რამაზ ხალვაში, ბსუ-ს პროფესორი
12-14 მაისს დუზჯეს უნივერსიტეტში (თურქეთის რესპუბლიკა) შოთა რუსთაველის 850 წლისთავისადმი მიძღვნილი საერთასორისო სიმპოზიუმი ჩატარდა, რომელშიც თურქეთსა და საქართველოში მოღვაწე მეცნიერებმა მიიღეს მონაწილეობა. სიმპოზიუმის ორგანიზების მთელი სიმძიმე დუზჯეს უნივერსიტეტის ქართული ენისა და ლიტერატურის განყოფილებამ (დოცენტები: ნანა კაჭარავა, მაკა სალია, შორენა შენგელია) და დუზჯელმა ქართველებმა, ისტორიის განყოფილების ხელმძღვანელმა ალი ერთუღრულმა და ფევზი ჩელებმა იტვირთეს. სიმპოზიუმი გაიმართა დუზჯეს უნივერსიტეტის რექტორის, ქართველ მუჰაჯირთა შთამომავლის, პროფესორ ნიგარ დემირჯან ჩაქარის თანადგომით, უნივერსიტეტის პროფესორ-მასწავლებლებისა და სტუდენტების აქტიური მონაწილეობით. სიმპოზიუმის ორგანიზებასა და მუშაობაში მონაწილეობას იღებდნენ სტამბოლის, დუზჯესა და ინეგოლის ქართული კულტურის ასოციაციები და თურქეთის სხვადასხვა კუთხეში მცხოვრები ქართველები.
სიმპოზიუმის ფარგლებში მუშაობდა 9 სექცია: ,,ვეფხისტყაოსანი“ – მსოფლიო ლიტერატურის შედევრი, ვეფხისტყაოსნის“ ტიპოლოგია, „ვეფხისტყაოსნის“ ლექსიკა, „ვეფხისტყაოსნის“ თემატური მოტივები, „ვეფხისტყაოსანი“ და ქართული კულტურა, „ვეფხისტყაოსნი” და საქართველოს ისტორია, ,,ვეფხისტყაოსნის” თარგმანები და სხვ. სიმპოზიუმზე 40-მდე სამეცნიერო მოხსენება იქნა წაკითხული, რომლებიც ეძღვნებოდა შოთა რუსთაველის ბიოგრაფიას და თამარის ეპოქას, „ვეფხისტყაოსნის“ მხატვრულ და ენობრივ სამყაროს, პოემის თარგმანებს… ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტიდან სიმპოზიუმში ვმონაწილეობდი მე – „ვეფხისტყაოსნის“ ახალი, არჩილ ხალვაშისეული რუსული თარგმანი წარუდგინა საზოგადოებას და დუზჯეს უნვერსიტეტს „ვეფხისტყაოსნის“ ბილინგვური (ქართულ-რუსული) გამოცემა ვუსახსოვრე, რომელიც დასაბეჭდად ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში მომზადდა.
შინაარსობრივად და ემოციურად დატვირთული იყო სიმპოზიუმის კულტურულ ღონისძიებათა პროგრამა, რომელიც მოიცავდა გამოფენებს, დოკუმენტური ფილმების ჩვენებას და კონცერტს. საკონფერენციო დარბაზის ფოიეში დუზჯეს ქართული კულტურის ცენტრმა ქართული ეროვნული სამოსის ჩვენება მოაწყო. სიმპოზიუმის მონაწილეებს დაურიგდათ „ვეფხისტყაოსნის“ აფორიზმების პწკარედული თარგმანი, რომელიც საგანგებოდ ამ ფორუმისთვის მოამზადა ნანა კაჭარავამ. ფოიეს საგამოფენო სივრცე დაეთმო „ვეფხისტყაოსნის“ გამოცემებსა და თარგმანებს, დუზჯელი სტუდენტების მიერ კალიგრაფიულად გაფორმებულ „ვეფხისტყაოსნის“ აფორიზმებს, ფერეიდნელი ქართველი მხატვრის ჰელენ იოსელიანის კომპოზიციებს „ვეფხისტყაოსნის“ მოტივებზე. საკონფერენციო დარბაზის სცენაზე „ვეფხისტყაოსნის“ ეპიზოდები გააცოცხლეს დუზჯეს უნივერსიტეტის ქართული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობის სტუდენტებმა. მხატვრული კითხვის ოსტატმა, სტამბოლელმა ქართველმა ორჰან ბერიძემ „ავთანდილის ანდერძი“ წაიკითხა და გამოთქვა სურვილი, რომ თურქეთის ერთ-ერთ უნივერსიტეტს შოთა რუსთაველის სახელი მიენიჭოს. დუზჯელმა ქართველმა, პოეტმა აბდულაჰ ჩელებოღლუმ საკუთარი ლექსი „მუჰაჯირობა“ გააცნო შეკრებილ საზოგადოეას. ამავე ლექსის ქართული თარგმანი ვიდეომონტაჟის ფორმითაც იქნა წარმოდგენილი, რამაც დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა აუდიტორიაზე.
აქვე გთავაზობთ ა. ჩელებოღლუს ლექსის ნ. კაჭარავასეულ პწკარედულ თარგმანს:
„შენ იცი რაა მუჰაჯირობა?
კლდის ჩამოშლაა,
მდინარის აღმა დინებაა,
გაოგნებაა მუჰაჯირობა.
