რას ამბობდა პატრიარქი კირიონი 105 წლის წინ, როცა დამოუკიდებლობა გამოაცხადეს – ინტერვიუ

თეოლოგი პირველ რესპუბლიკას იხსენებს და ავტოკეფალისტებს, ვისთვისაც დამოუკიდებლობის იდეა ყველაზე ღირებული იყო, მაგალითად, ამბროსი ხელაიას, რომელიც ბოლშევიკების შემოჭრის შემდეგაც გარუსებას აპროტესტებდა.

„ჩვენ ვერ დავიცავით კირიონის და ამბროსი ხელაიას მემკვიდრეობა… იმდენად ცოცხალი იყო ეკლესია და მორწმუნის ხმა ისე ისმოდა ეკლესიაში, მაშინ მღვდელმთავარი ვერ იმოქმედებდა ასე: მოდი, ასე მინდა და ვეახლები მოსკოვს, რომელიც საშინელ პოლიტიკას აწარმოებს ჩემი ქვეყნის და ეკლესიის წინააღმდეგ, ვერც კი გაბედავდა ამას მღვდელმთავარი. პირველ რიგში, მორწმუნეები არ მიიღებდნენ ამას,“ – გვიყვება ეკლესიის ისტორიკოსი და შემდეგ დასკვნასაც გვიზიარებს, როგორ დავივიწყეთ ეს მემკვიდრეობა და რატომ.

„მივიღეთ ნაციონალური ნარატივი, მარტივი გზავნილები, რაც აწყობს ხელისუფლებას და საპატრიარქოს…“ – ამბობს შოთა კინწურაშვილი.

„ბათუმელებმა“ შოთა კინწურაშვილთან ინტერვიუ ჩაწერა, ის თეოლოგია, ეკლესიის ისტორიკოსი, მიუნხენის უნივერსიტეტის დოქტორანტი და ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტი მიწვეული ლექტორი.

• ბატონო შოთა, ბოლო მოვლენის შეფასებით დავიწყოთ: მიტროპოლიტი ნიკოლოზი მოსკოვში ჩავიდა პატრიარქ კირილისთვის ანგელოზის დღის მისალოცად. საპატრიარქო ამბობს, რომ ეს კერძო ვიზიტი იყო, მიტროპოლიტის თქმით კი, იგი „პატრიარქმა აკურთხა“. 

საინტერესოა საპატრიარქოს ეს პასუხი, რადგან მღვდელმთავრები ყოველთვის ათანხმებენ საპატრიარქოს, როდესაც ტოვებენ ქვეყანას. ეს კი არა, როცა მღვდელმთავარი ერთი ეპარქიიდან მეორეში შედის საქართველოს ტერიტორიაზეც კი, კომუნიკაცია ხდება ხოლმე.

მეუფე ნიკოლოზი ხშირად ჩადის მოსკოვის საპატრიარქოს კარზე. როგორც ჩანს, მან ამ შემთხვევაშიც არ გაუშვა შესაძლებლობა, პატრიარქ კირილის ანგელოზის დღეზე ჩასულიყო და სავარაუდოდ ალბათ მილოცვის ტექსტიც გადასცა. არ ვიცი, მიულოცა თუ არა საქართველოს საპატრიარქომ პატრიარქ კირილს ანგელოზის დღე, თუმცა პირდაპირ რომ ვთქვათ, ჩვენი ეკლესიის საეკლესიო პოლიტიკა ბოლო 30 წელია არის ხელოვნური დიპლომატიის ტყვე.

მათ ჰგონიათ, რომ ამგვარი პოზიციონირებით საკითხებს მოაგვარებენ, მათ შორის, მაგალითად, როდესაც პატრიარქი მიმართავს სამწყსოს, არასდროს არ ტოვებს აფხაზებს, ოსებს, ეთნიკურ უმცირესობებს, რომლებიც იურისდიქციაში ეკუთვნიან საქართველოს საპატრიარქოს. ეს მისასალმებელია ნამდვილად, თუმცა ერთია გზავნილი, მეორეა – რა იცვლება? მაგალითად, ამ ეპისტოლეს როგორ აგზავნის ქართული ეკლესია ოკუპირებულ რეგიონებში?

