თქვა – მე მართლა ვერ გავიგებდი მაღაროელი მუშის დღე რას შეიძლება ჰგავდეს. ძალიან მნიშვნელოვანია, როცა ბავშვის პოზიციიდან წერენ, რადგან მე არ ვიცი, ბავშვი როგორი ტიპია, რას ნიშნავს ბავშვობა ამ საუკუნეში და ამ დროს. მე ვიცი, რა იყო ბავშვობა ჩემს საუკუნეში. ასე, რომ მნიშვნელობა არ აქვს, მთავარია, რაღაც საკითხი მოიტანოს შენამდე.
რაც შეეხება, როგორ არის მოთხრობილი ამბავი, ამაში გემოვნება განსხვავებულია, შეიძლება არსებობდეს ორი შესანიშნავი მწერალი და ერთს ვერაფრით დავუდო გული, მაგალითად, როცა სალმან რუშდის კითხვას ვიწყებ, ვერასოდეს მივდივარ ორი ფურცლის იქეთ, ვისაც რუშდი კარგად აქვს დამუშავებული, სულ ვეკითხები, რა ნაწილია, რომელიც ასე გიპყრობს. მიხსნიან, მაგრამ მე ვერაფრით ვხვდები, მაშინ როდესაც, ნილ გეიმანი შეიძლება წავიკითხო 3-4 საათში. აქ შეიძლება თხრობის კულტურაზეც არის, ანუ რა ტიპის თხრობის კულტურას ხარ მიჩვეული, შენი განათლებით და შენი კულტურული პოზიციებით. მეორეა უბრალოდ ლიტერატურული გემოვნება, ჩვენ ყველას გვაქვს პრეფერენციები, საით შეიძლება გადავიხაროთ და რა შეიძლება მოგვეწონოს.
ბოლო პერიოდის ქართული ლიტერატურიდან რა მოგეწონა?
ვერ გეტყვით, რომ კარგად ვიცნობ, მაგრამ ჩემზე მოახდინა აბსოლუტურად შოკისმომგვრელი შთაბეჭდილება თამთა მელაშვილის მოთხრობამ – „ერთი და ორი“. თამთას რომანიც კარგი აქვს, მაგრამ მოთხრობა რომ წავიკითხე, მივხვდი, რას ნიშნავს იყო მწერალი. ეს არის კლასი ჩემთვის, შინაარსი და ფორმა – ფანტასტიკურია ორივე.
როგორი ადამიანები გაინტერესებს?
მაინტერესებს ადამიანები, რომლებსაც ეშინიათ სიკვდილის. მყავს მეგობრები, რომლებსაც საერთოდ არ ეშინიათ სიკვდილის. ბევრი სხვა რამის ეშინიათ: ომის, გაჭირვების, დაავადებების, წარუმატებლობის, ახლობლების სიკვდილის, მაგრამ საკუთარი სიკვდილის არ ეშინიათ და ეს არის ჩემთვის შოკი, როგორ შეიძლება ადამიანს სიკვდილის არ ეშინოდეს.
თამარ თანდაშვილი. ფოტო: ნეტგაზეთი/მარიამ ბოგვერაძე
საითკენ უნდა იყოს მიმართული თანამედროვე ქართველი ავტორის ყურადღება, შენი აზრით?
