25 იანვარს „თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლმა“ დისკუსია გამართა. შეხვედრის თემას ბოლო პერიოდის ერთ-ერთი აქტუალური პრობლემა წარმოადგენდა. „ყალბი ანგარიშები სოციალურ მედიაში და ანეკდოტური მტკიცებულებები საზოგადოებაში“ – ამ საკითხზე მოხსენება მედიის განვითარების ფონდის აღმასრულებელმა დირექტორმა, თამარ კინწურაშვილმა წაიკითხა.
თამარ კინწურაშვილი: ჩვენ წლებია ვავლენდით რუსულ დეზინფორმაციას ქართულ მედიასაშუალებებში და შიდა აქტორებზე არ გვქონია ფოკუსი, იმიტომ, რომ მიგვაჩნია, გაცილებით დიდი პრობლემაა უცხო ქვეყნის გავლენის ოპერაციები.
ჩვენი ინტერესი ყალბი პროფილების მიმართ მაშინ გაჩნდა, როდესაც ანაკლიის პორტის თემა გახდა აქტუალური. მაშინ გამოვავლინეთ, რომ კრემლის აქტორების გარდა გვყავს ასევე ადგილობრივი აქტორები, რომელთა ნარატივი ემთხვევა ანტილიბერალური ჯგუფების ინტერესებს. როგორც ისინი ახდენენ დემონიზებას ანტისაოკუპაციო პროტესტის, არასამთავრობო და სხვა აქტორის, იდენტური არის სახელისუფლო ჯგუფების მიერ მართული გვერდებისა და პროფილების გზავნილები და შინაარსი.
საგარეო აქტორების მიზანია პოლიტიკური გავლენის მოხდენა, ადგილობრივ აქტორებსაც იგივე მიზანი აქვს, უბრალოდ ძალაუფლების შენარჩუნების ამოცანა ამოძრავებთ. ჩვენ შემთხვევაში პრობლემა არის ის, რომ ერთდროულად გვიწევს ორ ფრონტზე ბრძოლა, ერთი არის კრემლიდან წამოსული ნარატივი და მეორე არის ხელისუფლების მიერ მართული ჯგუფები. სწორედ ეს აღნიშნა ატლანტიკური საბჭოს წარმომადგენელმა, თქვენი ხელისუფლება ამ ტროლების ფაბრიკას იყენებს საკუთარი მოსახლეობის წინააღმდეგ, როდესაც რუსეთი, საკუთარი ტროლების ქარხანას იყენებს სხვა ქვეყნებზე ზეგავლენის მოსახდენადო. ითქვა, რომ სამიზნე არის არასამთავრობო სექტორი და აქაც თანხვედრაა მათ პოზიციებში. შიდა აქტორების გზავნილებია, რომ ყველა „ნაციონალია“, ებრძვიან იდენტობას, უცხო ქვეყნის დაკვეთას ასრულებენ. გარე აქტორების გზავნილებიც თითქმის იდენტურია. ეს თანხვედრაშია რუსეთის უსაფრთხოების სტრატეგიასთან, სადაც, უცხოეთიდან დაფინანსებული არასამთავრობო ორგანიზაციები აღიქმებიან როგორც ფერადი რევოლუციის საფრთხე, რომლებიც ებრძვიან ტრადიციულ იდენტობას. იმავეს იმეორებს ალექსანდრე ჭაჭია, რომელიც არის „საქართველო და მსოფლიოს“ ერთ-ერთი დამფუძნებელი. ეს ქართულენოვანი მედიაა, რომელიც პირადად დააჯილდოვა პუტინმა.
ჩვენ ვეყრდნობით ნატოს ჰიბრიდული განყოფილების ტერმინებს. ბოტები არიან ავტომატიზებული. თუ გახსოვთ, კვირიკაშვილის წინააღმდეგ HAHAHA კამპანია როცა იყო, მაშინ გამოჩნდნენ. რატომ იყვნენ ბოტები ინდოელები და პაკისტანელები? ყიდულობ ერთიანად და პროგრამა ვერ არჩევს იდენტობასა და ეთნიკურობას, უბრალოდ კომიკურად გამოჩნდა, როდესაც facebook-ის მომხმარებელმა ნახა.
რაც შეეხება ტროლს, ეს არის რეალური პიროვნება, რომელიც ან მალავს იდენტობას, ან იპარავს სხვისას. ასეთი არაერთი სახელისუფლო ტროლი გამოვავლინეთ, მათ შორის მარიკა წვერაიძე, რომელიც იყენებდა „თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლის“ სახელს, ასევე მითითებული ჰქონდა, რომ სწავლობდა ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში. ჩვენ მივიღეთ ოფიციალური წერილი, რომ არ სწავლობს იქ საერთოდ. ჩვენი ანგარიშების გამოქვეყნების შემდეგ 80%-მა გააუქმა თავისი პროფილი. ეს იმას ნიშნავს, რომ ბევრი ასეთი ადამიანი ცალკეულ ინსტიტუტებთან არის აფილირებული. პირველი ანგარიში როცა გამოვაქვეყნეთ, 15-დან 9 პროფილი იწონებდა და აზიარებდა გარემოს დაცვის სამინისტროს პოსტებს. სავარაუდოდ ეს ადამიანები დასაქმებული არიან ამ ცალკეულ ინსტიტუტებში.