ბოლოს და ბოლოს ცივილიზებული სამყარო დარწმუნდა პუტინის რუსეთის კოლონიალურ პოლიტიკაში, რასაც ის მეზობლებთან მიმართებით ახორციელებს, განსაკუთრებით კი, უკრაინაში მეორედ შეჭრის შემდეგ დარწმუნდა ამაში დასავლეთი: თუ აქამდე ჩვენნაირ პატარა ქვეყნებს ვერ ხედავდნენ, დღეს დასავლეთი თანხმდება, რომ მხარი უნდა დაუჭიროს უკრაინის სუვერენიტეტს და რუსულ აგრესიას წინ აღუდგეს.

ამ მოცემულობაში, თანაც, საქართველოს დამოუკიდებლობის წინა დღეს, საქართველოს უმაღლესი სასულიერო იერარქი, სინოდის წევრი მიდის მოსკოვში. ეს მინიმუმ გაუთვლელი ნაბიჯია. მას მაღალი წოდება აქვს, სიტყვა ეთქმის, მორწმუნეები უსმენენ. ამ ვიზიტის მიზნობრიობის გაგება შეუძლებელია, ყველამ ზურგი აქცია მოსკოვის საპატრიარქოს, ასეთი ნაბიჯი დამაზიანებელია ჩვენი საეკლესიო და სახელმწიფო ინტერესისთვისაც.

მოსკოვში ჩასვლა გზავნილია იმისა, თუ როგორ ემთხვევა ეს მიდგომა სახელმწიფო პოლიტიკას – დიპლომატიური ნაბიჯები მშვიდობისადმი და ასე შემდეგ, რაც ბოლო პერიოდში ტრიალებს. თითქოს ფეხი აუწყო მიტროპოლიტმა ნიკოლოზმა რუსეთთან ფრენების დაწყებას. სახელმწიფო პოლიტიკა რომ ყოფილიყო მკაცრი და ანტირუსული, ნიკოლოზი მოსკოვში არ წავიდოდა.

შოთა კინწურაშვილი

• რატომ გაქვთ ეს შთაბეჭდილება, რომ ხელისუფლების კვალში ჩადგა საპატრიარქო? 

იმიტომ, რომ მას არავინ უსაყვედურებს, როცა უკან დაბრუნდება, მათ შორის, არც მორწმუნე. მაქსიმუმ ორმა-სამმა გამოცემამ, ან თეოლოგმა გაამახვილოს ამ საკითხზე ყურადღება.

საქართველოს ისტორიიდან კი, ავტოკეფალისტებს თუ გავიხსენებთ, იმდენად ცოცხალი იყო ეკლესია და მორწმუნის ხმა ისე ისმოდა ეკლესიაში, მაშინ მღვდელმთავარი ვერ იმოქმედებდა ასე: მოდი, ასე მინდა და ვეახლები მოსკოვს, რომელიც საშინელ პოლიტიკას აწარმოებს ჩემი ქვეყნის და ეკლესიის წინააღმდეგ, ვერც კი, გაბედავდა ამას მღვდელმთავარი. პირველ რიგში, მორწმუნეები არ მიიღებდნენ ამას.

• დღეს რატომ არ აქვს მრევლს რეაქცია, როცა მღვდელმთავრები სტუმრობენ პუტინის არმიის დამლოცავ კირილს მოსკოვში? ბოლო კვლევები აჩვენებს, რომ მოსახლეობის უმრავლესობა რუსეთს მოიაზრებს, როგორც საფრთხეს საქართველოსთვის. 

