მთავარი,სიახლეები

ლაშა ბაქრაძე ბათუმში აღმოჩენილ სამარხზე: ქვეყანაში ვხედავთ ტოტალურ დაუინტერესებლობას

09.04.2019 •
ლაშა ბაქრაძე ბათუმში აღმოჩენილ სამარხზე: ქვეყანაში ვხედავთ ტოტალურ დაუინტერესებლობას

ბათუმში, ფრიდონ ხალვაშის 338-ში – ტერიტორიაზე, რომელიც საპატრიარქოს  დროებით სარგებლობაში აქვს გადაცემული, ოთხი სამაროვანი გათხარეს, რომელშიც 150-მდე ადამიანის ნეშტი აღმოჩნდა. გათხრები ბათუმისა და ლაზეთის ეპარქიამ აწარმოა. სახელმწიფო უწყებები, როგორც „ბათუმელებმა“ გაარკვია, ამ პროცესში არ მონაწილეობდნენ და არც ახლა აპირებენ მონაწილეობას. ეპარქიის განცხადებით, სამარხში აღმოჩენილია გასული საუკუნის 36-37 წლების მონეტები, რამდენიმე ჯვარი და მასრები. საქართველოში საბჭოთა რეპრესიების დროინდელი მასობრივი სამარხები აქამდე არ აღმოუჩენიათ. რატომ არის სახელმწიფო გულგრილი ამ ფაქტის მიმართ? – „ბათუმელებთან“ ლიტერატურის მუზეუმის დირექტორი, ლაშა ბაქრაძე საუბრობს.

  • ბატონო ლაშა, როგორ ფიქრობთ, რატომ არ აინტერესებს სახელმწიფოს ბათუმში აღმოჩენილი სამარხები, რაზე მეტყველებს მისი ეს პოზიცია და როგორი უნდა ყოფილიყო  შესაბამისი უწყებების რეაქცია ამ ფაქტზე?

პირველ რიგში, მინდა ვთქვა, რომ წინასწარ გამოცხადება იმის, რომ, ვთქვათ, ეს არის 37-იან წლებში დახვრეტილი ადამიანების სამარხი, არასწორი იქნება სრულიად ობიექტური თვალსაზრისით: ჩვენ ჯერ ამის შესახებ არაფერი ვიცით, არ ჩატარებულა არანაირი ექსპერტიზა. მეორე საკითხია ის, რომ თურმე ორი წლის წინ ამოიღეს ეს ნაშთები და სადღაც ეკლესიის სარდაფში დევს. ესეც უცნაური ამბავია. რატომ დასჭირდათ მაინცადამაინც ახლა ამ ნაშთების გამოტანა?

ის, რომ ეპარქიის ქმედება კითხვებს არ უჩენს სახელმწიფოს, იმაზე მიანიშნებს, რომ სახელმწიფო ეკლესიას აღიქვამს როგორც ხელშეუხებელ ორგანიზაციას, რაც ძალიან ცუდია. როგორც კი ნაშთები გამოჩნდა, მაშინვე უნდა დაინტერესებულიყო სახელმწიფო, თუნდაც ასი წლის წინანდელი იყოს ეს.

პირველ რიგში, პროკურატურას უნდა შეესწავლა ეს საკითხი. შემდეგ, თუ პროკურატურისთვის არ იქნებოდა საინტერესო, ამით უნდა დაინტერესებულიყვნენ არქეოლოგიის, ძეგლთა დაცვის სამსახურები და შეესწავლათ.

გარდა ამისა,  არის კიდევ გარკვეული მორალური ამბავიც – 150 ნეშტზე 600-კაციან სიას აქვეყნებ, მაშინ როცა არ ვიცით რა სამარხებზეა საუბარი… ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ საქართველოში იყოს შესწავლილი საბჭოთა რეპრესიები და მოხდეს რეპრესიების ადგილების იდენტიფიკაცია.