დისკუსია
ავთანდილ კერესელიძე იყო ერთ-ერთი აქტიური პროფილი, რომელიც ერთდროულად მართავდა რამდენიმე ჯგუფს. ეს ჯგუფები კოორდინირებულად აზიარებდნენ ერთსა და იმავე პოსტებს. შემდეგ ვიპოვეთ კარო მანუკიანი, რომლის ფოტოებსაც იპარავდა კერესელიძე. ასევე გამოვავლინეთ ხელოვნური ინტელექტით გენერირებული გიორგი აღაპიშვილის გვერდი, რომელმაც იმავე დღესვე გადაიკეთა და დაირქვა ხელოვნური ინტელექტის ბლოგი, facebook-ს რომ არ გაეუქმებინა. თუმცა, ის მაინც გააუქმა ფეისბუქმა, აი, იმ ბოლო წმენდის დროს. ყველაზე საინტერესო ის არის, რომ ამ პროფილს სახელისუფლებო, სარედაქციო პოლიტიკის მედიასაშუალებები იყენებდნენ როგორც წყაროს.
კიდევ ერთი მეთოდია სანდო მედიის გამოყენება. მაგალითად „ბათუმელების“ სახელით გავრცელდა ინფორმაცია თითქოს სალომე სამადაშვილის შვილი რუსეთში სწავლობდა. სალომე სამადაშვილს საერთოდ არ ჰყავს შვილი. იყენებენ სხვა მედიის ლოგოებს, რათა დამაჯერებლობა შესძინონ თავიანთ გზავნილებს.
რამდენიმე სიტყვით შევეხები facebook-ის ბოლო სანქციებს. ეს გადაწყვეტილება გარკვეულწილად მოამწიფა ადგილობრივი სადამკვირვებლო ორგანიზაციების ანგარიშმა. Facebook-ს არ უთქვამს, რომ ანტიდასავლური გზავნილების გამო ბლოკავს, ეს იყო ატლანტიკური საბჭოს დასკვნა. Facebook-მა დაბლოკა არაავთენტური ქმედება. როდესაც ის ხედავს, რომ 300 გვერდი იდენტური შინაარსის მასალას ავრცელებს და ამ დროს ერთი კერძო კომპანიიდან ხდება ამის დაფინანსება, ეს არ არის ბუნებრივი და ჯანსაღი დისკუსია. ასეთი არაჯანსაღი დისკუსია დაბლოკა და არა ის შინაარსი, რომელსაც ავრცელებდნენ ეს გვერდები.
რომა დოლაბერიძე, დისკუსიის მონაწილე: სერვერებზე არსებობს ე.წ. ლოგ-ფაილები, სადაც იწერება ყველა მოქმედება, როდის შეხვედი, რა კომენტარი გააკეთე. რამდენად არის შესაძლებელი, რომ ეს ფაილები გამოძიებისთვის გამოვიყენოთ. ეს ხომ სახელმწიფო მნიშვნელობის საკითხია?
თამარ კინწურაშვილი: შეიძლება facebook-ს ჰქონდეს და მეორე, სახელმწიფოს შეუძლია პროვაიდერი კომპანიებისგან ამოიღოს. ხომ არიან ლიტველი ელფები, ისინი რუს ტროლებს და ბოტებს ეძებენ და თანამშრომლობენ სახელმწიფოსთან და ასეთ მისამართებს აწვდის საკუთარი ხელისუფლება, მაგრამ ჩვენ ვის მივმართოთ?!
რომა დოლაბერიძე: ამ შემთხვევაში არ გვაქვს იმის ილუზია, რომ ამაში მხარდაჭერა იქნება, მაგრამ იმედი ვიქონიოთ, რომ მომავალი მთავრობა იქნება პროდასავლური.
თამარ კინწურაშვილი: facebook-მა სიგნალი გაუგზავნა ხელისუფლებას, რომ არჩევნების წინ არ მისცემს მას უფლებას, ბოროტად გამოიყენოს მისი სივრცე. ეს იყო გარკვეულწილად ამის სიგნალი. შემდგომ მათ ქმედებებზე ისინი ასე ღიად არ საუბრობენ. ცხადია IP- მისამართზეც მიუწვდებათ ხელი, პერსონალურ მონაცემებზეც აქვთ წვდომა. „პანდა“ როგორ გამოავლინეს? ფინანსური ტრანზაქცია მიდიოდა ორგანიზებულად ამ ჯგუფებზე. საეჭვო ქმედება იყო სწორედ ეს. ფეისბუქი კი არ არჩევს მიშა ჯობია თუ ბიძინა, ამ შინაარსობრივ დისკუსიაში ის არ შედის. გამოვიდნენ დეპუტატები, რატომ არ წაშალეს „ნაციონალების“ გვერდებიო. ეს არ არის facebook-ის საქმე.