ჩვენ დავივიწყეთ ისტორია, მათ შორის, ჩვენი ეკლესიის ისტორია. ჩვენ ვერ დავიცავით კირიონის და ამბროსი ხელაიას მემკვიდრეობა. იგივე გაბრიელ ქიქოძე და ალექსანდრე ოქროპირიძე იმპერიის ეკლესიაში იყვნენ მღვდელმთავრები, მაგრამ კბილებით იცავდნენ ქართულ საეკლესიო გალობას,  მწიგნობრობას, ცდილობდნენ, არ ყოფილიყო შუღლი ქართველ მუსლიმებსა და ქრისტიანებს შორის. ჩვენ ეს მემკვიდრეობა აღარ გავაგრძელეთ.

როდესაც სტალინის პერიოდიდან ე.წ. ლოიალური საეკლესიო პოლიტიკა დამკვიდრდა, გასული საუკუნის 50-60-იან წლებში უკვე მღვდელმთავრების სხვა თაობა მივიღეთ…

• როგორ ხდება ეს: ეკლესია ეროვნული იდენტობის დამცველად წარმოაჩენს თავს, ამ დროს კი, ცდილობს დაგვაახლოოს სახელმწიფოებრიობის მთავარ საფრთხესთან – რუსეთთან? 

საინტერესო კითხვაა, მაგრამ საპასუხოდ ბევრი ფიქრია საჭირო. საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის პოზიციაა, რომ არაგამაღიზიანებლის პერსპექტივიდან ამოვიდეს ზოგადად, მათ შორის, რუსეთთან მიმართებით და იყოს ისეთ პოზიციაში, რომ არ მოუწიოს პასუხისმგებლობის აღება. მაგალითად,  ჩემი აზრით, უკრაინის ავტოკეფალიას ინერციით მაინც აღიარებენ, აუცილებლად მომწიფდება ეს მოცემულობა, მაგრამ გაბედულება და ცოდნა, ანალიტიკა სჭირდება ამ ნაბიჯის გადადგმას.

შესაძლოა, ზოგჯერ ეკლესიის ინტერესები, მათ შორის, დოგმატურ საკითხებზე, სამოძღვრო საკითხებზე ვერ დაემთხვეს უმრავლესობის ინტერესებს, მაგრამ მოქალაქეების სახელმწიფოებრივი ხედვა რაც არის: იყოს დასავლური, ცივილური სამყაროს ნაწილი, ამასთან რომ წინააღმდეგობაში მოდიხარ, ძალიან ცუდია.

თუ გადავხედავთ პირველი რესპუბლიკის მოცემულობას, როცა სოციალ-დემოკრატები იყვნენ უმრავლესობაში, მათ სულაც არ უყვარდათ მართლმადიდებელი ეკლესია, როგორც ინსტიტუცია და იდეოლოგიურად მარქსისტები იყვნენ, მაგრამ საინტერესო ისაა, რომ მაშინ ორივე მხარე – ეკლესია და სახელმწიფო – თანხმდებოდა სახელმწიფოს სუვერენიტეტზე, შიდა დისკუსიები არსებობდა: სეკულარიზმის აგრესიული ტალღა, საეკლესიო დასვენების დღეები, მაგრამ ფუნდამენტურ საკითხზე, როგორიცაა სახელმწიფოს სუვერენიტეტი, სახელმწიფო და ეკლესია თანხმდებოდა.

სახელმწიფოს დამოუკიდებლობას და პირველ რესპუბლიკას მხარს უჭერს სრულად საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია. ერთი ეტაპი კირიონს მოუწია, მეორე – ლეონიდეს.

• მოგვიყევით ამ პერიოდზე, როცა პატრიარქები ცდილობდნენ დამოუკიდებლობის იდეის დაცვას, მათ შორის, ამბროსი ხელაია, ვინც ღიად აპროტესტებდა გარუსებას, იცავდა სახელმწიფოებრიობას და, სავარაუდოდ, გასამართლების დროს ეს თქვა: ჩემი სული ღმერთს ეკუთვნის, გული ქვეყანას და გვამი თქვენთვის დამითმია.

