„ერთ დღეს, წერილი მოვიდა. ბებიაჩემი ჭიშკართან იდგა და ისე კიოდა, მთელი სოფელი ფეხზე დადგა. მაშინ, რვა წლის შემდეგ გავიგეთ, რომ მამა თურმე ცოცხალი იყო“, – ამბობს ციური ბზეკალავა, სტალინური რეპრესიის მსხვერპლის, ალექსანდრე (ჭოლა) ბზეკალავას შვილი, რომელიც მეორე მსოფლიო ომის დროს, ტყვედ ჩავარდნის გამო საბჭოთა რეჟიმმა გააციმბირა.
წერილში, რომელიც წლების შემდეგ მოვიდა სახლში, სულ რამდენიმე სიტყვა ეწერა – „ცოცხალი ვარ, კარგად ვარ“.
„მამაჩემი მანქანათმშენებელი ინჟინერი იყო, ომში მოხალისედ წავიდა, მაგრამ ტყვედ ჩავარდა. თუმცა შემდეგ გამოიპარა იქედან სხვა ტყვეებთან ერთად და პოლონეთის ტერიტორია ფეხით გამოიარეს, ტყე-ტყე დადიოდნენ რომ გადარჩენილიყვნენ და იმალებოდნენ.
საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე რომ შემოვიდნენ, მერე აქ დააპატიმრეს და მისჯილი ჰქონდა 15 წელი, რომელიც ვორკუტის საკონცენტრაციო ბანაკში გაატარა“, – ამბობს ციური ბზეკალავა, რომელიც ლანჩხუთში, სოფელ შუხუთში ცხოვრობს.
ციური ბზეკალავა
წყაროების მიხედვით, ჭოლა ბზეკალავა, ტყვედ ჩავარდნის შემდეგ გერმანიის არმიის „ქართულ ნაციონალურ ლეგიონში“ ჩაირიცხა.
„სწორედ ეს გახდა მიზეზი, ჭოლასთვის სამშობლოს მოღალატის იარლიყი მიეწებებინათ და ომის დამთავრებამდე ციმბირში გადაესახლებინათ“, – ამბობს ლანჩხუთის მხარეთმცოდნეობის მუზეუმის ხელმძღვანელი ნონა იმნაძე.
ჭოლასთან ერთად, ვორკუტის საკონცენტრაციო ბანაკში 40-მდე ქართველი იმყოფებოდა. მათ შორის იყო „გმირთა ვარამის“ ავტორი, მწერალი ლევან გოთუა, რომელიც თავის მოგონებებში ჯოჯოხეთს უწოდებს იქ გატარებულ წლებს.
ლევან გოთუა, ჭოლა ბზეკალავა და სხვა რეპრესირებულები საკონცენტრაციო ბანაკში
„მამაჩემმა საკონცენტრაციო ბანაკის ექიმს სთხოვა ჩვენთან წერილის გამოგზავნა. ის ტყვეებს მკურნალობდა და შეეხვეწა ამ ექიმს. ასე მოხდა ეს წერილი თბილისში, შემდეგ კი ჩვენამდე მოვიდა.
შემდეგ ის ექიმი ჩვენთან ჩამოვიდა ლანჩხუთში და აქ იყო მთელი სამი თვე ოჯახით.
ომის დასრულებიდან რვა წლის შემდეგ გავიგეთ, რომ მამა ცოცხალი იყო.
ლევან გოთუასთან ძალიან კარგი ურთიერთობა ჰქონდა მამას, ბევრი კარგი გვახსოვს ჩვენ მისგან და როცა დედაჩემმა ამ ამბის შემდეგ გადაწყვიტა მამასთან ჩასვლა, ლევან გოთუაც დაეხმარა. 1953 წელი იყო მაშინ.
იმ ბანაკში მამაჩემის სამტრედიელი მეგობარი, ვალიკო ხუჭუაც იმყოფებოდა და მას ჰყავდა საცოლე თამარ წერეთელი. ისიც დედასთან ერთად წავიდა. იქ ვორკუტაში დააქორწინეს და პატიმრები დაპატიჟეს ქორწილში“, – ამბობს ციური ბზეკალავა.
ამბობს, რომ მაშინ ის და მისი და საკმაოდ პატარები იყვნენ და ძალიან განიცდიდნენ ჯერ მამის, შემდეგ კი დედასთან განშორებას.
„დედა გარკვეული ხანი იქ დარჩა მამასთან და ჩვენ ბებია-ბაბუა და მამიდა გვზრდიდა.
რა თქმა უნდა, უსამართლოდ ჰქონდა მისჯილი ამდენი წელი“, – ამბობს ციური ბზეკალავა.
სახლში დაბრუნების შემდეგ, როგორც ციური გვიყვება, მამა მკურნალობას განაგრძობდა. საკონცენტრაციო ბანაკში გატარებულ წლებზე კი იშვიათად საუბრობდა.
„იხსენებდა იმ გაჭირვებას და უბედურებას, რამდენი ხალხი დაიხოცა იქ და როგორ ცუდად ექცეოდნენ პატიმრებს“.
ჭოლა ბზეკალავა მეუღლესთან, თინასთან ერთად.
ციური ბზეკალავა ამბობს, რომ უნივერსიტეტი თბილისში დაასრულა და ისტორიის მასწავლებლად დაიწყო მუშაობა.
„სკოლაში მუშაობის პერიოდში იმაზე ვნერვიულობდი, რომ რუსულის სწავლას უფრო მეტი ყურადღება ეთმობოდა, ვიდრე ქართულის. მე ქართველი ვარ და ვფიქრობ, ქართული წერა-კითხვა და ანბანი უნდა ყოფილიყო სკოლაში პირველი.
არ მომწონდა ეს, იმიტომ რომ ვიცოდი, არ მაღიარებდა (რუსეთი) და გარუსების პოლიტიკა იყო ეს. მე ვფიქრობ, არავითარ შემთხვევაში ქართველი ამას არ გააკეთებს.
მე დღესაც ვასწავლი შვილიშვილებს, რომ ნახონ, გაეცნონ ჩვენს ისტორიას, წაიკითხონ წიგნები და ნახონ, როგორი დამწერლობა გვქონდა და საიდან მოვდივართ“, – ამბობს ციური ბზეკალავა.