საითაც თვითონ უნდა, მთავარია, ავტორმა ისტორია მოჰყვეს. მიყვარს სოციალური თემები, არის რაღაც ტიპის ადამიანების ცხოვრება, რომელსაც საერთოდ ვერ ეხები. მე ამას ვაბრალებ გამაერთიანებელი დისკურსის არქონას, სადაც გვეცოდინება ერთმანეთის ცხოვრება. ჩვენ ვიცით ჩვენს ქვაბში რა ხდება და იმის იქეთ იშვიათად, მედია თუ გაგვაგებინებს. ამიტომაც მიყვარს სოციალური თემები, რომლებსაც დიდად შეიძლება ვერ გადავეყარო, მაგრამ ჩემს სივრცეში, ჩემს ეპოქაში მნიშვნელოვანია ვიცოდე, იქ რა ხდება. თუ ამის შესახებ ვინმე მიყვება, ეს არის კარგი, მაგრამ შეიძლება ადამიანს უნდა დაწეროს თავის სულიერ სამყაროზე, იმ სულიერ ძვრებზე, რასაც დღის განმავლობაში განიცდის, ან თავის სიზმრებზე, რომლებიც ასევე მნიშვნელოვანია ჩემთვის. ასე, რომ ვერ გეტყვი, რომელი უფრო მნიშვნელოვანია, ალბათ ის არის კარგი, რომელიც უკეთესად არის დაწერილი.
რამდენად მნიშვნელოვანია შენთვის ქალი ავტორების აქტიურობა ლიტერატურაში?
მანდ ორმაგი დამოკიდებულება მაქვს. როცა ქალ მწერლად მომიხსენიებს ვინმე, ძალიან ვბრაზდები. კაც მწერალზე ხომ სქესს არ აკონკრეტებენ. გამოდის, ჩემ შემთხვევაში გენიტალიებია მნიშვნელოვანი, როცა მწერალს მარქმევ და ვიღაცის შემთხვევაში საერთოდ არ არის მნიშვნელოვანი. ეს შეურაცხმყოფელი და დამამცირებელია – ეს ერთი. და მეორე – თუ ამას შეხედავ ანთროპოლოგიური თვალსაზრისით, რადგან ჩვენს საზოგადოებაში ქალისა და კაცის ცხოვრება საკმაოდ პოლარიზებულია თავიანთი სოციალური როლებით, პატრიარქალურ იერარქიაში თავიანთი მდგომარეობით, თავიანთი კულტურული ტრადიციებით, მაშინ გამოდის, რომ, ჩემი, როგორც ქალის გამოცდილება და შენი, როგორც კაცის გამოცდილება ძალიან ასიმეტრიული უნდა იყოს ერთმანეთისგან; სამყაროს მე და შენ შეიძლება მართლა განსხვავებულად ვხედავთ. აქ საინტერესოა უფრო წინ წამოვიდეს ქალი როგორ ხედავს სამყაროს, რადგან, რაღაც პერიოდი სამყაროს ვხედავდით ისე, როგორც მამაკაცები. თუმცა იდეალური იქნება, რომ არ ვთქვათ, ეს არის ქალი ავტორი და ეს არის კაცი ავტორი, უბრალოდ, ვთქვათ, ეს არის მწერალი, რომელიც თავის ხედვებს წარმოაჩენს.
და ბოლოს, რისი გეშინია როგორც ავტორს?
არაფრის მეშინია. წამიკითხავს, ავტორს ეშინია, რომ ერთ დღეს გაიღვიძებს და ვეღარ დაწერს – ამის არ მეშინია. წერა არის ჩემთვის შემეცნების ერთ-ერთი სახე. ადრე, შემეცნების სახე იყო უფრო აკადემიური ტიპის, მეცნიერებასთან ვიყავი ძალიან ახლოს. მერე, როცა გამოცდილება მივიღე, მივხვდი, რომ აქ შემეცნების სხვა არხებია გახსნილი, სადაც სინთეზი, ანალიზი არ მონაწილეობს და გააქტიურებულია უფრო ირაციონალური, ინტუიტიური მიმართულებები. მომეწონა სამყაროს ასე შემეცნება, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, კიდევ სხვა ფორმებიც არსებობს, რომლებიც მე ასევე არ გამომიცდია. ასე, რომ თუ ერთ დღეს მივხვდი, რომ ვეღარ ვწერ, აღარ ვიწვალებ, დავფიქრდები, რა არის შემეცნების ის ახალი ფორმა, რომლითაც მე შემიძლია სამყარო შევიმეცნო, მწერლობა არ არის თვითმიზანი.
გამოქვეყნდა ჟურნალ „ბათუმელებში“