თუ ნახავთ, მაგალითად, კირიონის 1918 წლის 16 მაისის მიმართვას, როგორი სამოქალაქო გზავნილები აქვს მას, ეს აჩვენებს, როგორ ხედავდნენ იმდროინდელი ეკლესიის მსახურები სახელმწიფოს. კირიონის გზავნილი 26 მაისს იყო, მაგალითად, ეს: „მაშ გაუმარჯოს დამოუკიდებელ საქართველოს! გაუმარჯოს თავისუფალ ქართველ ხალხს! გაუმარჯოს ყველა ამ ერებს, რომელნიც ჩვენთან ერთად იცხოვრებენ თავისუფალ საქართველოში!“

ამიტომაც ვფიქრობ, ძალიან მნიშვნელოვანია, წარსულის მაგალითებით შევაფასოთ დღევანდელი მდგომარეობა.

ქართველმა ავტოკეფალისტებმა როდესაც დაიწყეს ბრძოლა საეკლესიო დამოუკიდებლობისთვის, პირველი ბრძოლა იწყება ქართული ენისთვის, როცა რუსიფიკაციის დროს ქართული მართლმადიდებლობა სრულად გადაეწყო რუსულ ეკლესიაზე. მაშინ ნაბიჯ-ნაბიჯ დაიწყო ეროვნული მოძრაობა, ილია ჭავჭავაძე, თერგდალეულები და ასე შემდეგ, მაგრამ ეკლესიაში, პირველ რიგში, მოთხოვნა ჩნდება ქართული, მრავალხმიანი გალობის დაბრუნებაზე.

ეს მე-19 საუკუნის ბოლო წლებია. მე-20 საუკუნის დასაწყისში, როცა უკვე ნიკოლოზ II ტოლერანტობის მანიფესტს გამოსცემს და შეკრების თავისუფლებას დაუშვეს, საქართველოში ავტოკეფალისტებს ხელში აქვთ ძალაუფლება, ისინი მზად არიან, მათ შორის, პირველია კალისტრატე ცინცაძე.

საქართველოში ეპისკოპოსები და საერო პირები სწავლობდნენ იმ დროისთვის ერთ-ერთ საუკეთესო სასწავლებელში – კიევის სასულიერო სემინარიაში. პირველი რიგის მოთხოვნა საერო და სასულიერო პირების მხრიდან იყო ის, რომ დაებრუნებინათ ენა. ენის დაბრუნების შესახებ დათმობაზეც მიდის მაშინდელი ეგზარქოსი – მოგცემთ საშუალებას, რომ ისწავლებოდეს ქართული ენა სემინარიაში, ლიტურგიული ტექსტები დაიბეჭდოს ქართულადო.

ავტოკეფალიის იდეაც მაშინ ენის გარშემო დალაგდა და შემდეგ შემოდის დამოუკიდებლობის იდეა. 1905 წელს, როცა რეორგანიზაციის პროექტი დადო სამღვდელოებამ, პირველად ეს ილია ჭავჭავაძემ დაიცვა.

კირიონი, პირველი პატრიარქი, არ იყო მხოლოდ სასულიერო პირი. ის იყო ისტორიკოსი, მეცნიერი, წერდა წიგნებს, იკვლევდა, ექსპედიციებში დადიოდა… კირიონის შემდეგ იყო ლეონიდე და შემდეგ უკვე ამბროსი. შეიძლება ვთქვათ, რომ ამბროსი ხელაია იყო ბოლო პატრიარქი, ვინც წინააღმდეგობით გამოირჩეოდა და არ შეურიგდა რეჟიმს.

საკათალიკოსო საბჭო დემოკრატიული მმართველობის კარგი ნიმუშია დღევანდელი სინოდისგან განსხვავებით, რომელიც მთლიანად ცენტრალიზებულია და სინოდის წევრთაგან უმრავლესობამ არც კი იცის, რა საკითხის განსახილველად იკრიბებიან. მაშინ კი, ცნობილი მეცნიერები სასულიერო პირებთან ერთად კათალიკოსს ეხმარებოდნენ ეკლესიის მართვაში. არსებობდა ასევე საეპარქიო და სამრევლო საბჭოები, სადაც წარმოდგენილი იყო ყველა წოდების მორწმუნე საზოგადოება.

