„გაუგებარია, როგორ შეიძლება გეშინოდეს ომის რუსეთთან და იმავდროულად მილიონი რუსის საქართველოში შემოსვლა არ გაშინებდეს?“ – კითხვას უჩენს საზოგადოების დუმილი რუსული ფულის და გავლენების გაზრდაზე ფსიქოლოგ დავით ჯინჭარაძეს.
დავით ჯინჭარაძე ნიუ-იორკის უნივერსიტეტის ასისტენტ-მკვლევარია და ამჟამად ლონდონში მუშაობს. ის დისტანცირებულად აკვირდება პროცესებს საქართველოში, მათ შორის, რეაქციას, მაგალითად, ბინების გაქირავებაზე, როცა უკრაინაში ომის დასაწყისში ადამიანები ამბობენ, რომ ბინას რუსებს არ მიაქირავებდნენ, დღეს კი მათი განწყობა შეიცვალა.
„ეს ადამიანები არ მიიჩნევენ, რომ მათი და ქვეყნის კეთილდღეობა კავშირშია და ფიქრობენ: პირველია ის, რაც მე მჭირდება და შემდეგ ის, რაც ქვეყანას სჭირდება. ეს ადამიანები გეტყვიან, „რუსეთი ცუდია, მაგრამ რუსებმა რა დააშავეს“.
ჩეხეთსა და ბალტიისპირეთშიც ხომ არ უშვებენ ამდენ რუსს და პირიქით, ვიზებსაც აღარ აძლევენ. ეს არის ალოგიკური. ომის გვეშინია, მაგრამ ამავე დროს რუსულ ფულზე უარი თქმა არ გვინდა,“ – ამბობს დავით ჯინჭარაძე,
„ბათუმელებმა“ ფსიქოლოგ დავით ჯინჭარაძესთან ინტერვიუ ჩაწერა.
- ბატონო დავით, ბოლო ოფიციალური მონაცემებით, 2022 წელს საქართველოში რუსეთიდან, ოკუპანტი ქვეყნიდან, 1 მილიონ 459 541 ადამიანი შემოვიდა საქართველოში. თქვენი დაკვირვებით, როგორ აისახა რუსების და რუსული ფულის შემოსვლა საზოგადოების განწყობაზე?
ახლა ვუყურებდი NDI-ის ორ კვლევას. ერთი გამოქვეყნებულია 2022 წლის 27 იანვარს, ანუ ომის დაწყებამდე, მეორე კი ახლახან გამოქვეყნდა – 2023 წლის 2 თებერვალს. კვლევაში, რომელიც გამოქვეყნდა უკრაინაში ომის დაწყებამდე, საქართველოში ე.წ. გადაუწყვეტელი ამომრჩეველი იყო 41 %, „ქართული ოცნების“ – 24 %, ხოლო „ერთიანი ნაციონალური მოძრაობის“ – 9. ახალი კვლევის მონაცემებით კი, ეს მაჩვენებელი დიდად არ შეცვლილა. ერთადერთი „ნაციონალური მოძრაობის“ რეიტინგი შემცირდა 6 %-მდე და სხვა ოპოზიციური პარტიების რეიტინგი გაიზარდა 8-დან 13%-მდე. ეს იმაზე მიგვანიშნებს, რომ რუსეთის გავლენას და რისკს, რომელიც მუდმივად იზრდება, ჩვენი მოქალაქეები საკმარისად ვერ აცნობიერებენ.
საქართველოში ადრეც არ აღიქმებოდნენ რუსი ტურისტები პრობლემად. საზოგადოების მხოლოდ მცირე ნაწილი საუბრობდა იმაზე, რომ შეიძლება ეს იყოს პრობლემა. ახლაც ასეა: უკრაინაში ომის პარალელურად, საქართველოში შემოდის 1 მილიონ 400 ათასი რუსი და ხელისუფლება ზუსტ სტატისტიკასაც არ ასაჯაროებს: აქედან რამდენი დარჩა ქვეყანაში, რამდენი – წავიდა? ეკონომიკურ გაჭირვებაში მყოფი ადამიანით მანიპულირება კი, შედარებით იოლია. როდესაც ქვეყანაში არის ეკონომიკური მდგომარეობის ფონი დაბალი, ადამიანების პრიორიტეტი ხდება ეკონომიკური კეთილდღეობა და შემდეგ მოდის უკვე იდეოლოგიური საკითხები.
- ხედავთ მოცემულობას, რომ საქართველოში ოკუპაციის საფრთხეზე წინ ადამიანებმა შესაძლოა ეკონომიკური კეთილდღეობა დააყენონ?