ასლან ჭანიძე
ასლან ჭანიძე, თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლი: ჩვენ გვქონდა შემთხვევა, როდესაც მინისტრ სერგეენკოს ელფოსტა გამოაქვეყნა რუსების ჟურნალისტმა. საქმე აღძრეს, მაგრამ არ გამოუძიებიათ. ლუგარის ლაბორატორია რუსეთის პირდაპირი სამიზნეა. ეს ქალბატონი არის ბულგარელი ჟურნალისტი, დილიანა გაიტანჯიევა, რომელიც ხშირად ჩნდება რუსულ არხებზე, როგორც ჯეფრი სილვერმანი და ლაპარაკობს ლუგარის ლაბორატორიის წინააღმდეგ. ის თითქოს საქართველოში იყო და ჩაატარა ჟურნალისტური გამოძიება. ეს ჟურნალისტი დაკავშირებულია რუსეთთან, იმიტომ, რომ Звезда არის რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს მფლობელობაში არსებული ტელეარხი. მან გასულ წელს თავის ფსევდოჟურნალისტურ გამოძიებაში გამოაქვეყნა სერგეენკოს e-mail-ით მიმოწერა თავის პრესცენტრთან, ამირან გამყრელიძესთან, ასევე ამერიკულ კომპანიასთან. პრობლემა ისაა, როდესაც შენი ქვეყნის ჯანდაცვის მინისტრის ელექტრონულ ფოსტაზე რუსეთის დაქირავებულ ჟურნალისტს მიუწვდება ხელი. სერგეენკოს განმარტების გაკეთება მოუწია, აღძრეს ფორმალურად სისხლის სამართლის საქმე კომპიუტერში შეღწევაზე, მაგრამ დღემდე არ არის შედეგი. ეს არის უსაფრთხოების საკითხი, რაზეც ხელისუფლება უნდა რეაგირებდეს. გამოქვეყნებულ დოკუმენტებში არაფერია საგანგაშო, მაგრამ ეს მაგალითი აჩვენებს, რომ პირდაპირ ფილტრაცია ხდება სახელმწიფო უწყებებში რუსეთის აგენტურის. ეს ჩვენ გამოვავლინეთ ღია წყაროებით, მე ვიცი ჩემი კოლეგებისგან, ვინც უსაფრთხოების სფეროში მუშაობს, რომ იქ გაცილებით სერიოზული პრობლემებია.
მე ქართული ოცნების ქმედებები „პოწიომკინის სოფელს“ მაგონებს. ერთი მხრივ, ჰყავს ხალხი, რომელიც დასავლეთს ელაპარაკება და ხალხის მეორე ნაწილი ლაპარაკობს იმავე გზავნილებით, რა გზავნილებითაც „პატრიოტთა ალიანსი“.
დისკუსია
მე პრობლემა მგონია, ის, რომ ვინც სახელმწიფო პოლიტიკას განსაზღვრავს, იმას არ აქვს მკაფიო პოზიცია ჩამოყალიბებული. ხან „ასავალ-დასავალს“ აძლევს ინტერვიუს, ხან „ობიექტივს“ და ლეგიტიმაციას ახდენს ამ მედიების. ეს უფრო დიდი პრობლემაა. ჩვენ ის განგვასხვავებს სხვა ქვეყნებისგან, რომ ქართულ ენაზე გვაქვს მედიები, რომლებიც პრობლემებს ქმნიან და რომელსაც სხვა მოქალაქეები პირდაპირ ვერ აკავშირებენ კრემლთან. რატომ არის „პატრიოტთა ალიანსი“ ასეთი წარმატებული? უფრო წარმატებული ვიდრე ნინო ბურჯანაძე, რომელიც ღიად საუბრობს რუსეთთან კავშირებზე? იმ პირობებში, როდესაც ხელისუფლება არ საუბრობს რა არის ამ ქვეყნის უსაფრთხოების მთავარი გამოწვევა და ეს არის რუსეთი, ამ ვაკუუმს ავსებს „პატრიოტთა ალიანსი“. რომელიც იძახის, თუ რუსეთია ოკუპანტი, რატომ თურქეთი არა. ამით ის ცდილობს, ფოკუსი გადაიტანოს მთავარი გამოწვევიდან ისტორიულ გამოწვევაზე.
დისკუსია ქვეყნდება შემოკლებით.
_________________
შეხვედრა გაიმართა პროექტის „დემოკრატიული იდეებისა და ღირებულებების პოპულარიზაცია აჭარაში“ ფარგლებში. პროექტის მხარდამჭერია ფონდი „ეროვნული წვლილი დემოკრატიისთვის“ (NED).