ამბროსი ხელაია ყველაზე უარყოფითად იყო განწყობილი ბოლშევიკურ რეჟიმთან. შემდეგ მოდის ციცქიშვილი და ის ცვლის ამ პოზიციებს. საკათალიკოსო საბჭოც უქმდება და მას ენაცვლება სინოდარული მმართველობა, ამბროსი ხელაიას შინაპატიმრობა უსჯიან, რუსეთის პატრიარქ ტიხონს კი, რომელიც ასევე არ აღიარებდა საქართველოს ავტოკეფალიურ ეკლესიას და სქიზმატებს ეძახდა ქართველ სასულიერო პირებს, ბოლშევიკებს გადასცემს ანათემას. მალე ისიც დევნილი ხდება.

1922 წელს, როცა ამბროსი ხელაიამ ცნობილი წერილი გაუგზავნა გენუის მსოფლიო სამშვიდობო კონფერენციას და მოითხოვა საქართველოს კანონიერი უფლებების დაცვა, ბოლშევიკური რეჟიმი უკვე შემოჭრილია და ეკლესია არ ეგუება დამოუკიდებლობის დაკარგვას.

დასავლეთმა იცოდა, რომ ბოლშევიკური რეჟიმი ებრძოდა მართლმადიდებელ ეკლესიას, მაგრამ ბოლშევიკებს საგარეო ასპარეზზე არ უნდოდათ თავის მოჭრა. ჯერ კიდევ არ იდგა 30-იანი წლები და არ იყო დაწყებული რეპრესიები.

გენუის კონფერენციაზე ეს ტექსტი გააქვს მღვდელ იასონ კაპანაძეს. ბუნებრივია, ბოლშევიკების რეაქცია არის კონტრრევოლუციის დაბრალება, იმდროინდელი მედიის ჩართვა ამბროსის წინააღმდეგ, ეკლესიის ქონების კონფისკაცია, ხურავენ ტაძრებს…

აქ შემოდის ქრისტეფორე ციცქიშვილი, რომელიც ამბობს, რომ ეკლესია ასე ვერ გადარჩება და უნდა გადავიდეთ ლოიალურ პოლიტიკაზე. ამ დროს, 1923 წელს, საკათალიკოსო საბჭოს ყველა წევრი დაპატიმრებულია. ამბროსი ხელაია კი, შინაპატიმრობაშია. საგარეო წნეხი ძლიერდება და საბჭოთა ხელისუფლება მეტეხის ციხიდან უშვებს პატიმრებს, მათ შორის, ამბროსი ხელაიას. მალე გამოჩნდება ისიც, რომ არ გაამართლა ქრისტეფორე ციცქიშვილის პოლიტიკამ, რომელსაც ეგონა, რომ საბჭოთა რეჟიმთან ლოიალობით გადაარჩენდა ეკლესიას.

1943 წელს, როცა რუსი ეპისკოპოსების 80 % გადასახლებულია, სტალინი გადაწყვეტს, რომ რელიგიის ინსტრუმენტალიზება უნდა მოახდინოს პოლიტიკური ამოცანების გადასაჭრელად – სტალინმა დაინახა, რომ ანტირელიგიურმა პოლიტიკამ არ გაამართლა, მოსახლეობა მაინც რელიგიური დარჩა. ასე ჩნდება საბჭოთა რეჟიმის მიერ უკვე ხელდასხმული პატრიარქი სერგი მოსკოვში. ამ პერიოდიდან სქიზმატებსაც აღარ უწოდებენ ქართველ სასულიერო იერარქებს.

• რატომ ვერ შეიცვალა ქართველი სასულიერო იერარქების ლოიალური დამოკიდებულება რუსეთის მიმართ თანამედროვე საქართველოში? 

