2023 წლის თებერვლის ბოლოს ხულოს სოფლებში მოსახლეობა დიდთოვლობის გამო ჩაიკეტა. შიდა სასოფლო გზები ბევრგანაა გაუწმენდავი და პერიოდულად ითიშება ელექტროენერგიაც.
გიამბეთ თოვლში ჩაკეტილ ცოლ-ქმარზეც და იმაზეც, თუ როგორ შეწყდა სწავლა სკოლაში, ბაღში.
ამჯერად ლელაზე, ნაზიბროლაზე და ნარგულიზე გიამბობთ, იმაზე, თუ როგორ ცხოვრობენ ქალები ხულოს სოფლებში ზამთარში, დიდთოვლობისას.
„ბათუმელებს“ ბევრჯერ მოუყოლია, უჩვენებია ის მძიმე შრომა, რაც აჭარის მაღალმთიან სოფლებში მცხოვრებ ქალებს უწევთ.
ამ ქალებისთვის ზამთარი ერთადერთი სეზონია, როცა ოდნავ მეტი თავისუფალი დრო უჩნდებათ, თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ შრომა ჩერდება, რომ პირუტყვი ისევ არ ჰყავთ მოსავლელი, შვილებსა და ოჯახის სხვა წევრებზე არ უწევთ ზრუნვა, ყოველ ახალ დღეს პურს არ აცხობენ და საჭმელს არ ამზადებენ, არ ალაგებენ, წმენდენ და რეცხავენ.
ქალები, რომლებზეც დღეს გიამბობთ, ზამთარში გამოჩენილ მცირე თავისუფალ დროს ხელსაქმით კავდებიან – ართავენ, ქსოვენ, ქარგავენ. ყველა მათგანმა გვითხრა, რომ ამ საქმის კეთება მოსწონთ და როცა ქსოვენ, თავს კარგად გრძნობენ, მაგრამ რომ ჰქონდეთ არჩევანის საშუალება, იქნებ ეს თავისუფალი დრო სხვა ხელსაქმის თუ უნარ-ჩვევების სწავლაში გამოეყენებინათ.
ლელა ცეცხლაძე, რომელიც საკუთარ თავს მრავალფეროვნების მოყვარულად მოიხსენიებს, 37 წლისაა. ის სოფელ ჩაოში ცხოვრობს და გვიყვება, რომ ზამთარში, სხვადასხვა დროს, მას შემდეგ, რაც ხულოში სასწავლო კოლეჯი გაიხსნა, ორჯერ სცადა პროფესია მიეღო. მას და მის მეზობელ ქალებს უნდოდათ, რომ კომპიუტერთან მუშაობა ესწავლათ, მაგრამ უგზოობამ ზამთარში ამ სურვილზეც ააღებინათ ხელი.
„ვცადე კურსების გავლაც, მაგრამ ზამთარში ამ უგზოობის, ჩაკეტილობის, იმის გამო, რომ მანქანა ჩვენამდე ყოველთვის არ მოდის და ცენტრალური გზიდან ჩვენამდე 6 კილომეტრია, ძალიან გამიჭირდა ფეხით სიარული. ამიტომ შევწყვიტე. აღარ მივლია.
სამი ქალი ვიყავით, რომლებიც გათოვების შემდეგ ვეღარ წავედით კურსებზე“, – გვიყვება ლელა და დასძენს, რომ ადრიანი გაზაფხულიდან სოფლებში საგაზაფხულო სამუშაოები იწყება და ქალები შემდეგ საერთოდ ვეღარ ახერხებენ სწავლას დაუთმონ დრო.
ლელა ამბობს იმასაც, რომ ხულოში ცხოვრება ზამთარში ნამდვილად რთულია, მაგრამ ამ სირთულეს უკვე შეეჩვივნენ და ფსიქოლოგიურად მომზადებულები ხვდებიან. იმედი აქვთ მეზობლების დახმარების და იმის, რომ რა მაღალიც არ უნდა იყოს თოვლის საფარი, ვიღაც მაინც შეაღებს მათი სახლის კარს.
„სულ ფანჯარაში ვიყურები, ვინ მოდის. თუ არავინ მოვიდა, მე მივდივარ.