  • როგორია პოსტსაბჭოთა ქვეყნების გამოცდილება ამ მხრივ? როგორც  ვიცით, მასობრივ სამარხებს ბევრ ქვეყანაში ეძებენ…

ჩვენს სამეზობლოში – რუსეთში, ბელორუსში, უკრაინაში დიდი ხანია მიმდინარეობს ასეთი ადგილების მოკვლევა და მემორიალების განთავსება, საბჭოთა რეპრესიების მიერ განადგურებული ადამიანების სამარხებზე. ერთი ისტორია მახსენდება ამასთან დაკავშირებით, საბჭოთა კავშირის ბოლოსკენ იყო ძალიან ბევრი საუბარი კურაპატებზე. ეს არის ბელორუსში მასობრივი მკვლელობის ადგილი კომუნისტების დროს და დღემდე არ მთავრდება ეს ამბავი. რევანშისტული ძალების მხრიდან იყო მცდელობა, რომ ეს მასობრივი მკვლელობები ნაცისტებისთვის დაებრალებინათ და ეს დავიდარაბა დღემდე გრძელდება. სწორედ ამიტომ არის საჭირო გაირკვეს, რა პერიოდის სამარხზეა საუბარი. მასობრივი სამარხები ბევრგან არსებობდა, ისევე როგორც  მოსკოვში ახალი დონის მონასტრის ეზოშია ბევრი ცნობილი ადამიანი ჩაყრილი.

  • ამ შემთხვევაშიც გაჩნდა კითხვები. არის სხვა ვერსიაც, რომ შესაძლებელია აქ ოსმალო ჯარისკაცები არიან დამარხულები. 

თურქი ასკერების საფლავებია, თუ საბჭოთა რეპრესირებულების, მემორიალი მაშინაც უნდა დაიდგას, მაგრამ შესწავლის გარეშე ეს შეუძლებელია. ზუსტად უნდა ვიყოთ დარწმუნებული, ვინ არიან დახვრეტილი ადამიანები. მით უმეტეს, როცა არსებობს საზოგადოების ასეთი ინტერესი.

  • რა კითხვები არსებობს ეპარქიის მიმართ, რომელმაც აწარმოა ეს გათხრები?

ერთი წლის განმავლობაში რა მიზნით ინახავდნენ ამ ნეშტებს, თან სხვა ადგილას და, საერთოდ, რატომ ფიქრობს ვიღაც, რომ შეუძლია 150 ადამიანის ნეშტი იპოვოს და მას ისე მოექცეს, როგორც მოეპრიანება. სახელმწიფოს აინტერესებს თუ არა ეს, ერთი საკითხია, მაგრამ მეორე მხრივ, სულ ცოტა, პრაგმატული თვალსაზრისით რომ მივუდგეთ, არა მორალის, არა ცოდნის, არა ისტორიის სიყვარულის გულისთვის და ასე შემდეგ, სამართალში ასეთი რამ არ არსებობს. როდესაც იპოვიან ადამიანის ნეშტს, იქნება ეს ას წელზე მეტის თუ არა, შეუძლებელია სახელმწიფოს რეაგირება არ ჰქონდეს.

სიძველის დამტკიცება არის სამეცნიერო კვლევის საგანი, მაგრამ სამარხების აღმოჩენაზე სახელმწიფოს, პირველ რიგში, პროკურატურას რეაგირება უნდა ჰქონდეს.

მეორე მხრივ, ჩვენ რომ ვიპოვოთ რომელიმე მეფის საფლავი, ხომ უნდა გავარკვიოთ, რომელი მეფისაა, სანამ დავაბრალებთ, რომ ამისაა ან იმის.

  • აქამდე აღმოუჩენიათ მსგავსი მასობრივი სამარხები საქართველოში სადმე?