აქ შემოდის ეთნორელიგიურობა, რომელიც გაჩნდა 90-იან წლებში და ეს იყო ეკლესიასთან ერთად ეროვნული მოძრაობის პროდუქტი. მანამდე, 80-იანი წლებიდან რელიგიური ნაციონალიზმი ჩქეფდა… ხალხმა მიიღო მარტივი ფორმულა, რომ ჩვენი სუვერენიტეტის ფუნდამენტი არის მართლმადიდებლობა.

კი ბატონო, ფუნდამენტია, მაგრამ ფუნდამენტია იმიტომ, რომ, მაგალითად, მთაწმინდელები გვყავდნენ, გადიოდნენ საზღვარგარეთ, თარგმნიდნენ საუკეთესო საღვთისმეტყველო ლიტერატურას და შემოჰქონდათ კულტურა. ჩვენ მართლმადიდებელი ეკლესია იმიტომ დავასახელეთ სუვერენიტეტის ფუნდამენტად, რომ, მაგალითად, კირიონს ჰქონდა შემრიგებლური პოზიციები და ამბობდა, ებრაელთა თორა, ქრისტიანთა სახარება და მუსლიმთა ყურანი საუკუნეების მანძილზე ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე თანაცხოვრობდნენ საქართველოში.

1917 წელს, როცა კირიონი პატრიარქი გახდა და გუჯარი გამოსცა, ძირითადად სამი მოთხოვნა ჰქონდა: ეკლესიამ დროს უნდა აუწყოს ფეხი, გამოწვევებს უპასუხოს, ასევე ეკლესია უნდა ეცადოს თანაცხოვრება ვისწავლოთ სხვა რელიგიებთან და ეთნიკურ უმცირესობებთან. მესამე მიზანი იყო ის, რომ ეკლესია იყოს განმანათლებელი.

პატრიარქები – ამბროსი ხელაია, ლეონიდე, კირიონ II

დღეს რომელი სრულდება? დღეს ეკლესიას დამოუკიდებლობა აქვს, ფინანსები და პოლიტიკური მხარდაჭერაც. მაგრამ მხოლოდ სადღეგრძელოების დონეზე დავრჩით – გვაქვს ეკლესია, როგორც რიტუალი – 90-იანი წლებიდან ინერციით მოვდივართ, სიღარიბეა, ველური კაპიტალიზმი და ადამიანების ნაწილი ისევ ნუგეშს პოულობს ეკლესიაში, როგორც სოციალურ სხეულში.

პირველი რესპუბლიკის პერიოდში, მაგალითად, სხალთელ ეპისკოპოსს ისეთი ანტიდასავლური გზავნილების გამო, რაც მას დღეს აქვს, კათედრიდან მოხსნიდნენ.

ვფიქრობ, ქართული საზოგადოება ძალიან მიეჩვია ამ გზავნილებს, რადგან ჩვენთან ეპისტოლეებსაც არავინ კითხულობს, მით უმეტეს, კრიტიკულად. ჩვენ არ ვიცით წარსული, როცა 70 წლის წინ გააჩერეს ეკლესია… თანაც, საქართველო არის მონორელიგიური სხეული, უმრავლესობა მართლმადიდებელია და კონკურენცია არ არის. მაგალითად, გერმანიაში არის ლუთერანული და კათოლიკური ეკლესია და მუდმივად კონკურენციაში არიან ერთმანეთთან ყველა საკითხში.