შესაძლოა, ყველა ადამიანი ამ საკითხებს ერთმანეთს არ უკავშირებდეს და ცოტა იყოს იმ ადამიანების რაოდენობა, ვინც ამ ბმას ხედავს.
ვფიქრობ, ყველაფერი არის სახელმწიფო პოლიტიკის შედეგი. მე მახსოვს „ნეტგაზეთის“ სტატია იმაზე, რომ საქართველოს ხელისუფლება ხარჯავდა ძირითადად ფულს რუსი ტურისტების მოსაზიდად. ყოველთვის უფრო მარტივია ეს გზა, აი, საქართველო რომ იყო საბჭოთა კავშირში და იყო ერთი პატარა კურორტი, ეს ამ ნარატივის გაგრძელებაა. ყველა ხვდება – ევროპელი და ამერიკელი ტურისტი რომ შემოვიდეს საქართველოში, ცოტა სხვანაირი სერვისი უნდა შესთავაზო მას.
- რა გავლენა აქვს საზოგადოებაზე ამ დროს რუსულ პროპაგანდას? იგივე ეს გზავნილი, რომ არა რუსები, კიდევ უფრო გაუჭირდებოდა საქართველოს, რადგან ევროპის ბაზრისთვის საინტერესო არ ვართ.
ჩემი აზრით, მთავარი პრობლემა, რაც ჩანს საქართველოს ხელისუფლების და რუსეთის ურთიერთობაში, არის საქართველოს წარმოჩენა ნეიტრალურ სახელმწიფოდ. ეს იმ დროს, როცა რუსეთი შენი ქვეყნის ოკუპანტია.
ერთი მხრივ, ცოტა კომიკურიც კია, როცა აშკარაა, რომ მოსახლეობის 80 %-ზე მეტს ევროკავშირი სურს. ფეისბუქზეც ყველას უკრაინის დროშა უდევს და ამ დროს „ქართული ოცნების“ რეიტინგი ისევ ისეთია, როგორიც იყო ომამდე.
საქართველოს მოქალაქე კი ბათუმსა თუ თბილისში ვეღარ ქირაობს ბინას. რომ მეკითხებიან ზოგჯერ, რამდენად მაქვს ნაქირავები ბინა ლონდონში, აღმოჩნდება, რომ უახლოვდება თითქმის ეს ფასები ლონდონის ფასებს. ლონდონში ქირაობენ ოთახებს ძირითადად, ოთახის ფასი კი, ლოკაციის მიხედვით, არის 700-დან 1500 ფუნტამდე. ბათუმსა და თბილისშიც 1000 დოლარად ქირავდება უკვე ბინები.
- რატომ ჩათვალეთ, რომ „ქართული ოცნების“ რეიტინგის უცვლელობა აჩვენებს იმას, რომ საზოგადოებას არ აქვს საფრთხის განცდა რუსეთის მიმართ?
გამომდინარე იქიდან, რომ „ქართული ოცნება“ არის ყველაზე მკაფიოდ ანტიდასავლური, ხოლო ომის დინამიკის დროს და იმ განცხადებების ფონზე, რასაც ჩვენ ვისმენდით „ოცნებისგან“, ამ დროს თუ არ შეიცვალა ამომრჩევლის განწყობა, ნაკლებად რჩება იმედი, რამ შეიძლება შეცვალოს ეს პოლიტიკური მოცემულობა.
მეორე მხრივ, მუშაობს ეკონომიკური ფაქტორი, რადგან გამოდის, რომ ე.წ. გადაუწყვეტელი ამომრჩევლისთვის მუშაობს „ეკონომიკური კეთილდღეობა“. გამოდის, რომ მთავარი ფაქტორი ხდება სარგებლის ნახვა.
- ეს არის პრაგმატული გათვლა, რომ ყველაფრის გაძვირების პირობებში მეტ-ნაკლებად მოახერხო ფულის შოვნა, ამიტომაც, ვეღარ ვხედავთ პროტესტს?
აშკარად ჩანს, რაზე აპელირებს ხელისუფლება: „აბა, ომი გინდათ?“
ამავე დროს, გაუგებარია, როგორ შეიძლება გეშინოდეს რუსეთთან ომის და იმავდროულად მილიონი რუსის საქართველოში შემოსვლა არ გაშინებდეს? ჩეხეთსა და ბალტიისპირეთში არ უშვებენ ამდენ რუსს და პირიქით, ვიზებსაც აღარ აძლევენ. ეს არის ალოგიკური. ომის გვეშინია, მაგრამ ამავე დროს რუსულ ფულზე უარი თქმა არ გვინდა.
