ბათუმში სამშენებლო ღობეებზე აღარავინ აბრახუნებს, არავინ სვამს კითხვებს, სად და როდის იმართება იმ დიდი პროექტების საჯარო განხილვები, რომლებსაც მერია დასამტკიცებლად ამზადებს, შემდეგ კი საკრებულო ამტკიცებს.
არავინ ითხოვს საკრებულოს სხდომაზე ერთი, ორი ან მეტი საშვის დაშვებას. არავის სჭირდება სხდომათა დარბაზში მეტი ადგილი მოქალაქეებისთვის, აღარავინ ბრაზობს, აღარავინ ყვირის, აღარავინ სკანდირებს „ნუ ჩაგვაბეტონებთ“, – ყველაფერი ისე გამოვიდა, როგორც მთავრობას სურდა.
რატომ მოხდა ასე? რატომ ჩამოწვა სიჩუმე არასამთავრო სექტორში, რატომ აღარ ისმის ბათუმში სამოქალაქო აქტივისტების ხმა, რაც ასე მძლავრი იყო ყოველთვის? – ამაზე თამარ მამეიშვილს ვკითხეთ.
თამარი „აღმოსავლეთ ევროპის ცენტრი მრავალპარტიული დემოკრატიისთვის“ [EECMD] ბათუმის ოფისის ხელმძღვანელი და ერთ-ერთი გამორჩეული აქტივისტია. ის არასოდეს აკლდებოდა ამა თუ იმ თემასთან დაკავშირებით გამოხატულ პროტესტს ბათუმში და ხშირად ორგანიზატორებს შორისაც იყო.
- ქალბატონო თამარ, სამოქალაქო სექტორი ბათუმში აღარ არის ისეთი აქტიური, როგორიც იყო. თქვენი ხმა მკაფიოდ აღარ ისმის, ეთანხმებით ამ მოსაზრებას?
სამწუხაროდ კი. შიდა წრეებში ჩვენც ხშირად ვსაუბრობთ, რომ არ, ან ვეღარ ვართ ისეთი აქტიურები და, შესაბამისად, ძლიერებიც, როგორც რამდენიმე წლის წინ. ვფიქრობ, შესუსტება პანდემიასთან ერთად დაიწყო. იზოლაციამ თავისი გავლენა იქონია და პრიორიტეტები გადაალაგა მსოფლიო დონეზე და ლოკალურადაც ჩვენზეც იქონია გავლენა. ყველა ინსტიტუტზე და, მათ შორის, სამოქალაქო საზოგადოებაზე, ასევე სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებზე.
ამას დაემატა ომი, რუსეთის შეჭრა უკრაინაში. თუმცა, ასევე გვაქვს ლოკალური გამოწვევებიც – შევხედოთ გულწრფელად.
ჩვენ, არასამთავრობო სექტორს, სამოქალაქო საზოგადოებას, გვაქვს ბევრი გამოწვევა. მგონია, რომ ერთნაირად ვდგავართ იმ გამოწვევების წინაშე, რაც ქვეყანაში შეეხეო ყველა ინსტიტუტს – არცერთი ინსტიტუტი არ დგას თავის სიმაღლეზე. სახალხო დამცველიც კი არ გვყავს უკვე რამდენიმე თვეა და ვერაფერს ვაკეთებთ.
მედია, სახელმწიფო ინსტიტუტები, არასამთავრობო ორგანიზაციები – ეს ნიჰილიზმი და სკეპტიციზმი ამ სექტორშიც შემოიჭრა უფრო ღრმად. შეიძლება ამაზე ვილაპარაკოთ, ვიფიქროთ, კითხვები დავსვათ. რა ხდება, რა არის საჭირო და ჩვენ რა ვერ გავაკეთეთ ისე, როგორც საჭიროა.
ხშირად მიჩნდება კითხვა, რას მიაღწიეს სამოქალაქო ორგანიზაციებმა ბოლო პერიოდში, რაზე შეიძლება საუბარი.
- და რა არის თქვენი პასუხი ამ კითხვაზე?
რა თქმა უნდა, არცერთი ორგანიზაციის, არც სამოქალაქო მოძრაობების როლს არ ვაკნინებ და ვერ ვიტყვი, რომ ვერაფერს მივაღწიეთ. გვაქვს ბევრ სფეროში წინსვლა, რაზეც იბრძოლა სამოქალაქო სექტორმა, თუმცა არ ვიცი, რამდენად დაეხმარა ეს ჩვენს საზოგადოებას. საზოგადოების გარდაქმნას, გაერთიანებას რამდენად შეუწყო ამ ყველაფერმა ხელი.
დიახ, მაქვს განცდა, რომ სამოქალაქო ორგანიზაციები ვერ ვიქეცით ხალხის ნაწილად. მაგალითად ხშირად ამბობენ, რომ ენჯეოშნიკების ენა რაღაცნაირად რთულია გასაგებად. სულ ვსაუბრობთ, რომ გამოწვევები გვაქვს.
ეს კითხვები ისმის არამხოლოდ ორგანიზაციების შიგნით, არამედ საერთაშორისო პარტნიორებთანაც. ამიტომ უნდა ვილაპარაკოთ მიდგომები ხომ არ არის შესაცვლელი. მიუხედავად იმისა, რომ გამოწვევები გვაქვს და ამ გამოწვევებზე პროგნოზებს ვაკეთებთ, მაინც გამოჩნდა, რომ მზად არ აღმოვჩნდით.
- რას გულისხმობთ, რისთვის არ აღმოჩნდა მზად არასამთავრობო სექტორი?
