ლუდგერ შმიდტი ბოლო სამი წელია ორგანიზაცია „გერმანიის აივდახმარების“ საერთაშორისო განყოფილების კოორდინატორია. 40-წლიანი ისტორიის მქონე ორგანიზაცია გერმანიის გარდა ევროპის სამეზობლო სივრცეში ცდილობს აივ-შიდსის პრევენციას. პროფესიით ფსიქოლოგი ჩართულია დაავადების რისკ-ჯგუფებისთვის სპეციალიზებული ლიტერატურის შემუშავებაში. ლუდგერს ბერლინში ვესაუბრეთ, სადაც 27-30 ნოემბერს ლგბტ უფლებებთან დაკავშირებით კონფერენცია გაიმართა.
დავიწყოთ იმით, თუ როდის დაფუძნდა თქვენი ორგანიზაცია, რა საქმიანობას ეწევით, რა მეთოდებს იყენებთ?
ორგანიზაციას `გერმანიის აივ დახმარება~ ჰქვია და მისი ქოლგის ქვეშ 130-მდე ისეთი მცირე ორგანიზაციაა გაერთიანებული, როგორიცაა აივსერვისები, კონსულტაციის პუნქტები ნარკომომხარებელთათვის, სექსმუშაკებისთვის, MSM (მამაკაცებს, ვისაც სექსუალური ურთიერთობება აქვს მამაკაცთან). ჩვენ უშუალოდ ბენეფიციარებთან არ ვმუშაობთ, ჩვენი ფუნქცია პრობლემებზე საინფორმაციო მასალების შემუშავება, ონლაინრესურსების, ფსიქოლოგიური, ფსიქოსოციალური მიმართულების ლიტერატურის შექმნაა. მთელ ქვეყანაში ვატარებთ უფასო ტრენინგებს.
სახელმწიფო შემოწირულობით მუშაობთ თუ კერძო პირები, ბიზნესმენებიც გეხმარებიან?
გერმანიაში აივ-შიდსის პროფილაქტიკას ჯანდაცვის სამინისტრო ახორციელებს. ჩვენ არ ვართ სახელმწიფო ორგანიზაცია, ჩვენ მხოლოდ რისკ-ჯგუფებთან ვმუშაობთ, ესენი არიან: MSM-ი, ნარკომომხმარებლები, მიგრანტები, სექსმუშაკები და პატიმრები. ჩვენ მიერ შემუშავებული მასალები საჯარო არ არის, სწორედ იმის გამო, რომ უშუალოდ რისკ-ჯგუფებთან ვმუშაობთ და მათთან ღია საუბრები გვაქვს. დაფინანსების 80%-ს ვიღებთ სახელმწიფოსგან – ამ დროისთვის ეს არის 6 მილიონი ევრო ყოველწლიურად, 20%-ს კი – საერთაშორისო პროექტებიდან, მათ შორის ევროკავშირის პროგრამებიდან.
აღნიშნეთ, რომ MSM–ი ერთ–ერთი რისკ–ჯგუფია. როგორ ახერხებთ, რომ, ერთი მხრივ, საზოგადოებას ამის შესახებ უთხრათ და თან ხელი არ შეუწყოთ ამ ადამიანების მიმართ სტიგმის გაძლიერებას?
ყოველწლიურად აივით დაინფიცირების შემთხვევების 60% MSM-ზე მოდის. გერმანიაში ეს მაჩვენებელი ეპიდემიის დასაწყისიდან, გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან ასეა. მაშინ ჰომოსექსუალებმა შექმნეს ორგანიზაცია `გერმანიის აივდახმარება~. ეს ის დრო იყო, როცა გერმანიაში ხმამაღალი პოლიტიკური დისკუსია დაიწყო, თუ როგორ უნდა გვებრძოლა შიდსის ეპიდემიასთან. პოლიტიკოსთა ერთი ჯგუფი თემის წარმომადგენელთა იზოლირებას ემხრობოდა, მეორე ფრაქცია კი ამბობდა, შევხედოთ პრობლემას პრაგმატულად, ჩვენ ამ ჯგუფის წევრებთან წვდომა არ გვაქვს, ამიტომ გონივრული იქნებოდა, სახელმწიფო ფინანსები პრობლემის მოსაგვარებლად უშუალოდ ამ თემის წევრებს მივცეთ და მათ მოახმარონ პრევენციას, საინფორმაციო კამპანიას, დაავადებულთა მხარდაჭერას. დისკუსია 2-3 წელი გაგრძელდა და იმით დასრულდა, რომ ჯანდაცვის მინისტრმა კონსერვატორთა პარტიიდან მხარი ამ ბოლო მიდგომას დაუჭირა. მისი პოზიცია იყო ასეთი: ვუთხრათ საზოგადოებას, რისთვის ვაძლევთ ფულს ამ ადამიანებს. დრომ დაამტკიცა, რომ ეს იყო სწორი გადაწყვეტილება: ახლა გერმანიაში აივ-შიდსით დაავადებულთა რიცხვი ძალიან მცირეა, მხოლოდ ავსტრია გვისწრებს, თუ არ ვცდები.