ადამიანები, რომლებიც აქირავებენ რუსებზე ბინებს, ჰგონიათ, რომ საკუთარი თავის საუკეთესო ინტერესიდან მოქმედებენ, რადგან დღეს შენ გიხდიან 800 დოლარს ბინაში, 1000 დოლარს და ფიქრობ: ეს საუკეთესო ინტერესია. არსებობს გრძელვადიანი საუკეთესო ინტერესი.
ეს ადამიანები არ მიიჩნევენ, რომ მათი და ქვეყნის კეთილდღეობა კავშირშია და ფიქრობენ: პირველია ის, რაც მე მჭირდება და შემდეგ ის, რაც ქვეყანას სჭირდება. ეს ადამიანები გეტყვიან, „რუსეთი ცუდია, მაგრამ რუსებმა რა დააშავეს“?
ეს არის ინდივიდის და ქვეყნის სრული გამიჯვნა. ქვეყანა და ადამიანი ერთი და იგივე არ არის, მაგრამ ჩვენთან ისე ხდება უკვე, რომ ვერ ვხედავთ, რამდენად არის ჩვენი ქვეყნის მომავალი დამოკიდებული ჩვენს მომავალზე. 800 დოლარი, რომელსაც მე ავიღებ, შესაძლოა, რაღაც დონეზე მეყოს, მაგრამ თუკი არ იქნება ეკონომიკა სტაბილური, დღევანდელ შემოსავლებს აზრი ეკარგება. ამ გრძელვადიანი აზროვნების დეფიციტი გვაქვს, როცა არ ვფიქრობთ: რუსეთი როდესაც წააგებს ომს უკრაინაში, შემდეგ რა მოხდება?
მეორეცაა: თუ უკრაინა გაიმარჯვებს ამ ომში, რუსეთის გავლენის სფეროში ჩვენ ისევ რატომ შეიძლება არ დავრჩეთ? ამდენი რუსია უკვე საქართველოში და კაფე-ბარებშიც თვლიან, რომ ქართულენოვანი ოფიციანტი არ სჭირდებათ.
- ჩანს თქვენთვის, რომ მიზანმიმართულად უქმნის ხელისუფლება კომფორტულ გარემოს რუსებს?
ეს ულტრანაციონალისტი ხალხი აპელირებს, ენა, მამული, სარწმუნოებაო. ამ დროს კი, არც სახელმწიფო ენის დამცავი კანონები არ ფუნქციონირებს, ეკლესია ცალკე საკითხია და მამული ესაა ხო: ბინები, სახლი, მიწები… რა „ენა, მამული და სარწმუნოება?“
- ნიჰილიზმის გამოა, როცა პროტესტი არ ჩანს იგივე რუსულენოვან კაფეებზე, რაზეც ხელისუფლება არ რეაგირებს? თუ მოქალაქეები ვერ უშვებენ ცვლილებების მიღწევის შესაძლებლობას მათთვის სასურველი პოლიტიკური აქტორების გარეშე?
არსებობს ასეთი თეორია, რომ ყველაზე რადიკალური იდეები საზოგადოებაში იფილტრება, რადგან მოსახლეობის დიდი ნაწილი არის სადღაც შუაში. ყველაზე რადიკალურ იდეებს ნაკლები ფუნქციონირება აქვს. ჩვენს შემთხვევაში, ქართველ ხალხს ძალიან გვიყვარს კონკრეტულ სახელ-გვარებზე ფოკუსირება, როცა მნიშვნელოვანია, ვინ არის ამა თუ იმ პროტესტის ორგანიზატორი, ვინ შევა პარლამენტში და ვინ გამოვა.
ჩვენ ხშირად გვგონია, რომ პროტესტი ეკუთვნის იმ ადამიანს, ვინც გამოდის სცენაზე.
ჩვენთან ამომრჩევლის 40 % არის „გადაუწყვეტელი ამომრჩეველი“, რადგან თვლიან, რომ ამ გზით ისინი მორალურ სიმართლეს ინარჩუნებენ – არცერთ მხარეს არ ირჩევენ. მაგალითად, მე ოპოზიციის ამომრჩეველი ვარ. თუმცა ბოლო დროს არცერთი ოპოზიციური პარტია არ მომწონს. მიმაჩნია ასევე, რომ ის, რაც ხდება ოპოზიციაში, ტოტალური დეგრადაციაა, მაგრამ ამის მიუხედავად, როცა არჩევნებზე მივალ, ხომ არ დავიწყებ მეც იმის გამოხატვას, რომ ესენიც ცუდები არიან და მეც ხომ არ გადავხაზავ ბიულეტენს? რეალურად არჩევანის გაკეთება გიწევს და ილუზია იმისა, რომ იდეალური და კარგი არჩევანი შეიძლება გააკეთო, არ უნდა არსებობდეს.
