ლია, რამდენად აინტერესებს ქალი ავტორი საზოგადოებას ჩვენს კულტურაში, რომელიც საკმაოდ პატრიარქალურია? და ზოგადად, რა სტერეოტიპები არსებობს მწერალი ქალების მიმართ, თქვენ თუ გიგრძვნიათ ეს საკუთარ თავზე?
ჯერ კიდევ არსებობს სტერეოტიპები და ჯერ კიდევ არ არის ქალი ავტორი გათანაბრებული კაც ავტორთან, ასე მგონია. თუმცა დღეს უკეთესი სიტუაცია გვაქვს, ვიდრე თუნდაც რამდენიმე წლის წინ იყო. შეიძლება მიზეზი იყოს ის, რომ ქალებმა აქტიურად დაიწყეს წერა და გამოჩნდნენ ძლიერი ქალი ავტორები.
საკმაოდ არასერიოზულად აღიქმებოდა დიდი ხნის განმავლობაში ქალი ავტორების ტექსტები არა იმის გამო, რომ არის ნაკლებად ოსტატურად დაწერილი ან ნაკლებად მნიშვნელოვანი და საინტერესო, უფრო იმის გამო, თუ რაზე წერენ ქალები. ის თემები, რაზეც ქალები წერდნენ, რაღაცნაირად ნაკლებ ღირებულად მიიჩნეოდა თითქოს. ვიცით შემთხვევები, როდესაც ქალი ავტორები იბეჭდებოდნენ ფსევდონიმებით. ეს ძალიან მაბრაზებს. იცი რა, შენ ქალი ხარ და ამიტომ შენს წიგნს არავინ წაიკითხავს, არავინ იყიდის, სერიოზულად შეიძლება არ აღგიქვან და მოდი, ფსევდონიმით დავბეჭდოთ, მამაკაცის სახელით მაგალითად. ნატო დავითაშვილი არის ამის მაგალითი ჩემთვის, მისი პირველი წიგნი ფსევდონიმით დაიბეჭდა. „თან ფენტეზის წერ, თან ქალი ხარ, მოდი არ გინდა…“ „შენ ისე წერ, კაცივით, არ ეტყობა ქალის დაწერილი“, – ეს ითვლება დიდ ქათინაურად.
გამოდის, რომ „ღირსებად“ მიიჩნევა, თუ ნაწარმოებს სქესი არ ეტყობა. რატომ? ჩვენი კულტურა ქალის გრძნობებს თვალს არიდებს?
დიახ, შეიძლება ითქვას თვალს არიდებს. ყოველდღიურ ცხოვრებაშიც მიჩვეული ვართ ამას. მე სადაც გავიზარდე, ასეთი სიტუაცია ხშირად იყო, „ქალის საქმე არ არის“, „ქალის ენა გაერია“ – იტყვიან ამბავზე. „შენ არ ილაპარაკო“, „შენ ვინ გეკითხება“ – ეს ოჯახურ საკითხებზე. აქაც ასეა, თითქოს მონოპოლია აქვს მამაკაცებს, რომ მათი კუთხიდან დანახული და მათ მიერ აღქმული სამყარო უფრო ლეგიტიმურია, ვიდრე ის, რასაც ქალი დაინახავს.
მომისმენია, რომ ქალს ყოველთვის ხელს უშლის გრძნობები, არამარტო ლიტერატურასთან დაკავშირებით. სენტიმენტალიზმი გასაგებია, რაც შეეხება მგრძნობიარობას, მე ვერ წარმომიდგენია ეს ნაკლი და დანაშაული იყოს.
მე ნაკლებად მიყვარს სტერილური პოეზია. რაღაც მძაფრი თუ არ მხვდება, ნაკლებად ვკითხულობ ასეთ პოეზიას. ქალები საკმაოდ თამამები არიან ამ მიმართულებით, უფრო რისკავენ თავისუფლად ილაპარაკონ გრძნობებზე და ნაკლებად ეშინიათ, რომ გამოჩნდებიან სენტიმენტალურები ან სუსტები.
თუმცა ქალი ავტორების მიმართ ამ მიმართულებით კრიტიკა უფრო ნაკლებად გვესმის, თუკი ეს ეხება პატრიოტული თემატიკის ლექსებს…
ქალებს რომ წამოეწყოთ პატრიოტულ თემებზე საუბარი, დღეს ალბათ ასე პოპულარული არ იქნებოდა. რაღაც პრივილეგიები მანდაც ჩანს. არიან ქალი ავტორები, რომლებიც ამ გზით ეწერებოდნენ ხოლმე მთავარ ლიტერატურულ დინებაში და უფრო სერიოზულად აღიქვამდა მკითხველი.