თუნდაც ეს პოლიტიკური პროცესი, რაც არის დღეს ჩვენს ქვეყანაში, რასაც ვერ ვუწევთ სათანადო წინააღმდეგობას – ძალიან მნიშვნელოვანი ამბის წინაშე ვდგავართ, ევროკავშირის სტატუსის მიღება ყველაზე მნიშვნელოვანი დღეს ჩვენი ქვეყნისთვის.
გარდამტეხ ცვლილებებს ამ კუთხით ვერ ვახერხებთ, ვერ ვუწევთ სათანადო წინააღმდეგობას ანტიევროპულ პროპაგანდას, სამწუხაროდ. ამ იდეით იყო ყველა არასამთავრობო ორგანიზაცია და სამოქალაქო აქტივიზმი – სწრაფვა ევროპისკენ და ევროპული ღირებულებები.
ამას ვაკეთებდით ყველა ორგანიზაცია ჩვენს დონეზე, გვქონდა მრავალპარტიული დიალოგი, ვმუშაობდით გენდერულ საკითხებზე, დაჩაგრული ჯგუფების უფლებების დაცვაზე, ყველაფერი მიდიოდა აქეთკენ, ყველა ორგანიზაციის მუშაობა, ყველა ამოცანა, ანგარიშიდან ანგარიშამდე მიდიოდა იმისკენ, რომ ჩვენ, როგორც ქვეყანას, გადაგვედგა ნაბიჯი ევროპისკენ, სტატუსი გვქონოდა უფრო მაღალი და მნიშვნელოვანი.
რა უნდა გააკეთოს ახლა სამოქალაქო სექტორმა? მგონია, რომ ახლა ძალიან მნიშვნელოვანია კონსოლიდაცია სექტორში და საზოგადოების უფრო მეტად სამოქალაქო განათლება. სულ ასოციაცია მაქვს „წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებასთან“. როგორი გარდამტეხი, როგორი გამაერთიანებელი იყო ამ ორგანიზაციის მუშაობა, მოღვაწეობა, მაშინდელი არასამთავრობოს ტიპის ორგანიზაცია იყო. თან განმანათლებელი და თან გამაერთიანებელი.
დღესაც სამოქალაქო სექტორი უნდა იყოს განმანათლებელი და გამაერთიანებელი. ამით უფრო მივაღწევთ მიზნებს, ეს იქნება კულტურული მემკვიდრეობის, ჩართულობის საკითხები, შრომითი უფლებები, თუ ადამიანის უფლებები სხვადასხვა მიმართულებით – ქალთა უფლებები, გენდერული მიმართულება, ვგულისხმობ ლგბტ თემს და ასევე შშმ პირებს.
პარტიებსაც იგივე ამოცანა აქვთ დღეს, მაგრამ ვხედავთ, რომ არ არის აქაც მთლად ჯანსაღად სიტუაცია. მარტო პარტიებს ვერ დავუტოვებთ ამ ტვირთს, მედიასაც აქვს პრობლემები. ახლა რაღაცნაირად ძალის მოკრების დროა, რომ ერთობლივად მოვახერხოთ რის მიღწევაც გვინდა.
საზოგადოებამ უფრო მეტი უნდა იცოდეს იმ მნიშვნელოვან ამბებზე, რაც არის ჩვენი სწრაფვა – უფრო მეტად უნდა ვიზრუნოთ საზოგადოების განათლებასა და გაერთიანებაზე. მგონია, რომ ეს არის ახლა მნიშვნელოვანი.
- როგორ უნდა მოხერხდეს, რომ არასამთავრობო სექტორმა საკუთარი გამოწვევების დაძლევაც მოახერხოს და საზოგადოების წინაშე აღებული ვალდებულებების შესრულების კუთხითაც გააქტიურდეს?
ის რესურსი, რაც არსებობს ახლა ორგანიზაციებში, ერთად უნდა შეიკრას. პირველ ეტაპზე დასხდომა და შეჯერება არის ალბათ მნიშვნელოვანი – უნდა შევჯერდეთ, რა არის გასაკეთებელი და შემდეგ ალბათ პატარ-პატარა მიღწევებით აქამდე მივალთ.
მგონი ამას არ სჭირდება ფორმალური გაერთიანება, დარეგისტრირება და ამის შემდეგ, ამას სჭირდება შეჯერება. იგრძნობა, რომ ორგანიზაციებს აქვთ კრიზისული პერიოდი და ამას გვერდს ვერ ავუვლით, ყველა დიდ ორგანიზაციაში არის ეს პრობლემა, თანამშრომლების შენარჩუნების საკითხიც დგას დღის წესრიგში. ამას ხელს უწყობს ხელისუფლების დამოკიდებულება ამ სექტორის მიმართ – საზოგადოების თვალში ნდობის დაკარგვა.
- ბოლო პერიოდში არასამთავრობო სექტორში ახალი ადამიანებიც არ ჩანან, რატომ?
ბათუმის მაგალითზე შემიძლია ვთქვა, რომ თითქოს ხიბლი დაიკარგა, აღარ არის ის მუხტი, რაც ჰქონდა არასამთავრობო სექტორს, როცა სხვებსაც ავიყოლიებდით.
სამოქალაქო სექტორში ახალი ადამიანები იშვიათად მოდიან. ყველას უჭირს სწორება იმაზე, რა არის დღეს მთავარი. მგონი სექტორის შიგნით ვინც მუშაობს, ჩვენ ვართ დაბნეულები, ჩვენც გვიჭირს სწორება რა არის დღეს ჩვენი მთავარი ამოცანა.
მთავრობამ ისიც მოახერხა, რომ დაიცალა საბჭოები, კომისიები ისეთი ადამიანებისგან, რომლებსაც ამბავი მაინც გამოჰქონდა.
