ძველ ბათუმში, მემედ აბაშიძისა და ირაკლი აბაშიძის ქუჩებზე შენობები ხარაჩოებში ჩასვეს და სამშენებლო ბადე შემოავლეს. ხელოსნების ინფორმაციით, აქ ფასადების სამშენებლო-სარეაბილიტაციო სამუშაოები დაიწყო. ადგილზე საინფორმაციო დაფას ვერ იპოვით. ვერც ამ საქმეში მონაწილე სახელმწიფო უწყებების ვებგვერდებზე იპოვით რაიმე სახის ინფორმაციას, პროექტს ან ესკიზებს მაინც.
არავინ გრძნობს ვალდებულებას მოქალაქეებს აუხსნას, რა ხდება ბათუმის ისტორიულ ნაწილში. ქალაქში, სადაც ძეგლების დასაცავად მოქალაქეები აქციებს მართავდნენ, მათ გადასარჩენად კი სასამართლოში რამდენიმე მიმდინარე დავა აქვთ. არ ვიცით, ვინ მოამზადა რესტავრაცია-რეაბილიტაციის პროექტი, რა გამოცდილება აქვთ და სარგებლობენ თუ არა პროექტის ავტორები საზოგადოების ნდობით.
„უნდა გამოითხოვოთ. ტენდერი იყო გამოცხადებული და თუ ვერ იპოვეთ გეტყვით. კიდევ რა გაინტერესებთ? – ესკიზები თუ გინდათ უნდა გამოითხოვოთ“, – ასე ნიშნის მოგებით გვიპასუხეს მუნიციპალური განვითარების ფონდში. ასევე გვიმტკიცებდნენ, რომ ძველი ბათუმის რეაბილიტაციის სამუშაოები დაიწყო გასულ წელს და არა ახლა: „როგორ არა ფოტოებიც მაქვს გადაღებული“.
და თუ გასულ წელს დაიწყო სამუშაოები, ყველა თუ არა, რომელიმე შენობა ალბათ კიდევაც უნდა დასრულებულიყო, თუმცა ბათუმში ამის შესახებ ძეგლების დამცველებმაც კი არაფერი იციან. ასეც რომ იყოს, გასულ წელს დაიწყო თუ წელს, ეს ჩვენი ინტერესის საგანი არ ყოფილა. ჩვენ, 2024 წლის 28-29 აგვისტოს ბათუმის ქუჩებში გადავიღეთ ის, რაც ფაქტობრივად ხდება.
ძველი ბათუმი- მიმდინარე სამუშაოები
ძველი ბათუმი – მიმდინარე სამუშაოები
რაც შეეხება ტენდერს. სატენდერო დოკუმენტების მიხედვით:
ტენდერში გამარჯვებულ კომპანიას საქართველოს ქალაქებისა და კურორტების განვითარების პროგრამის ფარგლებში, ბათუმში სამშენებლო-სარეაბილიტაციო სამუშაოებისთვის დეტალური საპროექტო-სახარჯთაღრიცხვო დოკუმენტაციის მომზადება და ამ დოკუმენტის საფუძველზე შესაბამისი სამუშაოების შესრულება ევალება Design-Build მეთოდით.
ასევე, ტექნიკურ დავალებაში გაწერილია მთელი რიგი მოთხოვნები კომპანიის გამოცდილებასა და ზოგად სპეციფიკებზე, ატვირთულია გეგმა-გრაფიკები და სხვა ტექნიკური დოკუმენტები. ალბათ საზოგადოებამაც ამ ტექნიკური დოკუმენტებიდან უდა მიიღოს ინფორმაცია იმაზე, ვინ რას და როგორ აკეთებს ბათუმის ისტორიულ ნაწილში.
ამ ხარისხის ანგარიშვალდებულებას გრძნობს მუნიციპალური განვითარების ფონდი, რომელიც ამ კონკრეტულ პროექტზე ბიუჯეტიდან 200 მილიონ ლარს ხარჯავს.