„არ არის შენი საქმე წერა“, – ასეთი რამ თუ უთქვამთ?
მომიკრავს ყური, თუმცა პირადად არ უთქვამთ.
რაც შეეხება კრიტიკას. გვხვდება ირიბი მინიშნებები, რომ აი, ქალურობაზე ასეთი ხაზგასმა არ ღირს. შეგინიშნავთ ეს?
კი, შემიმჩნევია. მე მგონია, რომ როცა რაღაც იწერება კონკრეტული ფორმით, როცა ავტორი ხაზს უსვამს თავის სქესს, ამას იმიტომ აკეთებს, რომ ეს არის მნიშვნელოვანი. ჩვენ თუ დავიწყებთ დარეგულირებას გარედან, რაზე შეიძლება წერა, როგორი ფორმით შეიძლება წერა, როგორ გრძნობებზე შეიძლება წერა, რომელი კუთხით შეიძლება აღვიქვათ გარემო და როგორ მივაწოდოთ მკითხველს, ეს იქნება სასაცილო და ხელოვნური. მე თუ ვყვები იმაზე, რაზეც ვყვები, ეს მჭირდება და ამიტომ ვლაპარაკობ. მე კრიტიკა არ მიყვარს საერთოდ. არ ვგულისხმობ იმას, რომ არ მიყვარს, როცა მაკრიტიკებენ. სულ მგონია, რომ ხანდახან ზედმეტი იმიტომ მოსდის კრიტიკას, როცა გარედან ცდილობს ჩაერიოს იმაში, რაც არ არის მაინცადამაინც კონტროლირებადი.
ჩემზეც მომისმენია ეს. ყოფილა შემთხვევა, კონკურსებზე, მაგალითად, სადაც ანონიმურად იდო ხოლმე ტექსტები, ძალიან გამთათხეს იმის გამო, რომ „რა არის ეს ქალურობა და გოგოობის სულში შემოჩხერა“.
თუმცა კაცურობის „შემოჩხერით“ გაღიზიანება იშვიათად გვხვდება…
როგორაა იცით, თითქოს ის, რაც კაცური თემაა და მამაკაცების სამყაროა, არის ნამდვილი სამყარო. ქალი მუტანტად გამოიყურება იქ, სადაც სხვა კანონები არსებობს, განსაზღვრული და გაწერილი. ძირითადი ხაზია ის და ქალური ხაზი თითქოს გადახვევაა.
ქალი ავტორების ტექსტები არც თუ ისე შორეულ წარსულში ღირებულ ტექსტებად იშვიათად მიიჩნეოდა, ასე იყო საქართველოში და არა მხოლოდ. თქვენი აზრით, ბოლო ხანს რა შეიცვალა? ისმის ქალების ხმა თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში?
თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში ნამდვილად ძლიერად ისმის ქალების ხმა და არაფრით არ ჩამოუვარდება მამაკაცების ხმას. ჩემი რჩეული პოეტები დღეს არიან ქალები. მართლა მოიცალეს ქალებმა და უფრო აქტიურად დაიწყეს წერა, გარეთ გამოსვლა, ლაპარაკი. ახლა უფრო ადვილია. ლიტერატურაში თუ მოხდება ცვლილება, შეიძლება შეუმჩნეველი დარჩეს, მაგრამ ზოგადად, რადგან ეს თემა ძალიან აქტიური ხდება, ეს ძვრა ნამდვილად არის და ეს ლიტერატურაზეც გადადის. დღეს ისეთი საშიში აღარ არის, რადგან ქალი ხარ – დღეს ამის გამო ასე პირდაპირ არავინ დაგჩაგრავს. თუმცა დაკვირვებული ვარ, პოეტებს უფრო პატიობენ და პროზაიკოს ქალებზე უფრო ქილიკობენ. პროზა ჯერ კიდევ კაცის საქმედ ითვლება. თითქოს მეტი ძალისხმევა სჭირდება, ნებისყოფა.
დღემდე ხშირად ხდება, რომ მწერლისა თუ პოეტის წარდგენისას, თუ ქალია ავტორი, ხაზს უსვამენ: მწერალი ქალი, პოეტი ქალი, ან თუნდაც რეჟისორი ქალი… ეს გაღიზიანებთ?
მე არ მაღიზიანებს. სასაცილოდ მეჩვენება, ირონიით ვარ განწყობილი ამის მიმართ. შეიძლება ისიც მოქმედებს, რომ ძალიან თავდაჯერებული ვარ მაგ მიმართულებით და ვიცი, რომ ქალი პოეტი – ეს არ მაკნინებს და ეჭვიც არ მეპარება, რომ ასეთი მიდგომა სისულელე და სასაცილოა.