არა. მასობრივ საფლავებს ვეძებთ. სოვლაბიც ეძებს დიდი ხანია საბჭოთა რეპრესიების საფლავებს და არ ვიცით, სამწუხაროდ, ადგილები. შესაბამისად, არც მემორიალები არ გვაქვს. რუსთავთან არის ნაპოვნი, თუმცა ამ ადგილზეც არსებობს განსხვავებული აზრი. ამიტომ, რადგან ეს სამარხი, რომელიც ბათუმში აღმოჩნდა, არის ყველაზე დიდი მასობრივი სამარხი, ამის მიმართ ძალიან მაღალი უნდა ყოფილიყო სახელმწიფო ინტერესი და ამაზე ორი აზრი არ არსებობს.

  • რატომ არ აინტერესებს, რა მიზეზი შეიძლება ვეძებოთ?

ამაზე მუდმივად ვჩივით, რომ საბჭოთა პერიოდისადმი ინტერესი ძალიან ნაკლებია, სამწუხაროდ. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო წლებში თითქოს გაიზარდა ინტერესი საზოგადოებაში, სახელმწიფოს მხრიდან ვხედავთ ტოტალურ დაუინტერესებლობას ამ საკითხით. არ მესმის რატომ. ვიღაცები ამბობდნენ, რომ შეიძლება გაჩნდეს სოციალური დაპირისპირება სხვადასხვა თაობას შორის, რაც სრული სისულელეა. ვფიქრობ, ეს არის გულზე ხელდაკრეფილი დამოკიდებულება წარსულისადმი, ამ შემთხვევაში, უახლესი წარსულისადმი, რომელიც ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ გამოვიკვლიოთ. ვიცით, სკოლაში როგორც ისწავლება საბჭოთა რეპრესიები, უმაღლესშიც თითქმის არაფერი არ ისწავლება. ეს იმაზე მეტყველებს, რომ არ აინტერესებთ.

  • სახელმწიფოს ინერტულობა ხომ არ აიხსნება იმით, რომ არ უნდა ფინანსური ხარჯის გაღება კვლევების წარმოებისთვის?

ყველას იდენტიფიცირება რამდენად არის შესაძლებელი და აუცილებელი, ეს არ მიმაჩნია ძალიან მნიშვნელოვნად, რადგან მასობრივ საფლავებში, ძირითადად, არც ხდება ცალკეული ცხედრების იდენტიფიცირება. თუმცა, თუ ვინმე ამას ინდივიდუალურად მოისურვებს, რომ გაარკვიოს არის თუ არა მისი წინაპარი იქ დამარხული, ამის შესაძლებლობა უნდა მიეცეს. მთავარია, ვიცოდეთ რა პერიოდის სამარხზეა საუბარი.

სამარხების გადატანა-გადმოტანაც არ მიმაჩნია სწორად. არც ის მიმაჩნია სწორად, რომ ოჯახია ამაზე პასუხისმგებელი. საერთო, საზოგადოებრივი პრობლემა მგონია ეს და დიდი ისტორიული ტრავმაა, რაც მოხდა საბჭოთა ტოტალიტარიზმის წლებში, ამიტომაც ეს საფლავები მასობრივ საფლავად უნდა დარჩეს.

და კიდევ ერთი რამ, რაც თვალში მომხვდა. ითქვა, რომ გარდაცვლილების სულებისთვის პარაკლისი უნდა ჩატარდეს. ამის საწინააღმდეგო არაფერი მაქვს, მაგრამ უნდა წარმოვიდგინოთ ის რეალობა, რომელშიც ეს ყველაფერი ხდება და ჩვენ კარგად ვიცით, რომ იქ დაღუპულთა დიდი ნაწილი მუსლიმია და ერთხელ მაინც საქართველოს ისტორიაში კარგი იქნებოდა, რომ მართლმადიდებელმა მღვდლებმა და მუსლიმმა სასულიერო პირებმა ერთად ილოცონ დაღუპულთა სულებისთვის.

ამავე თემაზე:

ისტორიკოსი: სამარხი შეიძლება არა რეპრესირებულების, არამედ თურქი ჯარისკაცების იყოს

გადაბეჭდვის წესი


ასევე: