„მხოლოდ რუსულად ან ინგლისურად,“ – ამ შაბლონით და ინგლისურად გვიპასუხეს ძველ ბათუმში, რამდენიმე ბარში, სადაც შევიხედეთ და ქართულად ვიკითხეთ: რა ღირს თქვენთან ლუდი? – ბარმენები, მიმტანები თუ მენეჯერები ქართულად ვერ საუბრობენ.
ქართული კანონმდებლობით კი, „სახელმწიფო ენის არცოდნა არ შეიძლება მომსახურების გაწევაზე უარის თქმის მოტივი იყოს.“
ბარებში, სადაც ქართულ ენაზე მომსახურების სერვისი არ აქვთ, დაახლოებით ერთნაირად გვიპასუხეს, რომ მათი მომხმარებლები ძირითადად უცხოელები არიან და ქართული ენის ცოდნის საჭიროება ამ დრომდე არ ჰქონიათ. ასეთი ბარი, ერთი თვალის შევლებით, უკვე არცთუ ცოტაა ბათუმში.
„არ ვიცოდით, თუ ქართული ენის ცოდნაა საჭირო ბარმენებისა და მიმტანებისთვის, მოვიკითხავთ, თუ ეს აუცილებელია. ჩვენ ბელარუსიდან ვართ, მენიუ გვაქვს ქართულად და კომუნიკაცია ასეც შესაძლებელია…
ძირითადად უცხოელები შემოდიან და არ ყოფილა შემთხვევა, როცა ვინმეს შეკვეთა ვერ გავიგეთ,“ – გვიპასუხა ალექსანდრე პერეშკოვომ, რომელიც ძველ ბათუმში მდებარე ბარ „მიაუს“ მენეჯერია. ის გამონაკლისია იმ კუთხით, რომ კომენტარზე დაგვთანხმდა.
კომენტარზე უარი გვითხრეს, თუმცა თქვეს, რომ რუსეთიდან, კონკრეტულად კი, სანკტ-პეტერბურგიდან არიან „Irish Pub“- ში, მარჯანიშვილის ქუჩაზე. აქაც ბარმენთან და მიმტანებთან კომუნიკაცია მხოლოდ რუსულად ან ინგლისურად არის შესაძლებელი. მიმტანებმა აქ გვითხრეს, რომ მენეჯერი როცა ადგილზე იქნება, გაგვასაუბრებენ.
ამ ბარებში, სადაც მომსახურება ქართულ ენაზე არ არის შესაძლებელი, მენიუ აქვთ ქართულ ენაზე.
„ბათუმელები“ ზუსტად 6 ბარში იმყოფებოდა, სადაც უთხრეს, რომ ქართულ ენაზე ვერ მოემსახურებიან.
ქართულ ენაზე რომ მომსახურება ვერ მიიღო, მაგალითად, „პანორამა რესტორანში“ მსახიობმა ოთარ ქათამაძემ პროტესტი ფეისბუქპოსტითაც გამოხატა და ყურადღება გაამახვილა იმაზეც, რომ ქვეყანაში, სადაც უმუშევრობა ერთ-ერთი ძირითადი პრობლემაა, სხვა ქვეყნებიდან მიგრირებული ადამიანები საქმდებიან.
„სად ვცხოვრობთ? რა ხდება საერთოდ? რესტორანში მიმტანი მოდის რუსი და ქართული საერთოდ არ იცის, მთხოვს, რომ ველაპარაკო რუსულად ან ინგლისურად, საერთოდ არ გიტყდებათ? საერთოდ რა ხდება ამ უპატრონო ქვეყანაში?? მთლად ფეხებზე რანაირად შეიძლება დაიკიდო ყველაფერი? თან ყველაზე მეტად ის მაგიჟებს, რომ ამ ქვეყანაში მილიონობით უმუშევარია…“ – დაწერა ფეისბუქში ოთარ ქათამაძემ.
„პეტერბურგიდან იყო ჩამოსული ის მიმტანი,“ – გვიყვება ოთარი და იხსენებს, რომ ყოფილ „ჩაის სახლში“ გახსნილ კაფეშიც რამდენიმე დღის წინ ჰქონდა ანალოგიური შემთხვევა – „იქაც რომ მოვითხოვეთ, შემდეგ მოგვიტანეს მენიუ ქართულად, იქაც ქართულ ენაზე ვერ მოგვემსახურეს… ჩემთვის არ აქვს მნიშვნელობა, რომელი ეროვნების ადამიანი იმუშავებს, მაგრამ მინდა, ჩემს ქვეყანაში ქართულად ვილაპარაკო.
აღარ მაქვს ასე დაცულობის შეგრძნება, როცა შევდივარ რესტორანში და მინიმუმ ჩემს ენაზე ვერ ვიღებ მომსახურებას. მრცხვენია იმ ადამიანების, ვისთვისაც ეს ნორმაა,“ – აღნიშნა ოთარ ქათამაძემ „ბათუმელებთან“.
ოთარ ქათამაძის თქმით, რესტორან „პანორამაში“ ანგარიშის მიწოდების დროს გაირკვა, რომ ქართულ ენაზეც იყო შესაძლებელი მომსახურების მიღება.
„პანორამაში“ რუსულენოვან მიმტანს გავაგებინეთ როგორღაც, რაც გვინდოდა, ხაჭაპური, მაგალითად, გაიგო, ფორთოხლის წვენი ინგლისურად ვუთხარით და მოინიშნა, მაგრამ ანგარიშის გადახდის დროს ანგარიში ვერ გავაგებინეთ. მერე ჩაერთო საუბარში ადმინისტრატორი და შედგა კომუნიკაცია, მაგრამ მე იქვე გავაპროტესტე, რომ ეს ყველაფერი დაუშვებელია,“ – აღნიშნა ქათამაძემ.
„თავიდანვე იყო შესაძლებელი, მათ მომსახურებოდა ქართულენოვანი მიმტანი,“ – გვითხრა „პანორამას“ ადმინისტრატორმა, როცა რესტორნის მიერ მითითებულ ტელეფონზე დავრეკეთ და ოთარ ქათამაძის შემთხვევის შესახებ ვიკითხეთ. რესტორანში დაადასტურეს, რომ ნამდვილად ჰყავთ მიმტანები, რომლებმაც რუსული და ინგლისური იციან და არ იციან ქართული.
„დაახლოებით 70 პროცენტი მიმტანებისა ქართველები არიან, 30 პროცენტი – უცხოელები. მაგიდამდე როცა მიგვყავს სტუმარი, ვეკითხებით, რა ენაზე სჭირდება მომსახურება და მისი პასუხის მიხედვით მიდის მასთან მიმტანი. ამ შემთხვევაში, ამ ორ ადამიანს არ გამოუხატავს სურვილი, ქართულენოვანი მიმტანი მომსახურებოდა, ისინი რუსულად საუბრობდნენ,“ – გვითხრა „პანორამას“ ადმინისტრატორმა, რომელსაც ასევე ვკითხეთ: რა არგუმენტით დაასაქმეს უცხოენოვანი მიმტანები, როცა ამ ქვეყნის არაერთი მოქალაქე უმუშევარია?
კითხვის პასუხად ადმინისტრატორმა გვითხრა, რომ ამ თემაზე კომენტარს მენეჯერი გააკეთებს, რომელიც თავად დაგვიკავშირდება, თუმცა „ბათუმელებს“ ამ დრომდე „პანორამადან“ არავინ დაუკავშირდა. „პანორამას“ ადმინისტრატორს „ბათუმელები“ გუშინ, პირველ აგვისტოს, ესაუბრა.
- რას ამბობს კანონი?
