როგორ ეხმარება ფსიქოლოგი მოსწავლეს

მანდატურის სამსახურებთან არსებულ ფსიქოლოგიურ ცენტრში, ბათუმში, ოთხი ფსიქოლოგი და ერთი სოციალური მუშაკი მუშაობს. პროექტი ფსიქიატრის მომსახურებასაც ითვალისწინებს, თუმცა ბათუმის ცენტრში ასეთი კადრი არ ჰყავთ. ცენტრის ვალდებულებაა ორ რეგიონში – აჭარასა და გურიაში მცხოვრებ ბავშვებს, მოზარდებსა და მათი ოჯახის წევრებს ფსიქოლოგიური პრობლემების დაძლევაში დაეხმაროს. ფსიქოლოგიური დახმარების ცენტრს ბათუმში, ანგარიშის მიხედვით, 371-მა ბავშვმა და მოზარდმა მიმართა.

ია ძაგანია ფსიქლოგიური დახმარების ცენტრში განვითარებისა და განათლების ფსიქოლოგიის მიმართულებით მუშაობს. მისი თქმით, ყველა ფსიქოლოგი, მათ შორის თავადაც, ქცევითი და ემოციური პრობლემების მქონე ბავშვებთან და მოზარდებთან მუშაობს. ია ძაგანია ამბობს, რომ ცენტრში ბავშვები და მოზარდები სკოლის მანდატურის სამსახურის რეკომენდაციით მიდიან, თუმცა მშობელი აუცილებლად უნდა იყოს ამის შესახებ ინფორმირებული და პირველი გასაუბრებაც მშობელთან ერთად ხდება: „პრობლემის გაცნობის შემდეგ ვიწყებთ მუშაობას ბავშვთანაც და მშობელთანაც“.

ცენტრის ფსიქოლოგია მარიამ სტეფნაძეც. მისი თქმით, წლის განმავლობაში ფსიქოლოგებთან შეხვედრა ასზე მეტ ბავშვს და მოზარდს უწევს. ძირითადად ქცევითი პრობლემები იკვეთება.
ცენტრის კიდევ ერთი ფსიქოლოგი თეონა შანთაძე განმარტავს, რომ ქცევითი პრობლემა მაშინ ვლინდება, როდესაც ბავშვი აგრესიულია ან ასოციალური: „აგრესიას იწვევს ბევრი რამ, მათ შორის ის გარემო, სადაც ბავშვი ცხოვრობს, სწავლობს, სადაც მეტ დროს ატარებს. ქცევით პრობლემებს იწვევს სოციალური პრობლემებიც“.

ფსიქოლოგის განმარტებით, ბავშვებში აგრესიისა და შფოთვის მატებას კომპიუტერული თამაშებიც იწვევს: „თითქმის ყველა ბავშვი, რომელიც ამ მიზეზით იყო მოსული ჩვენთან, ხშირად თამაშობს საბრძოლო, აგრესიულ თამაშებს, რომელიც შემდეგ იწვევს შფოთვას, უძილობას და ბევრ სხვა პრობლემას. ამიტომ მშობლებს ვურჩევთ, რომ ასეთ დროს ჩანაცვლებითი თერაპია გამოიყენონ“.

ფსიქოლოგის თქმით, ჩანაცვლებით თერაპიაში ყველაზე კარგი გამოსავალი ეზოში თამაშია, „თუმცა ერთ-ერთ სერიოზულ პრობლემას წარმოადგენს ის, რომ დღეს საცხოვრებელი სახლების უმრავლესობას საერთოდ არ აქვს ეზო, პარკში კი ბავშვი მშობლის გარეშე ვერ გადის. ამიტომ, კომპიუტერთან მიჯაჭვულობის საფრთხეები რომ აიცილოს ბავშვმა, აუცილებელია შვილთან ემოციური ურთიერთობის შენარჩუნება. მშობელი ხშირად უნდა მოეფეროს ბავშვს, აზრები გაუცვალოს, დაელაპარაკოს, ზღაპრები მოუყვეს, რადგან ეს პრობლემები აუცილებლად იჩენს თავს გარდატეხის ასაკში“.