სოფლიდან თითქმის წავიდნენ ჩემი ასაკის ქალებიც, მაგრამ უფრო მეტად ახალგაზრდები გაიკრიფნენ, ისინიც, ვინც ახლა დაქორწინდა. სოფლებს ასაკოვანი ხალხიღა შემორჩა“, – გვეუბნება ლელა და გასული ზამთრის სირთულეებსაც იხსენებს – „ჩაკეტილ გზაზე სასწრაფოს ექიმები რომ წამოვიდოდნენ, ნახევარ გზას ისინი მოდიოდნენ, ნახევარ გზას – აქედან გადიოდა ხალხი“.
ლელა 7 წლის იყო, როცა ბებიამ ქსოვა ასწავლა. მისი თქმით, ახსოვს ემოცია, რომელიც პირველი თვალის ამოყვანისას ჰქონდა. თავიდან პატარ-პატარა შარფებს ქსოვდა თოჯინებისთვის, მაგრამ მალევე ისწავლა დიდი ზომის ნივთების ქსოვაც.
„ხანდახან ვიკრიბებით. უბანში ყველა ქალი მემთეური ვართ. განვიხილავთ, წელს რის ყიდვას ვაპირებთ, რა გვინდა წავიღოთ მთაში და ა.შ. შუადღის შემდეგ, როცა ოჯახის თითქმის ყველა საქმე მომთავრებული მაქვს, მაშინ ვიცლი ქსოვისთვის.
მეზობელთან ყავაზე ხელსაქმის გარეშე არ გადავდივარ. ვითვალისწინებ მათ რჩევებს. ხანდახან ვშლი და ხელახლა ვქსოვ.
ქსოვას ვექცევით, დროც რომ გავიდეს, ამის გამოც ვქსოვთ. ბევრი დაინტერესდა ჩვენი ამ საქმით და ერთგვარი შემოსავლის წყაროცაა. ვქსოვთ – ზოგს ვჩუქნით, ზოგს ვყიდით.
პირველად ზამთარში დაქსოვილი პატარა წინდები გავყიდე ბეშუმში. თავიდან – „არ გვინდა ეგენი“ – ასე მითხრეს, მაგრამ ჩანთიდან რომ ამოვიღე და დავალაგე, ყველა იყიდეს. ძალიან ბედნიერი ვიყავი, რომ ჩემმა მოქსოვილმა ნივთებმა მოწონება დაიმსახურა.
რამეზე ნერვები რომ ამეშალოს და ქსოვა დავიწყო, ყველაფერი გადამავიწყდება. ქსოვა ჩემთვის თერაპიას ჰგავს.
ახლა გედები, ყვავილები მოვქსოვე. ზამთარში მომწონს ისეთ ნივთებს რომ ვქსოვ, რომლებიც ზაფხულს მაგონებს. დიდად არ მიყვარს ზამთარი.
ბევრი დრო დიდი ნივთების მოსაქსოვად არც ახლა მრჩება. ქსოვას დრო სჭირდება, დაიწყე ქსოვა, დადე, აიღე… 1 საათში რამდენჯერმე თუ გაწყვიტე და ისევ გააგრძელე ქსოვა, რა გამოვა. დრო და საქსოვი მასალა გჭირდება. საკმაოდ ძვირია ეს ძაფებიც რომ შეიძინო და მერე რამდენად უნდა გაყიდო ნაქსოვი? ძვირად ვერ გაყიდი. საქსოვი მასალის საყიდად კიდევ ფული გჭირდება“, – გვითხრა ლეილამ.
ლეილასთან საუბრის ბოლოს მისგან იმასაც ვიგებთ, რომ ხელსაქმე დღეს საერთოდ აღარ აინტერესებთ ახალგაზრდებს და მისთვის არც ერთხელ უთქვამთ, იქნებ ქსოვა გვასწავლოო.
სოფელ ჩაოში ცხოვრობს 3 შვილის დედა, 41 წლის ნაზიბროლა მახარაძეც.
ნაზიბროლა 15 წლის იყო, როცა გარიგებით დააქორწინეს. სწავლის გაგრძელება უნდოდა, მაგრამ ვერ შეძლო. მისი ოჯახი სოციალურად დაუცველია.
10 წლის იყო, ქსოვა რომ დაიწყო. იხსენებს, პირველად იმდენად პატარა ფაჩუჩები მოვქსოვე, ვერავინ მოირგოო.