საქართველოში კი, მიტროპოლიტმა ნიკოლოზმაც იცის, რომ არავითარი წინააღმდეგობა არ იქნება. მორწმუნეებში საკრალიზებულია იერარქების კრიტიკულად აღქმა. ეკლესიის ისტორიაში, ბევრი საინტერესო მაგალითია, როგორ ისმოდა მორწმუნის ხმა: ცნობილია, რომ კირიონი და ლეონიდე ერთმანეთს მტრობდნენ. არქივში შემორჩა ერთი მორწმუნის წერილი გურიის ერთ-ერთი სოფლიდან კირიონის გარდაცვალების შემდეგ: თუ ლეონიდეს აირჩევთ, იცოდეთ, ამას არ მივიღებთო. ის ფაქტი, რომ ეს წერილი შეინახეს, აჩვენებს, რამდენად ფასეული იყო მაშინ რიგითი მორწმუნის, მეჩაიეს პოზიცია.

ასეთი რამ დღეს საპატრიარქოში წარმოგიდგენიათ? ამიტომაც, დღეს სწორად ახსენებენ, რომ ეს სტალინური ეკლესიაა, სადაც ვითარცა საფეოდალო, ისე მიიღება გადაწყვეტილებები. დღეს ორიენტირია მხოლოდ მორჩილება და არა ბიბლიურ ტექსტზე აგებული დისკუსია. სახელმწიფოც ამ რელიგიურ ნაციონალიზმს და დღემდე იყენებს. ხომ გახსოვთ: შევარდნაძე პირველად ინტელიგენციას შეხვდა და შემდეგ მოინათლა, მანამდე 30 წელი კომუნისტი იყო. სააკაშვილმაც გელათში დადო ფიცი და ეკლესიასთან მოახდინა ასოცირება, რომ ეკლესიის მხარდამჭერია… ეს სულ მეორდება.

• თქვენი აზრით, რა განაპირობებს იმას, რომ პატრიარქს ამ დრომდე აქვს მაღალი რეიტინგი, ეკლესია კი, ხშირად მიდის ფუნდამენტური დემოკრატიული ღირებულებების წინააღმდეგ, მაგალითად, თანასწორობის წინააღმდეგ და ჰომოფობიასთან ბრძოლის ნაცვლად ის „ოჯახის სიწმინდის დღეს“ აწესეს, 5 ივლისს კი, მოძალადეებს მხარეს დგება… 

პატრიარქი საკრალური ფიგურა გახდა. თუ დააკვირდებით, ბოლო პერიოდში ქართულ სუფრაზე სვამენ პატრიარქის სადღეგრძელოს პერსონალურად, მაგრამ საპატრიარქოს რეიტინგი არ არის ისეთივე, როგორც პატრიარქის.

პატრიარქი არის ფიგურა, რომელმაც ამდენი პოლიტიკური ქარცეცხლი გამოიარა, აჩვენა დიპლომატიის ხელოვნება, ლავირების უნარი და სხვა უამრავი ნიჭი. ჩვენ კულტურაში დევს ისიც, რომ მოხუცს მოკრძალებით ვეპყრობით.

პატრიარქის ყველაზე სუსტი მხარე, ჩემი აზრით, მაინც მისი საკადრო პოლიტიკაა. პატრიარქის საკადრო პოლიტიკა დამოკიდებულია მხოლოდ მის პირად ნდობაზე, მისადმი კეთილგანწყობაზე და ასე მივიღეთ, მაგალითად, მიტროპოლიტი ნიკოლოზი, მივიღეთ ნაციონალური ნარატივი, მარტივი გზავნილები, რაც აწყობს ხელისუფლებას და საპატრიარქოს ერთად.

რაც შეეხება რუსეთის მიმართ ლოიალურ დამოკიდებულებას, ჩემი აზრით, აქ უპირველესი მიზეზი მაინც არის კულტურული და მეხსიერებითი ბმა. ჩვენი სასულიერო პირების 90 %-მა იცის რუსული ენა, მათ განათლებაც რუსეთში აქვთ მიღებული.

სხვა არ ვიცი, ჩვენს ეკლესიას რა ვალი აქვს ასეთი მოსკოვის საპატრიარქოსი, რომ ვერ ამოვედით ამ ვალიდან? როგორ შეიძლება გაიგო, რომ მიტროპოლიტი ნიკოლოზი ანგელოზის დღეს ულოცავს კირილს, ვინც ჯვაროსნული ომის პერიოდის მსგავსად, არმიას ლოცავს? ეს ანტისახელმწიფოებრივი და ანტისაეკლესიო ნაბიჯია.