სტატისტიკაზე უფრო მეტი გვითხარით.
ეპიდემიის დაწყებისას, MSM რისკ-ჯგუფში ინფიცირებულთა რიცხვი სწრაფად იზრდებოდა. სახელმწიფო პროგრამის ამოქმედებისა და ჩვენი ორგანიზაციის მუშაობის დაწყების შემდეგ კი მკვეთრად დაეცა. ყოველწლიურად საშუალოდ ინფიცირების 3000 ახალი შემთხვევა გვაქვს, აქედან 1500-1600 სწორედ MSM-ზე მოდის. შედარებისთვის რუსეთი რომ დავასახელოთ, იქ ყოველწლიურად 80 000 ახალი შემთხვევა რეგისტრირდება, ანუ იმაზე მეტი ერთ წელიწადში, ვიდრე ჩვენთან ბოლო 35 წლის მანძილზე. გასაგებია, რომ გერმანიისა და რუსეთის მოსახლეობის რაოდენობა განსხვავებულია, მაგრამ ამგვარი პროპორციითაც კი მიხვდებით, თუ რამდენად კარგად ვართმევთ თავს გამოწვევას.
ევროპის ქვეყნებში როგორი ტენდენციაა?
ზუსტ ციფრებს ვერ გეტყვით, მაგრამ შემიძლია გითხრათ, რომ პოლონეთში, სლოვაკეთში, უნგრეთში, აღმოსავლეთ ევროპის სხვა ქვეყნებში ზრდის მაჩვენებელია და ეს დაკავშირებულია სახელმწიფოს არაშემწყნარებლურ პოლიტიკასთან: გაიზარდა ჰომოფობიური გამოვლინებები, სახელმწიფო ძველებურად აღარ ზრუნავს პრევენციულ და პროფილაქტიკურ მიმართულებებზე.
იმის თქმა გინდათ, რომ მთავრობების ლიბერალური მიდგომა საუკეთესო გამოსავალია აივის პრევენციისთვის?
რასაკვირველია. ორივე ვესწრებით LGBT უფლებებზე კონფერენციას, რომელსაც გერმანიის საგარეო საქმეთა სამინისტრო აფინანსებს. მთავრობა მიხვდა, რომ გარდა სხვა ღირებულებისა, ასეთ შეხვედრებს, ინფორმაციის გაცვლას, დიდი მნიშვნელობა აქვს ეპიდემიასთან ბრძოლის საქმეში. რაც უფრო ლიბერალურია მიდგომა, მით უფრო ნაკლებია სტიგმატიზაცია, დისკრიმინაცია და დაავადების რისკი. ამას მთავრობის გარდა, მთელი გერმანული საზოგადოება მიხვდა. როცა პრეცენციული ღონისძიებები დაიწყო და ამან კამპანიური ხასიათი მიიღო, ბევრი მსახიობი, სპორტსმენი თუ საზოგადოების სხვა წევრები გამოდიოდნენ და მოუწოდებდნენ მოსახლეობას, რომ სექსუალური ურთიერთობების დროს გამოეყენებინათ დამცავი საშუალებები. ბერლინის მეტროს ყოველ მესამე გაჩერებაზე ნახავთ დიდ პლაკატებს, სადაც გაფრთხილებენ, რომ სექსს პრეზერვატივების გამოყენების გარეშე, შესაძლოა, არასასურველი შედეგი მოჰყვეს, მოკლედ, ისიამოვნე, მაგრამ თავი დაიცავი. ელაპარაკეთ შვილებს სექსუალობაზე, სჯობს, თქვენგან მიიღონ ეს ინფორმაცია, ვიდრე ქუჩაში არასწორად ნათქვამს მოკრან ყური და დაუმახინჯდეთ წარმოდგენები.