არც სამუშაოებზე ზედამხედველმა კომპანიამ უპასუხა ჩვენს კითხვებს, მან გვირჩია შემსყიდველი უწყებისთვის მიგვემართა. „ასე უფრო სწორი იქნებაო“. რას ნიშნავს ეს? – იმას, რომ ზედამხედველი, რომლის ნდობაც საზოგადოებას უნდა ჰქონდეს, რომ ძეგლის ხელყოფას არ დაუშვებს, დამკვეთის ნებართვის გარეშე ხმას არ იღებს, ამ კომპანიას შესასრულებელ სამუშაოში ბიუჯეტიდან ჩვენ ფულს, მილიონ-ნახევარ ლარს ვუხდით.
ტენდერის მიხედვით, მიმწოდებელი ვალდებულია დეტალური საპროექტო-სახარჯთაღრიცხვო დოკუმენტაცია წარმოადგინოს და შესაბამისი სამუშაოები აწარმოოს წინამდებარე ტექნიკური დავალების შესაბამისად. უკვე მომზადებული პროექტი კი შესყიდვების სააგენტოს გვერდზე ატვირთული არ არის.
აჭარის კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტოში დაგვიდასტურეს, რომ სამუშაოები სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში დაიწყო და პროექტი მათთან შეთანხმებულია. თუმცა პროექტის, რაიმე განმარტების ან ესკიზების გასავრცელებლად არც ამ უწყებას შეუწუხებია თავი.
მხოლოდ ის ვიცით, რომ 200-მილიონიან პროექტს ქალაქებისა და კურორტების განვითარების სახელმწიფო პროგრამის ფარგლებში მუნიციპალური განვითარების ფონდი ახორციელებს. ძველ ბათუმში ტენდერში გამარჯვებული კომპანია, „საბა კონსტრაქშენი“ მუშაობს, შესყიდვების სააგენტოს ვებგვერდის მონაცემებით უკვე დახარჯულია 119 მილიონი ლარი.
- პროექტის ფარგლებში კანონდამრღვევი ბიზნესმენის 2 შენობის ფასადს რესტავრაციას უტარებენ
მემედ აბაშიძის ქუჩაზე რეაბილიტაციის პროცესი კონსტანტინე გამსახურდიასა და მემედ აბაშიძის კვეთაზე მდებარე ორსართულიანი სახლით იწყება და ზღვის სანაპირომდე გრძელდება.
აქ, აბაშიძის #23-ში მდებარე ორსართულიან სახლს რამდენიმე თანამესაკუთრე ჰყავს, მათ შორის არის აჭარის პროფესიული კავშირების გაერთიანებაც. მის გაგრძელებაზე კი ორსართულიან ისტორიულ ძეგლს ენრიკო ბერიძე ფლობს. საჯარო რეესტრის მონაცემებით, ის რამდენიმე კომპანიის თანამფლობელი და გენერალური დირექტორია, მათ შორის ის არის სააქციო საზოგადოება „გეფას“ გენერალური დირექტორიც.
სწორედ ამ ძეგლზე, მემედ აბაშიძის #23-ში არსებულ სახლზე, უკანონო სამუშაოების გამო ბიზნესმენი ენრიკო ბერიძე კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის ხელყოფისთვის 2019 წელს რამდენჯერმე დააჯარიმეს და გააფრთხილეს. ის გააფრთხილეს და დააჯარიმეს ამავე ქუჩის #9-ში მიმდინარე უკანონო სამუშაოების გამო, აქ ძეგლს მანსარდული სართული დააშენეს. თუმცა ჯარიმებს ბიზნესმენი არ შეუფერხებია და სამუშაოები გააგრძელა. კანონის შესაბამისად ჯარიმის გაორმაგების შემდეგ, 2019 წლის ნოემბერში ბიზნესმენ ენრიკო ბერიძის წინააღმდეგ სისხლის სამართლის მუხლით გამოძიება დაიწყო.
მომჩივანი აჭარის კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტო იყო, ხოლო დავის საგანი ბათუმში ორი კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის ხელყოფაა. ეს იყო პირველი საქმე ვაჟა-ფშაველას #13-ის შემდეგ, როცა ბათუმში ძეგლზე უკანონო სამუშაოების გამო სისხლის სამართლის კოდექსით გამოძიება დაიწყო.