ამიტომაც საქართველოში რადიკალური ცვლილებების შიში აქვთ, დაცდილი აქვთ, რომ პროტესტის გამოხატვა არ მუშაობს.
- თუმცა ფართომასშტაბიანი აქციით გამოხატა ბევრმა ადამიანმა, მაგალითად, რომ ამ ქვეყნის კურსი პროდასავლურია.
მაგრამ ეს პროტესტიც აჩვენებდა, რამდენად დაყოფილია ჩვენი საზოგადოება და რამდენად აღარ დაგვრჩა კონსოლიდაციის რესურსი. გვახსოვს დისკუსია პროტესტის გამოხატვის თარიღსა და ვიღაცასთან დადგომაზე, ან არდადგომაზე.
დღეს ჩვენი პროტესტი რუსეთის მიმართ შემოიფარგლება ფეისბუქის და ინსტაგრამის პოსტებით, ასევე რამდენიმე ადამიანით, რომელიც აქტიურად გამოხატავს პროტესტს, მაგალითად, ხელს უშლის რუსებს, გამოვიდნენ თავისუფლად რუსთაველზე და იმღერონ.
ჩემი აზრით, ეფექტური ის იქნებოდა, ადამიანები, რომლებიც აქირავებენ ბინებს ბათუმსა და თბილისში, არ გაექირავებინათ ბინა რუსებზე. ეს საპროტესტო ტალღა იყო კიდეც გასული წლის დასაწყისში და ახლა პირიქითაა. ამ შემთხვევაში რუსებიც აღარ იგრძნობდნენ აქ თავს კომფორტულად. როგორც ეს იყო, მაგალითად, ინდოეთში, როცა სოციალური მედია არ არსებობდა, მაგრამ ხალხი უარს ამბობდა ბრიტანული კოლონიალიზმის გამო ბრიტანული პროდუქტის შეძენაზე. ნებისმიერი კოლონიალიზმის წინააღმდეგ ხალხი ისტორიულად დგამდა რეალურ ნაბიჯებს, რასაც ჰქონდა შედეგი.
ადამიანებს ვერ ეტყვი, რომ საკუთარი ჯიბე გაწირონ, მაგრამ უნდა ავუხსნათ, რომ გრძელვადიან პერსპექტივაში შენი ეკონომიკური შემოსავალი დაფუძნებულია იმაზე, რომ რუსეთისგან დამოუკიდებლად ფუნქციონირებდეს შენი ქვეყნის ეკონომიკა. ესტონეთსა და ლატვიაში ბინის ქირაში გაცილებით მაღალ თანხას გადაიხდიდა რუსეთის მოქალაქე, რადგან ევროკავშირის ტერიტორიაა, მაგრამ არ ხდება ასე. და რატომ ხდება ჩვენთან? ომი არ გვქონია რუსეთთან? ამდენი რამ არ დაგვიშავა?
ყველაზე დიდი პრობლემა იმ ადამიანებშია, ვინც საკმარისად მკაფიოდ არ დგას მეორე მხარეს, ვინც ეჭიდება შუაშისტურ პოზიციას, რადგან ნებისმიერ საზოგადოებაში ამ განწყობის ადამიანების „არც იქეთ და არც – აქეთ“ ხარჯზე ხდება პოლიტიკური ცვლილებები.
აშშ-ც, რომელიც საკმაოდ დემოკრატიული ქვეყანაა, ბევრი შტატია, სადაც ან დემოკრატი პრეზიდენტი იგებს, ან რესპუბლიკელი, იმდენად კონსოლიდირებულია მოსაზრება, მაგრამ არის რამდენიმე შტატი, რომელსაც უწოდებენ „გადაუწყვეტელი ამომრჩევლების“ შტატს. ისინი საითაც გადაიხრებიან, რეალური ცვლილება იქეთ ხდება.
დემოკრატიული ქვეყანაში ძალიან ნორმალურია, იყო ე.წ.გადაუწყვეტელი ამომრჩეველი. პირიქით, ეს კარგიცაა, რადგან ადამიანები მოქმედებენ კონკრეტული სიტუაციიდან და ფაქტებიდან გამომდინარე. მე თუ ერთმა პარტიამ შემთავაზა უკეთესი ეკონომიკური მდგომარეობა, უკეთესი გარემო და ასე შემდეგ, შესაძლოა, გადავწყვიტო და მას მივცე ხმა. ჩვენთან კი, მთელი რესურსი მობილიზებულია იქითკენ, რომ „გადაუწყვეტელი ამომრჩევლის“ ფაქტორმა იმუშაოს „ქართული ოცნების“ სასარგებლოდ.