ანუ გერმანიაში სექსის თემა მორალს არ განეკუთვნება?
ყოველთვის ასე არ იყო. 60-იანი წლების ბოლოსა და 70-იანი წლების დასაწყისში მოხდა, ასე ვთქვათ, სტუდენტური სექსუალური რევოლუცია, მაგრამ 80-იან წლებში სექსზე საუბარი მაინც ბევრს უჭირდა. მუშებს, პედაგოგებს, არქიტექტორებს, სხვადასხვა პროფესიის წარმომადგენლებს მოუწიათ ესწავლათ სექსზე საუბარი საკუთარ შვილებთან, საზოგადოებაც თანდათან უფრო ღია გახდა ამ თემის მიმართ. რა თქმა უნდა, ბევრმა წინააღმდეგობა გაუწია ამგვარ კამპანიას და უკმაყოფილებაც არაერთხელ გამოითქვა ხმამაღლა.
ეკლესიას რა პოზიცია ჰქონდა?
მხარს არ უჭერდა, თუმცა არც ისე მონოლითური იყო. საბოლოო ჯამში, საჯაროდ არც მხარი დაუჭერიათ და არც გაუპროტესტებიათ რამე, რადგან გააცნობიერეს, რომ შიდსის ეპიდემიის საფრთხე რეალური იყო. ახლაც ისმის კონსერვატორული შინაარსის გამოძახილები, მორალს იშველიებენ, მაგრამ ყველა თანხმდება, რომ ლიბერალურმა პრევენციულმა პოლიტიკამ შეამცირა ეპიდემიის საფრთხე.
ბერლინში განსაკუთრებით იგრძნობა მხარდაჭერა LGBT უფლებებისადმი. რა მდგომარეობაა სხვა ქალაქებში?
ბუნებრივია, დიდი ქალაქები ყოველთვის უფრო გახსნილები არიან, ვიდრე მცირე დასახლებები. თუმცა სიტუაცია პატარა ქალაქებსა თუ დაბებშიც რადიკალურად შეიცვალა: 20 წლის წინ წარმოუდგენელი იყო ღიად გეთქვა, რომ გეი ხარ, თუ მაინც გაბედავდი, უნდა დაგეტოვებინა სახლი და რომელიმე ქალაქისთვის შეგეფარებინა თავი. წნეხთან ერთად, ეს უსაფრთხოებასთანაც იყო დაკავშირებული, ახლა მდგომარეობა სხვაგვარია, თუმცა შემცირებულ ჰომოფობიურ ფონზეც კი ვერ ვიტყვით, რომ ყველა ერთნაირად ტოლერანტულია.
ფიქრობთ, რომ შეიძლება სიტუაცია ისევ გაუარესდეს?
საფრთხე ყოველთვის არსებობს. კარგად ვნახეთ, თუ რა დამოკიდებულება გამოავლინა საფრანგეთის ასიათასობით მოქალაქემ ერთსქესიან ქორწინებასთან დაკავშირებით. ჩვენთვის ეს მოულოდნელი იყო: ჯერ იყო პარიზი, ახლა უკვე უნგრეთი, პოლონეთი, ისევ ძველი, ჰომოფობიური პოლიტიკური განცხადებები გვესმის, თითქოს წრეზე დავიწყეთ ბრუნვა.
გერმანელ კოლეგებთან საუბრისას მოვისმინე ამბავი, რომ ორიოდ წლის წინ ერთ–ერთ ფედერალურ მიწაზე სასკოლო პროგრამაში სექსუალურ ორიენტაციასთან დაკავშირებით შეტანილმა ცვლილებამ პროტესტი გამოიწვია. გამოდის, რომ ჰომოფობიური გავლენებისგან არც გერმანული საზოგადოებაა ბოლომდე დაცლილი?