ყველაფრის მიტოვება და წასვლაა;
სიზმარი არ არის სინამდვილეა,
მწუხარებაა მუჰაჯირობა.
ბებიების, ბაბუების,
დედების, ბავშვების გზაში დაღუპვაა,
ჩამქრალი კერაა,
მინავლული ცეცხლია,
უბედურებაა მუჰაჯირობა.
არცოდნაა, სად წახვიდე,
სად დათესო,
სად მოიმკა, სად მოთიბო…
მიუსაფრობაა მუჰაჯირობა.
წინაპართაგან ნასვამი წყლის ვეღარ დალევაა,
უცხოეთში გაქრობაა,
გადაკარგვაა მუჰაჯირობა.
ქვეყნიერების ზურგზე წამოკიდებაა,
ყინულზე ჩაჭიდების ცდაა, დაცემაა,
სიცარიელეა მიჰაჯირობა.
უკან, დაბრუნების იმედია,
მაგრამ ვეღარასოდეს დაბრუნებაა…
უცხოთა ხელში დაობლებაა,
უცხოობაში მარტოობაა მუჰაჯირობა.
ცეკვა-სიმღერის, ტრადიციების მოშლაა,
დედაენის დაკარგვაა,
დაკარგვაა მუჰაჯირობა.
რაც უფრო შორდები, მეტია შიში,
წარსულში ჩანაცრებაა,
ტკივილია მუჰაჯირობა.
შენ იცი რაა მუჰაჯირობა?
ნაცნობი გემოს ვერმიგნებაა,
სამოსის ვერმორგებაა,
გემებში ჩასხდომაა,
წყალში ჩაძირვაა,
დახრჩობაა მუჰაჯირობა!
შენ იცი რაა მუჰაჯირობა?
ბათუმია, აჭარაა,
„ჩვენებურია“,
ჭირთათმენაა მუჰაჯირობა.
მიუხედავად ყველა სირთულისა,
მაინც ფეხზე დგომაა,
წარმატების მიღწევაა,
ძალიან ძნელია მუჰაჯირობა.
შენ იცი რა არის მუჰაჯირობა?
ბაბუაჩემია, ბებიაჩემია,
დედაჩემია, ჩემი ოჯახია,
ჩემი მოდგმაა, ჩემი სისხლია,
ჩემი სულია, ჩემი გულია მუჰაჯირობა.
სიმწარეა, სიძნელეა, სისასტიკეა,
სიკვდილია, სიკვდილია მუჰაჯირობა,
ნამდვილი სიკვდილია მუჰაჯირობა!“
მუჰაჯირობის თემას ეძღვნებოდა ასევე სიმპოზიუმზე ნაჩვენები მოკლემეტრაჟიანი დოკუმენტური ფილმი „მუჰაჯირთა ტრაგედია“ (ავტორი – ერგინ ერენოღლუ).
ქართული ხალხური მუსიკის საკონცერტო პროგრამა წარმოადგინეს სტამბოლის ქართული ხელოვნების სახლის ანსამბლმა „კაფდაღმა“, დუზჯეს ქართული კულტურის ასოციაციის მომღერალთა გუნდმა (ხელმძღვანელი – იბერია მელაშვილი) და დუზჯელი ქართველების ახლადშექმნილმა ქორეგრაფიულმა ანსამბლმა (ხელმძღვანელი – ბესიკ ბუხაიძე). ზემოთქმულიდან გაომდინარე, სიმპოზიუმის დღეები გასცდა სამეცნიერო ფორუმის ფარგლებს და ქართული კულტურის დღესასწაულად გადაიქცა.
სიმოზიუმის დასკვნით შეხვედრაზე პროფესორმა ტარიელ ფუტკარაძემ აღნიშნა, რომ აუცილებელია ამგვარი წარმომადგენლობითი სამეცნიერო-კულტურული ფორუმები მომავალშიც გაიმართოს როგორც თურქეთში, ისე საქართველოში. ამ წინადადებას მიესალმა დუზჯეს უნივერსიტეტის რექტორი, პროფესორი ნიგარ დემირჯან ჩაქარი. გადაწყდა, რომ მომავალ წელს საერთაშორისო სიმპოზიუმს საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებული ქართული უნივერსიტეტი უმასპინძლებს. ორი წლის შემდეგ კი სიმპოზიუმი ისევ დუზჯეს უნივერსიტეტში ჩატარდება და მუჰაჯირობის საკითხებს მიეძღვნება.
თანამშრომლობის გაგრძელების სურვილი ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტმაც გამოთქვა. ჩემი ინიციატივით, დიგიტალური ქართველოლოგიის საზაფხულო სკოლაში, რომლის გამართვასაც ბათუმის უნივერსიტეტი მიმდინარე წლის აგვისტოში გეგმავს, მონაწილეობას მიიღებენ თურქეთის უნივერსიტეტებში მოქმედი ქართული ენისა და ლიტერატურის საბაკალავრო პროგრამების სტუდენტები. ამჟამად ქართული ენისა და ლიტერატურის საბაკალავრო პროგრამას თურქეთის ოთხი უნივერსიტეტი ახორციელებს: დუზჯეს, არტაანის, რიზეს რეჯეფ ტაიფ ერდოღანისა და ყარსის კავკასიის უნივერსიტეტები.