ამის შემდეგ ბიზნესმენმა „იკადრა“ და სააგენტოს ნებართვის თხოვნით მიმართა. 2020 წლის დეკემბერში სააგენტოს ხელმძღვანელმა გამოსცა ბრძანება, რომლითაც ენრიკო ბერიძეს უკვე აშენებული მანსარდული სართულის აშენების და ფასადის უკვე განხორციელებული რეაბილიტაცია-რეკონსტრუქციის სამუშაოების უფლება მისცა, პოსტფაქტუმ.
ბათუმი, მემედ აბაშიძის #23. ფოტო „ბათუმელების“ არქივიდან, ეს ფოტო 2019 წელს იმ დღეს არის გადაღებული, როცა ძეგლზე უკანონო სამშენებლო სამუშაოების გამო საპატრულო პოლიცია გამოიძახეს. ფოტოზე ჩანს სააგენტოს მაშინდელი მოადგილე ოლეგ ბოლქვაძე და კიდევ ერთი თანამშრომელი.ეს სახლი მემედ აბაშიძის ქუჩაზე XIX საუკუნის დასასრულს აშენებული სამსართულიანი სახლის გაგრძელებაა [ყოფილი მასწავლებელთა სახლი ბათუმში]. სპეციალისტების შეფასებით, საზოგადოებრივი დანიშნულების შენობა მდებარეობს ორი ქუჩის გადაკვეთაზე და ევროპის მოედანთან კავშირი სავსებით შეესაბამება მის საზოგადოებრივ დანიშნულებას და უზრუნველყოფს შენობის ადეკვატურად აღქმის შესაძლებლობებს: „დომინანტობის შეფასებისას, მიუხედავად მიმდებარე შენობებთან მასშტაბის რიგითობისა, კუთხის მდებარეობა, არქიტექტურა და ფუნქცია ძეგლს ანიჭებს დომინანტობის გარკვეულ ნიშანს“.
რეაბილიტაციის პროცესი
იმავე ბრძანებაში ვკითხულობთ, რომ სააგენტოს დირექტორმა სათათბირო საბჭოსთან ერთად იმსჯელა და უკვე განხორციელებული სამუშაოები შეითანხმა. ასევე განმარტეს, რომ კანონდამრღვევმა ენრიკე ბერიძემ სააგენტოს წარუდგინა ექსპერტიზის დასკვნა, რომლის მიხედვითაც დაშენებული სართულის დემონტაჟი გამოიწვევდა შენობის კონსტრუქციული მთლიანობის დარღვევას, მნიშვნელოვნად დაქვეითდებოდა შენობის სიმტკიცე და მდგრადობა.
ეს ამბავი ასე მოგვარდა.
რაც შეეხება სასამართლოს, სავარაუდოდ სისხლის სამართლებრივი დევნა შეწყდა მას შემდეგ, როცა ენრიკო ბერიძემ უკვე აშენებულ ორივე მშენებლობაზე ნებართვა მიიღო. სააგენტოს ხელმძღვანელის ბრძანებაში ვკითხულობთ, რომ ენრიკო ბერიძე მოსამართლემ 20 000 ლარით დააჯარიმა. კომერციული თვალსაზრისით კანონდამრღვევი მოგებული დარჩა.
კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლს, რომლის „კოპწია აივნების“ ფოტოც აჭარის ტურიზმის დეპარტამენტმა „ბათუმობაზე“ დასაპატიჟებლად გამოიყენა სართული დააშენეს.
ახლა კანონდამრღვევი ბიზნესმენის ორივე შენობის ფასადს მუნიციპალური განვითარების ფონდი არემონტებს, სააგენტომ კი პროექტი შეითანხმა.