მას შემდეგ, ნაზიბროლა ყოველთვის უბრუნდება ქსოვას, მცირე დროის გამოჩენისთანავეც. ახლა, სანამ გარეთ თოვს, ნაზიბროლა თავისუფალ დროს ძირითადად წინდებს ქსოვს. ერთი წყვილი წინდის მოქსოვას დაახლოებით 1 კვირას ანდომებს.
ნაზიბროლა ძირითადად საღამოს საათებში ახერხებს ქსოვას – „დიასახლისი ვარ. არ მაქვს ისეთი პირობები, რომ სადმე წავიდე, ვიმუშაო“.
ქალი ახლა ფაჩუჩებს ქსოვს, თუმცა მისი თქმით, ყველაფრის ქსოვა იცის და მოსწონს. გვითხრა ისიც, რომ ძირითადად ფერადი შალის ძაფებით ქსოვს.
„ძალიან მნიშვნელოვანია ქალისთვის პირადი შემოსავლის ქონა.
ჩემს ნაქსოვებს ჩაოს საჯარო სკოლის მასწავლებლები, მოსწავლეები ყიდულობენ. სამეზობლოშიც, თუ ვინმეს უნდა“, – გვითხრა მან.
4 შვილის დედა, 49 წლის ნარგულ აბულაძე ქვემო ვაშლოვანში ცხოვრობს. გარიგებით, 16 წლის ასაკში დაქორწინდა ნარგულიც. მე-9 კლასიდან მოუწია გამოსულიყო სკოლიდანაც.
იხსენებს, რომ ბათუმში კერვის სასწავლებლად ჩავიდა. „ჩემდა საუბედუროდ, სადაც სწავლა დავიწყე, მხოლოდ ესკიზების გაკეთება შეგვეძლო, საკერავი მანქანები არ გვქონდა, რომ შეგვეკერა და უკან, სოფელში მომიწია დავბრუნებულიყავი“.
სოფელში დაბრუნების შემდეგ მალევე დაოჯახდა და მას შემდეგ სწავლის დრო აღარასდროს დადგა – „ოჯახი, 4 შვილი, გაჭირვება …“.
სოფლის იმ უბანში, სადაც ნარგული ცხოვრობს, ადრე 14 კომლი ცხოვრობდა, ახლა კი მხოლოდ 2 კომლია დარჩენილი.
„აი, ასეთ ამინდში [თოვისას], სასწრაფო დახმარება რომ დაგჭირდეს უცებ, გზები არ არის. ძალიან დიდი თოვლი მოდის, მეზობლებთან მისვლა მოსვლაც გვიჭირს.
სოფელში შემოსავალი არაა, ოჯახი ხომ უნდა არჩინო, შვილები… დაიცალა უბანი. ყველა ცდილობს რაღაც უკეთესობისკენ შეცვალოს.
არც ის მინდა, რომ სოფელი გაუქმდეს, გავერანდეს. შვილები ქალაქში ცხოვრობენ, მაგრამ მე აქ მირჩევნია ცხოვრება.
როცა ბევრი ხალხი იყო, მეტი მხიარულებაც იყო, ახლა უფრო მეტად თავს ხელსაქმით ვიქცევთ. ძალიან მსიამოვნებს, როცა რაღაცას ჩემი ხელით ვაკეთებ.
ბავშვის წინდების მოქსოვით დავიწყე. მერე პატარა ზედატანი მოვქსოვე და მერე უკვე ხან რას მოვქსოვდი და ხან – რას. ახლა მატყლის ძაფით ნაქსოვს დიდად აღარავინ იცვამს და ფერად-ფერადი ძაფებით ვქსოვ მეც.
დილით ძროხას უნდა მიხედო, მერე საჭმელი გააკეთო, დაალაგო და მერე ვიცლით ხელსაქმისთვის. ქალის შრომა ყოველთვის მძიმეა“ – გვითხრა ნარგულიმ.
ნარგულის თქმით, ნაქსოვი ნივთები არასდროს გაუყიდია.
„ძალიან მნიშვნელოვანია ქალი იყოს დასაქმებული და თავისი შემოსავალი ჰქონდეს. სოფელში მცხოვრები ქალების უმრავლესობას საერთოდ არ აქვთ პირადი შემოსავლები“ – ამბობს ნარგული.