მუხლი რთული სახსარია, მრავალი შემადგენელი კომპონენტით, რის გამოც ის ხშირად ექვემდებარება სხვადასხვა სახის ტრავმას, მათ შორის საკმაოდ ხშირია მენისკისა და იოგოვანი აპარატის დაზიანებები. მიიჩნევა, რომ მუხლის ტრავმა ძირითადად სპორტსმენების პრობლემაა, თუმცა ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ნებისმიერმა აქტივობამ, რომლის დროსაც მუხლი ძლიერად ტრიალდება, განსაკუთრებით მაშინ, როცა მასზე მთელი წონით აწვებით, შეიძლება გამოიწვიოს მენისკის გაგლეჯა.
„ბაუს საერთაშორისო ჰოსპიტლის“ ექიმი ორთოპედ-ტრავმატოლოგი მიხეილ მიქელაძე ამბობს, რომ მუხლის ტრავმების მკურნალობა ზოგჯერ შესაძლებელია შედარებით მარტივი ზომებით, როგორიცაა ფიქსატორი, სარეაბილიტაციო ვარჯიშები და მედიკამენტური მკურნალობა, თუმცა ზოგიერთი შემთხვევა, შესაძლოა ოპერაციული ჩარევასაც საჭიროებდეს.
ექიმი მენისკისა და იოგოვანი აპარატის ტრავმის სიმპტომებზე, ასევე ტრავმის დროს საჭირო პირველ დახმარებისა და მკურნალობის მეთოდებზე გვესაუბრება.
- ბატონო მიხეილ, რა არის მენისკი, რა ხდება მუხლში?
მუხლის სახსარი, გარდა ძვლოვანისა, შედგება სხვა სტრუქტურისგანაც. ეს არის იოგოვანი აპარატი, რომელიც სტაბილიზაციაში ეხმარება მუხლს, რათა ზედმეტი მოძრაობა არ იყოს მუხლის სახსარში, და ორი მენისკი – ხრტილოვანი წარმონაქმნი, რომელიც უზრუნველყოფს ბარძაყისა და დიდი წვივის ძვლის შორის რბილ კონტაქტს, ანუ სიარულის დროს რომ არ მოხდეს ღერძული დატვირთვა პირდაპირ [ხრტილზე]. ფაქტობრივად, ბალიშის ფუნქცია აქვს.
- რა ზიანდება ტრავმის დროს მუხლში?
მენისკის დაზიანება ერთ-ერთ ხშირი ტრავმაა, იგი დამახასიათებელია სპორტსმენებისთვის, განსაკუთრებით კი მოთხილამურეებისთვის. ამ დროს მენისკი ნაწილობრივი ზიანდება, იხლიჩება მენისკი, ნაწილი მოწყდება ხოლმე, რაც სამომავლოდ მექანიკურ პრობლემას ქმნის მუხლში.
რაც შეეხება იოგოვან აპარატს, იგი ოთხი ნაწილისგან შესდგება, ორი ჯვარედინი იოგია, რომელიც უზრუნველყოფს (მუხლის) ორმხრივ ფიქსაციას და ორი გვერდითი იოგია – რომელიც მუხლის გვერდით ფიქსაციას უზრუნველყოფს.
თუ ეს ტრავმა თხილამურებზე ვარდნაა, დახურული ფეხსაცმლის გამო ამ დროს კოჭ-წვივი გაჩერებულია და მთელი დატვირთვა მუხლზე მიდის, რის გამოც შეიძლება იოგოვანი აპარატი დაზიანდეს. იოგოვანი აპარატის სრული დაზიანების შემთხვევაში ქირურგიული ჩარევა აუცილებელია, ნაწილობრივი დაზიანების შემთხვევაში ეს ინდივიდუალურად განისაზღვრება.
- რა სპეციფიკური სიმპტომები ვლინდება ამ დროს, რაც მიგვანიშნებს მენისკის ან/და იოგოვანი აპარატის დაზიანებაზე?