„მომხმარებელს უფლება აქვს, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მოითხოვოს და მიიღოს ინფორმაცია სახელმწიფო ენაზე… სახელმწიფო ენის არცოდნა არ შეიძლება მომსახურების გაწევაზე უარის თქმის მოტივი იყოს,“ – ეს „სახელმწიფო ენის შესახებ“ კანონის 29-ე მუხლია.
ამავე კანონის 35-ე მუხლის მიხედვით კი, „სახელმწიფო ენის დაცვის სახელმწიფო კონტროლს ახორციელებენ: პარლამენტი, საქართველოს მთავრობა, მუნიციპალიტეტის ორგანოები და სახელმწიფო ენის დეპარტამენტი.
„არ აქვთ ამის უფლება, მხოლოდ რუსულად და ინგლისურად იყოს შესაძლებელი კომუნიკაცია. ქართულ ენაზე უნდა იყოს შესაძლებელი მომსახურების მიღება, ისევე, როგორც, მაგალითად, აფთიაქში. აფთიაქში ხომ ვერ გვიპასუხებენ, რომ რუსულად ან ინგლისურად უნდა ვიკითხოთ რამე?“ – ამბობს ნინო აბესაძე, სახელმწიფო ენის დეპარტამენტის ექსპერტთა კომისიის წევრი.
მას ვთხოვეთ სამართლებრივი საფუძვლის დასახლება, რის გამოც მიიჩნევენ სახელმწიფო ენის დეპარტამენტში, რომ სამართალდარღვევაა, თუკი სერვისი ქართულ ენაზე, მაგალითად, ბარებში არ აქვთ.
ასევე, რა ფორმით უნდა დადგეს პასუხისმგებლობის საკითხი? ვინ რა ფორმით უნდა მოახდინოს რეაგირება?
ნინო აბესაძე დაგვპირდა, რომ ამ საკითხზე პოზიციას სახელმწიფო ენის დეპარტამენტის იურისტებთან ერთად ჩამოაყალიბებდა და ისე მოგვაწვდიდა, თუმცა სატელეფონო საუბრის შემდეგ მან ჩვენს შეტყობინებებს აღარ უპასუხა. სატელეფონო ზარებს არ უპასუხეს არც სახელმწიფო ენის დეპარტამენტის ტელეფონზე.
სახელმწიფო ინსტიტუტის პოზიციას ამ საკითხზე მიღების შემთხვევაში აქვე შემოგთავაზებთ.
„პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს, რომ ქართულ ენას კონსტიტუციური სტატუსი აქვს, რაც მის განსაკუთრებულ ფუნქციურ მნიშვნელობაზე მიუთითებს. შესაბამისად, როდესაც საუბარია სამართლებრივი სტატუსის მქონე ენის პრაქტიკულ გამოყენებაზე, ცხადია, ჩნდება ვალდებულება ინფორმაციის სახელმწიფო ენაზე მიწოდების თაობაზე და ამ ვალდებულების შესრულებაზე პასუხისმგებლობა თანაბრად ეკისრება როგორც კერძო, ისე საჯარო დაწესებულებებს,“ – მიიჩნევს დამოუკიდებელი იურისტი, ადვოკატი გიორგი ხიმშიაშვილი.
იურისტის შეფასებით, მაგალითად, ბარებს შესაძლოა ჰყავდეთ უცხოენოვანი პერსონალი, მაგრამ ამოსავალია ის, რომ მომსახურების მიღება ქართულ ენაზე იყოს შესაძლებელი.
„შეიძლება იყოს თანაბარი პროცესით გამოყენება ქართულის და უცხო ენის, მაგრამ როდესაც სრულად უცხო ენით ხდება მომსახურების სფეროში სერვისის მიწოდება და ქართულენოვან მოხმარებელს არ აქვს შესაძლებლობა სახელმწიფო ენაზე მიიღოს სერვისი, აღნიშნული ცალსახად კანონდარღვევაა,“ – მიიჩნევს იურისტი გიორგი ხიმშიაშვილი.
________________________
ფოტო: „ბათუმელები“