• უკრაინამ შობის აღნიშვნის თარიღი შეცვალა. რამდენად შეიძლება ეს თარიღი შეცვალოს საქართველოს მართლმადიდებელმა ეკლესიამაც, რა ჟესტი იქნებოდა ეს? 

დარჩენილია 25 დეკემბერი ჩვენთან, რუსეთში, სერბეთში, იერუსალიმის საპატრიარქო აღნიშნავს და ათონის მთა. თუ ჩვენ გვსურს გავხდეთ დასავლეთის ნაწილი კულტურულად, სხვა მართლმადიდებელმა ეკლესიებმა ეს ნაბიჯი უკვე გადადგეს, მათ შორის, უკრაინის ეკლესია დიდი ხანია ცდილობს, მოწყდეს რუსულ ორბიტას.

ამ საკითხს სჭირდება მომზადება, რადგან გადაწყვეტილება უნდა მიიღოს მრევლმა. ჩვენთან შობის აღნიშვნა კი არა, ჟურნალისტები როცა ეკითხებიან, სინოდის წევრების დიდმა ნაწილმა საერთოდ არ იცის, რაზე უნდა იმსჯელონ. სხვა ეკლესიებში სინოდი შესაძლოა რამდენიმე დღე გაგრძელდეს.

ქართველმა სასულიერო პირებმა უნდა გაითვალისწინონ, რომ 30 წელია ვუყურებთ საპატრიარქოს „ორ ცეცხლს შუა დიპლომატიას“ რუსეთის ეკლესიასთან, მაგრამ ვერანაირ შედეგს ვერ ვხედავთ. მეტყვიან ალბათ, აბა, ომი გინდაო, მაგრამ სადმე რამე შედეგი მივიღეთ? – პირიქით, გადაგვითეთრეს ილორი და დამცირებული ვართ ყველგან.

კირიონი ამბობდა, საეკლესიო მონობაზე დიდი მონობა არ არსებობსო. რა მნიშვნელობა აქვს: ცარიზმის რუსეთი დაიმონებდა საქართველოს ეკლესიას, თუ ავტოკეფალია გვექნება, მაგრამ ყველაფრისგან მოწყვეტილი ვიქნებით? ჩვენ არ ვართ წარმოდგენილი არცერთ მსხვილ საეკლესიო გაერთიანებაში. ეკლესიას შეეძლო ემუშავა სუვერენიტეტის გამოწვევაზე, მაგალითად საეკლესიო საბჭოში, რომელიც გაეროს ეკვივალენტია.

ასევე, არსებობს ევროპის ეკლესიათა კონფერენცია და ასე შემდეგ. ფაქტობრივად, ამას აკეთებდა ამბროსი ხელაია – ბოლშევიკური რეჟიმი იყო და კონფერენციას წერილი გაუგზავნა, ასე მიაწვდინა ხმა.

რაც მთავარია – ხალხის არჩევანია დასავლეთი. მგონი, ამაზე შევჯერდით და ეკლესია ხალხის ამ დაკვეთასთან წინააღმდეგობაში არ უნდა მოდიოდეს, მან ხალხის არჩევანს პატივი უნდა სცეს. მღვდელმთავრები – კირილე და ლეონიდეც ჩადიოდნენ მოსკოვში, მაგრამ ჩადიოდნენ მყარი არგუმენტებით და ცდილობდნენ სიტუაციის შეცვლას, მაგალითად, ეგზარქოსებმა ყველაფერი ქართული წაგვიშალესო, ან კიდევ საეკლესიო არქიტექტურა გაგვინადგურეს და მრავალსაუკუნოვანი ქრისტიანული კულტურის ჩანაცვლება სურთო.

___

მთავარი ფოტო: პატრიარქი კირიონ II