ორ ქუჩაზე რესტავრაციისთვის მოუმზადებიათ ისეთი შენობებიც, რომლებსაც გარკვეული სამუშაოები სხვადასხვა დროს ჩაუტარეს და მათ ამ ეტაპზე საფრთხე არ ემუქრებოდა. სამაგიეროდ არავის ახსოვს შენობები, რომლებიც სპეციალისტების დასაბუთებით არქიტექტურულად და ისტორიულად ღირებულია და გადარჩენას საჭიროებს. სხვათა შორის, ამ ღირებული შენობების გამოვლენა-შეფასება ბათუმის ბიუჯეტიდან დააფინანსეს.
მაგალითად, აბაშიძის #23-ში მდებარე პირველ შენობას, სადაც პროფკავშირები და კომპანია „DS GROUP“-ის ოფისია განთავსებული, სარეაბილიტაციო სამუშაოები 2022 წელსაც ჩაუტარდა ფონდ „ქართუს“ დაფინანსებით. ცოტა უფრო ადრე სარეაბილიტაციო სამუშაოები აჭარის მთავრობის სახლის გაგრძელებაზე, აბაშიძის #20-ში მდებარე „საბაევის სახლსაც“ ჩაუტარეს. ამჟამად შენობა სახელმწიფო ბალანსზეა და მასში სამთავრობო დაცვაა განთავსებული.
აბაშიძის #23
- დიდი ხანია მთავრობა გვეუბნება, რომ თვითონ დამსახურებული არტისტია და ჩვენ არავინ – ორგანიზაცია „ბათომის“ დამფუძნებელი
„ბათომის“ დამფუძნებლის, შოთა გუჯაბიძის ინფორმაციით, ორგანიზაციასთან, რომელიც წლებია ბათუმში კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების დასაცავად მუშაობს, ხელისუფლება დიდი ხანია აღარ თანამშრომლობს და არც გამოთხოვილ ინფორმაციას აწვდის. შესაბამისად, წვდომა აღარ აქვთ მსგავს დოკუმენტებზე, რომ მისი შესწავლა და შეფასება მოახერხონ.
„კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტო, რომლის ხელშიც გადის ეს დოკუმენტები, ბოლო რამდენიმე წელია დამალვის რეჟიმშია. იმასაც ცდილობს დაგვანახოს, რომ ჩვენი აზრი არაფერში არ აინტერესებს. მისთვის ასე უფრო კომფორტულია და ასე უფრო დაემალება კანონს.
მეორე და მნიშვნელოვანი არის ის, რომ ეს ტერმინი – „რეაბილიტაცია“, არ არის კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ საქართველოს კანონში, ძეგლზე, კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსის მქონე ნაგებობებზე დასაშვები სამუშაოების სიაში. არის რესტავრაცია, რეკონსტრუქცია. ხშირად, თავად კულტურული მემკვიდრეობის სააგენტოც კი ანიჭებს ჩასატარებელ სამუშაოებს ამ კვალიფიკაციას, რომელსაც კანონი არ ცნობს.
კანონში არის ძეგლზე დასაშვები სამუშაოების ჩამონათვალი და ყველა ტერმინის განმარტება. რეაბილიტაცია იქ არ არის. თუკი რაიმეს რეაბილიტაციას დაარქმევ, შემდეგ ვერ ახსნი რეაბილიტაცია რას ნიშნავს. მაშინ, როცა ზუსტად ვიცით, რას ნიშნავს რესტავრაცია, კონსერვაცია, ადაპტაცია და ასე შემდეგ.
ეს მგონი ერთგვარი ხრიკია – როცა გესმის რეაბილიტაცია, ამაში ცუდი თითქოს არაფერი არ არის. მაგრამ ეჭვი მაქვს, რომ ერთ მშვენიერ დღეს, იმავე სააგენტოსაც მოუწევს კანონის წინაშე ახსნას, თუ რას ნიშნავს ეს, ან რატომ მიანიჭა ეს კვალიფიკაცია. როგორ ტარდება [ძველ ბათუმში] სამუშაოები, რაიმე კვლევა თუ არის ჩატარებული, იმიტომ რომ ნებისმიერი ისტორიული ძეგლზე [სამუშაოები], თუნდაც ფასადის შეღებვა, აუცილებელია შესაბამისი კვლევებით“.