სიმპტომები შეიძლება კომბინირებული იყოს, შეიძლება ცალ-ცალკე. თუმცა, როგორც წესი, კომბინირებულია ხოლმე, რადგან ტრავმის მექანიზმი აზიანებს ერთსაც და მეორესაც.
იოგოვანი აპარატის დაზიანების შემთხვევაში მუხლში გამოხატულია არასტაბილურობის შეგრძნება; როცა პაციენტი გადაადგილდება, შეიძლება ჰქონდეს განცდა, რომ მუხლის სახსარში დამატებითი მოძრაობაა, რომელიც არ უნდა იყოს.
მენისკის დაზიანების შემთხვევაში ფიზიკური დატვირთვა მტკივნეულია. სიარულისას პაციენტს აღენიშნება ზომიერი ან მომატებული ტკივილი, ტკივილის ინტენსივობა ინდივიდუალურია და პაციენტის მგრძნობელობაზეა დამოკიდებული ტკივილის მიმართ. ვიზუალურად ახლავს შეშუპება – სახსრის ჰიპერემია, რაც ნაწილობრივი დაზიანების დროს სახსარში ჩაღვრილი სისხლის გამო ხდება.
MayoClinic: თუ მენისკი გაიგლიჯა, ტკივილისა და შეშუპების დაწყებას შეიძლება 24 საათი ან მეტი დრო დასჭირდეს, განსაკუთრებით თუ დაზიანება მცირეა. მუხლზე შეიძლება განვითარდეს შემდეგი ნიშნები და სიმპტომები: მცირე გასკდომის შეგრძნება; შეშუპება ან დაჭიმულობა; ტკივილი, განსაკუთრებით მუხლის მოხვევის ან მობრუნებისას; უჭირს მუხლის სრულად გასწორება; მუხლის ჩაკეტვაა და სისუსტე მუხლში.
- როგორია პირველადი დახმარება ასეთ დროს?
ნებისმიერი ტიპი ტრავმის დროს, ყველაზე მნიშვნელოვანი და ერთ-ერთი ყველაზე კარგი პირველადი დახმარება იმობილიზაციაა, ანუ დატვირთვის შეზღუდვა ამ სახსარზე ან კიდურზე; და მეორე – ცივი კომპრესები, რომ შევიწროვდეს სისხლძარღვები და რაც შეიძლება ნაკლები ჰემატომა განვითარდეს – შესაბამისად, ნაკლებად შეშუპდეს ფეხი.
შემდგომი რეკომენდაციები უკვე ინდივიდუალურია და დიაგნოსტირებას საჭიროებს – უნდა გავიგოთ არის თუ არა დაზიანება და რა ტიპის დაზიანებაა.
- რამდენ ხანში უნდა გადავიდეს ტკივილ და დისკომფორტი?
ტრავმის შემთხვევაში რეაბილიტაციის პერიოდი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად იცავს პაციენტი ორთოპედიულ რეჟიმს. ასევე გადის თუ არა მედიკამენტურ მკურნალობას და ეს ვადა საშუალოდ ორი კვირაა. თუ ორი კვირის მერე ტკივილი რჩება, ეს უკვე იმის ჩვენებაა, რომ აუცილებლად მივმართოთ ექიმს; შემდგომ პერიოდში, თუ დინამიკა დადებითი არ არის, ანუ ყოველდღე უკეთესობისკენ არ მიდის საქმე, ესეც ჩვენებაა, რომ ექიმთან მივიდეთ.
- რა სახის გამოკვლევები ტარდება ამ დროს?
მენისკების და იოგოვანი აპარატის დიაგნოსტირება რენტგენოლოგიური კვლევით ვერ ხერხდება, რენტგენზე მხოლოდ ძვლოვანი ნაწილები ჩანს. ამიტომ მუხლის სახსრის ექოსკოპიური კვლევა გვჭირდება ან მუხლის სახსრის მაგნიტო-რეზონანსული ტომოგრაფია. გააჩნია რა დაზიანებას ვვარაუდობთ და რისი დანახვა გვინდა.
- როცა მუხლის ტრავმის მერე ტკივილი გადადის, მაგრამ პრობლემა პერიოდულად, მუხლის მტკივნეული ჩაკეტვის სახით იჩენს თავს – რა ხდება ამ დროს?