თეონა შანთაძის აზრით, ხშირად მშობლების უმეტესობა საკუთარ როლს შვილთან მიმართებაში, ძირითადად, მატერიალური საკითხების მოგვარებაში ხედავს. „რაც არ უნდა უჭირდეს ოჯახს, შვილისთვის კომპიუტერს მაინც ყიდულობს. ფიქრობენ კიდეც, რომ ამით „მაქსიმუმი“ გააკეთეს. ეს არასწორია“.

ფსიქოლოგი ნათია ყაველაშვილი ამბობს, რომ თუ მშობელი არ გაითვალისწინებს რეკომენდაციებს, ფსიქოლოგის მუშაობას შედეგი არ ექნება: „ბევრ მშობელს აქვს პრობლემა აღზრდის მეთოდებთან დაკავშირებით, აქვთ არასწორი აკრძალვები და დასჯის მეთოდები. ჰგონიათ, რომ დასჯა მხოლოდ ცემაა. არ იყენებენ შექება-წახალისების ფორმებს, ზოგჯერ დარღვეული აქვთ ელემენტარული –  ემოციური კონტაქტიც კი შვილებთან“.

ფსიქოლოგების თქმით, ზოგჯერ პატარა რეკომენდაციაც კი, თუ მშობელი იგებს, კარგ შედეგს იძლევა, ხოლო იმ შემთხვევბაში, როცა მშობელს არ სურს შეცდომების აღიარება, საერთოდ უარს ამბობს ფსიქოლოგთან ურთიერთობაზე.

„მიჰყავს ბავშვი და წყვეტს მუშაობას, რაც ძალიან ცუდია. ფაქტობრივად, წყალში იყრება ყველაფერი. მშობლებს, ვისთანაც ვმუშაობთ, ამ ყველაფერს ვუხსნით. არის ისეთი შემთხვევებიც, როცა მშობელი მოდის და გვეუბნება. „აი ჩემი ბავშვი და გამოასწორეთ, როგორც გინდათ“. როცა ვეკითხებით, მან რა გააკეთა შვილის მდგომარეობის შესაცვლელად, პასუხი არ არის,“ – ამბობს ნათია.

თეონა შანთაძის თქმით, „გამოსწორებაში“ ზოგიერთი მშობელი გულისხმობს, რომ ბავშვი მშობლის მორჩილი გახდეს.

„არ მიჯერებს, ცელქია. ერთს რომ ვეტყვი, არ ესმის. მას უნდა, რომ ბავშვს მშობლის სხეულის ენა ესმოდეს და წარბს რომ აწევს და მენტორული ტონით რაიმეს უბრძანებს, ეს უპასუხოდ მიიღოს. არადა, ასეთ დროს ბავშვი თავს გრძნობს დაჩაგრულად, როცა აიძულებენ მას აკეთოს ის, რაც მას არ უნდა.“

ფსიქოლოგის აზრით, როცა მშობელი ყოველთვის შვილის ნაცვლად იღებს გადაწყვეტილებას, მოზარდობის დროს ასეთ ბავშვებს დაბალი თვითშეფასება აქვთ და დეპრესიულები ხდებიან. „ცეკვა არ გინდა, სპორტი გირჩევნია, წითელი შარვალი არ გინდა, მწვანე ჯობია, –  მუდმივად ასეთი კარნახი ბავშვის აქტივობას აფერხებს. ამიტომ ჩნდება პრობლემები გარდატეხის ასაკში. გარბიან მოზარდები სახლიდან ან იკეტებიან ოთახში, აქვთ კონფლიქტი მშობლებთან, რისი შემთხვევებიც იყო ჩვენს პრაქტიკაში.“