ასეთი განწყობები ყოველთვის არსებობდა, თუმცა მინდა მჯეროდეს, რომ ყოველთვის არ იქნება. ეს არის ფარული შიდა საზოგადოებრივი დინება, რაც, ჩემი აზრით, ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებასთან არის მჭიდროდ დაკავშირებული. როცა მოქალაქეს არ აქვს ეკონომიკური და სოციალური სტაბილურობა, ადვილია მასში ჰობოფობიური თუ ქსენოფობიური განწყობების გაღვიძება-განვითარება.
მოდით, რუსულ პროპაგანდასაც შევეხოთ, რომელიც საკმაოდ ეფექტიანად მუშაობს პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში. პრორუსული ორგანიზაციები საქართველოში აქცენტს ყოველთვის იმაზე აკეთებენ, რომ ევროპა ცალსახად მხარს უჭერს ერთსქესიან ურთიერთობებს და ადამიანთა საყოველთაო უფლებების დაცვის დისკურსი ამ პოლიტიკურ ჭრილში გადაჰყავს. რისი გაკეთება შეუძლია დასავლურ დონორ ორგანიზაციებს რუსული პროპაგანდის საწინააღმდეგოდ?
ასეთი პროპაგანდა არ უნდა გახდეს საფუძველი, რომ თუნდაც რუს პოლიტიკოსებთან გავწყვიტოთ ურთიერთობა, იმედი ყოველთვის არსებობს, რომ იქაც ოდესმე რაღაც შეიცვლება. კომუნიკაციის გაწყვეტით სიტუაცია უფრო გართულდება, არც რუსეთში მიმდინარე პროცესების იგნორირება გვარგებს რამეს. მოთმინება გვმართებს. ჩემი აზრით, ის, რაც რუსეთსა და აღმოსავლეთ ევროპაში ხდება ჰომოფობიასთან დაკავშირებით, ზუსტად იმავე მიზეზებით არის განპირობებული, როგორც ჩვენთან: ეკონომიკური არასტაბილურობა `განტევების ვაცის~ პოვნის აუცილებლობას იწვევს, ასეთებად კი ყველაზე ხშირად განსხვავებული ორიენტაციის ადამიანები იქცევიან ხოლმე. მოთმინება და ტოლერანტობა სტაბილურობას მოაქვს და როცა თავად ვერ ახერხებ საკუთარი სურვილების რეალიზებას, ბუნებრივია, აგრესია გადაგაქვს შენთვის უცხო მსოფლმხედველობაზე. ამით აიხსნება, რომ რუსული საზოგადოების უმეტეს ნაწილში ახლა აგრესიის დღის წესრიგში ევროპა და ევროპული ფასეულობებია. ვიმედოვნებ, აღმოსავლეთ ევროპაში ეკონომიკური აღმავლობა იქნება და, შესაბამისად, მეტ ღია სივრცეს მივიღებთ.
და ბოლოს, თქვენი ორგანიზაციის მიერ საქართველოში განხორციელებულ პროექტებზეც ვისაუბროთ. როგორც ვიცი, ნარკოდამოკიდებულ ქალებთან მუშაობთ.
დიახ, ორგანიზაცია `აკესო~ ჩვენი დახმარებით ახორციელებს პროექტს, რომელიც მიზნად ისახავს ნარკოდამოკიდებულ ქალთა მკურნალობას. განსაკუთრებული აქცენტი კეთდება ორსულ ქალებზე. ზოგადად, საქართველოზე შემიძლია ჩემი სურვილები ვთქვა: ალბათ აუცილებელია, რომ საინფორმაციო კამპანიასთან ერთად, პროფილაქტიკურ ღონისძიებებზე გამახვილდეს ყურადღება. ისიც მნიშვნელოვანია, თუ ვინ აწვდის რისკ-ჯგუფებს ინფორმაციას, ვგულისხმობ სანდოობას და კვალიფიკაციას. სხვა საქმეა ტაბუს დაძლევა და ამ შემთხვევაში, მხოლოდ LGBT თემს არ ვგულისხმობ, ზოგადად, სექსუალურობაზე საუბარი, მეტი ინფორმაცია საზოგადოებას ბევრი პრობლების დაძლევაში დაეხმარებოდა, უპირველესად კი შიშის დაძლევაში, მათ შორის LGBT თემის მიმართ. სწორედ შიში იწვევს აგრესიას და კონკრეტული ადამიანების ცხოვრებას ანგრევს.