მუხლის ჩაკეტვა მენისკის დაზიანების პირდაპირი სადიაგნოსტიკო ნიშანია, მუხლი თუ იკეტება, ნიშნავს, რომ მენისკი დაზიანებულია და დაზიანებული მენისკის ნაწილი მექანიკურად აჩერებს მუხლის სახსარს.
მუხლში არსებული ორი პათოლოგია იწვევს ამას ან მენისკის ნაწილობრივი დაზიანება ან მუხლის თავისუფალი წარმონაქმნი, რომელიც მუხლში არსებობს.
შესაძლებელია, მექანიკურად ჩაიჭედოს და ფეხის კონკრეტული მოძრაობით გათავისუფლდეს სახსარი. ეს შეიძლება მოხდეს სამ წელიწადში ერთხელ, შეიძლება ათ წელიწადში ერთხელ, ან ყოველდღე – ამის წინასწარ განსაზღვრა ძნელია. პათოლოგიის არსებობის შემთხვევაში ნებისმიერ მომენტში შეიძლება მოხდეს ეს.
პაციენტი ასეთი ეპიზოდებით აუცილებლად საჭიროებს კლინიკურ კვლევებზე დაფუძნებულ დიაგნოსტირებას, რომ ამის მიხედვით მიეცეს მას რეკომენდაციები, ან საჭიროების შემთხვევაში ქირურგიული ჩარევა, თუ სხვა რომელიმე ტიპის მკურნალობა.
- როგორია მკურნალობა?
მენისკის ნაწილობრივი დაზიანების შემთხვევაში, მკურნალობა დამოკიდებულია ასაკსა და დაზიანების ხარისხზე. თუ, მაგალითად, არის ასაკოვანი პაციენტი და დაზიანება მცირეა, მაშინ კონსერვატიულად, მედიკამენტური მკურნალობა [არასტეროიდული ანთების საწინააღმდეგო პრეპარატები, მიორელაქსანტები და სხვა] ინიშნება. მედიკამენტური მკურნალობა კომპლექსურია, ამ დროს ინიშნება რამდენიმე მედიკამენტი.
იოგოვანი აპარატის დაზიანების შემთხვევაშიც იგივეა – გააჩნია დაზიანების ხარისხს, ამის მიხედვით პაციენტს ეძლევა მითითებები: რამდენი ხანი არ შეიძლება კიდურის დატვირთვა, რამდენი ხანი სჭირდება ფიქსატორი, რომელიც ამ იოგოვანი აპარატის როლს შეითავსებს; ხოლო, თუ მთლიანობის დიდი ნაწილია დარღვეული, მაშინ საჭირო ხდება ქირურგიული ჩარევა.
მწვავე დაზიანების შემთხვევაში, მენისკი შეიძლება გაიკეროს. თუ მენისკის დაზიანება დიდია, მაშინ ხდება დაზიანებული ნაწილის ამოღება, რომ სამომავლოდ მუხლში პრობლემა არ შექმნას.
ოპერაციის მიზანია მენისკის შენარჩუნება, გამომდინარე მენისკის ფუნქციიდან, რაც ორ ძვალს შორის სირბილის წარმოქმნაა – მას აკისრია ბალიშის ფუნქცია, რომ პირდაპირი დატვირთვა არ იყოს ხრტილზე.
თუ მუხლის სახსარში არის თავისუფალი სხეული, მაშინ განიხილება ისიც, რომ ამ თავისუფალ სხეულს შეუძლია ქრონიკულად შექმნას პრობლემა. ამიტომ აუცილებელია დროული კონსულტაცია ექიმთან და შესაბამისი სადიაგნოსტიკო კვლევების ჩატარება.
MayoCliniC: დაზიანებული მენისკმა შეიძლება დაგიტოვოთ მუხლში სისუსტე, მოძრაობის შეზღუდვა ან მუდმივი ტკივილი. იზრდება რისკი დაზიანებულ მუხლში ოსტეოართრიტის განვითარების.