მარიამ სტეფნაძის თქმით, მათ ყველაზე ხშირად ბათუმის სკოლებიდან მიმართავენ. იშვიათად არის მიმართვები გურიის რეგიონადაც. „ამას ალბათ მანძილი განაპირობებს, რადგან არც თუ ისე ადვილია ამხელა გზაზე წამოსვლა. პრობლემები თითქმის იდენტურია. არის ბულინგის ფაქტებიც, როცა მაღალკლასელები უმცროსკლასელებს ფულს სძალავენ, არის დამცირების, ჩაგვრის შემთხვევები. გვქონდა შემთხვევა, როცა ბულინგის გამტარებელ მოზარდთანაც ვიმუშავეთ. ხშირია ფაქტები, როცა ძალადობის მსხვერპლი მოზარდები შემდეგ მოძალადეები ხდებიან“.

ფსიქოლოგი ამბობს, რომ არ ჰქონია ბულინგის ფაქტები რელიგიურ ან ქსენობოფიურ ნიადაგზე. „თუმცა არის შემთხვევები, როცა მშობლები ეუბნებიან შვილებს, რომ განსხვავებული რელიგიის მქონე ბავშვებთან დისტანცია დაიჭირონ, რადგან მათ განსხვავებული კულტურა და ტრადიციები აქვთ. ეს ასევე პრობლემაა, რადგან ასეთი „დარიგებები“  იწვევს ბავშვების გაუცხოებას, ნაკლებ კონტაქტებს და ნაკლები ნდობა და მეგობრობაა მათ შორის“.

ფსიქოლოგის თქმით, დახმარება სჭირდებათ იმ ბავშვებსა და მოზარდებს, რომლებსაც მშობლები უცხოეთში ჰყავთ და ნათესავებთან ცხოვრობენ. „მათ მუდმივად აქვთ მონატრების, მარტოობის განცდა. მოდიან, გვესაუბრებიან და მიდიან ისევ თავიანთ რეალობაში. ამიტომ აუცილებელია ასეთ მოზარდებს ერთი ადამიანი მაინც ჰყავდეთ სახლში, ვისთანაც უფრო იმეგობრებენ“.

ცენტრში მხოლოდ ერთი სოციალური მუშაკი, ლია გრიგოლია მუშაობს. როგორც ლია გვეუბნება, მას ბავშვის ოჯახში მისვლისა და ფაქტების გადამოწმების უფლება არ აქვს: „პრობლემის შემთხვევაში მე მხოლოდ მშობელთან საუბარი შემიძლია და ისიც აქ, ცენტრში“.

სოციალური მუშაკი ან ცენტრის ფსიქოლოგი ვერ ერევა მოსწავლისა და მასწავლებლის კონფლიქტშიც. „ჩარევის უფლება არ გვაქვს“, –  ამბობენ ისინი. თუ ბავშვზე ძალადობენ, მათ უფლება აქვთ ინფორმაცია გადასცენ სოციალური მომსახურების სააგენტოს ან საპატრულო პოლიციას.

საქართველოში მოზარდთა და ბავშვთა ფსიქოლოგიური დახმარების სულ ექვსი ცენტრია. ბათუმის ცენტრი პუშკინის ქუჩაზე, 145 ნომერში ფუნქციონირებს.

2014 წელს ბათუმში, თბილისსა და ქუთაისში არსებულ ფსიქოლოგიური დახმარების ცენტრს 582-მა პირმა მიმართა, აქედან, ბათუმის ცენტრს –  109-მ. 2015 წელს, ექვსი ცენტრის მონაცემებით, ფსიქოლოგთან 1230 პირი მივიდა, ბათუმში –  196. წელს, პირველი კვარტალის მონაცემებით, ფსიქოლოგს მიმართა 474-მა, აქედან ბათუმში –  66-მა ადამიანმა. მანდატურის სამსახურებთან არსებული ფსიქოლოგიური ცენტრები საქართველოში 2013 წელს ამოქმედდა.