რუსი ოლიგარქების ყველა იახტა ჩვენ ვიპოვეთ და ევროპელებმა დააპატიმრეს – „უკრაინსკა პრავდა“

„ომის დასაწყისში არა მარტო მთავარი რედაქტორი ვიყავი. ვცდილობდი, ოჯახს და დას დავხმარებოდი – ფსიქოლოგიურად, დაკრძალვის ორგანიზებაში. ახლაც, ზოგიერთი ჩვენი კოლეგის მშობლები თუ ოჯახი, ოკუპირებულ ტერიტორიაზე რჩება. მაგალითად, მთავარი რედაქტორის მოადგილის დედა კვლავაც ხერსონის რეგიონშია. სულ უფრო რთული ხდება მათთვის ფულის ან საკვების მიწოდება,“ – უყვება „ბათუმელებს“ ცნობილი გამოცემა „უკრაინსკა პრავდას“ მთავარი რედაქტორი სევგილ მუსაიევა.

სევგილ მუსაიევა ჟურნალმა TIME-მა 2022 წლის ყველაზე გავლენიან 100 ადამიანს შორის, მსოფლიო პოლიტიკურ ლიდერებთან, აქტივისტებსა და სხვადასხვა სფეროს წარმომადგენლებთან ერთად დაასახელა.

ომის პირველ დღეებში თავისუფალმა და დამოუკიდებელმა უკრაინულმა მედიამ უზარმაზარი როლი ითამაშა. ისინი სწორ და გადამოწმებულ ინფორმაციას ავრცელებდნენ, მსოფლიო კი რეალურ დროში იგებდა რა ხდებოდა უკრაინაში. ზუსტ ინფორმაციაზე წვდომა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო იმ ფონზე, რომ რუსული პროპაგანდისტული მედია აქტიურად მუშაობდა დეზინფორმაციის გავრცელებაზე.

„ბათუმელები“ „უკრაინსკა პრავდას“ მთავარ რედაქტორს სევგილ მუსაიევას კიევში შეხვდა და მასთან ინტერვიუ ჩაწერა.

• როგორ შეიცვალა თქვენი სამუშაო გარემო 24 თებერვლის დილას?

ძალიან შეიცვალა. თებერვლის დასაწყისში ვამბობდი, რომ ომი დაიწყებოდა და მზადება დავიწყეთ. ეს ძალიან დაგვეხმარა.

გვქონდა თავდაცვის და სხვაგან გადასვლის გეგმები, სხვა ვარიანტებთან ერთად. სხვა მედიასაშუალებებზე მომზადებული აღმოვჩნდით. ახლა უკრაინაში გვაქვს დისკუსია, რომ ომის ბოლომდე არავის სჯეროდა, პრეზიდენტს და მის ადმინისტრაციასაც კი. წინა კვირას ისინი გააკრიტიკეს კიდეც ამის გამო.

რა შეიცვალა? გრძელი ისტორიაა. გავაშუქეთ ორი რევოლუცია, ყირიმის ანექსია, ყველაფერი. უკვე ვიცოდით, როგორ გვემუშავა რთულ ვითარებაში. თუმცა, ყველა მედიისთვის კოვიდიც აღმოჩნდა გამოწვევა. ეს ომის დასაწყისში დაგვეხმარა – ვიცოდით, როგორ გვემუშავა ონლაინ, ოფისის გარეთ. მადლობა კოვიდს.

პირველი ორი თვის განმავლობაში არ გვქონია დასვენება. 24 საათი ვმუშაობდით. 2-3 საათი გვეძინა.

გუნდის ნაწილი კარპატებიდან მუშაობდა, ნაწილი კიევიდან, რაც რთული იყო – კიევზე იერიში დაიწყო, ვინ იცოდა, რა მოხდებოდა?

ამავე დროს, ჩვენი ჟურნალისტები ფრონტის ხაზიდან აშუქებდნენ ომს. იყვნენ დონეცკში, ზაპოროჟიეში, მიკოლაევში.

თავდაპირველად ვაშუქებდით ყველაზე მნიშვნელოვანს. ომიდან 5 თვის შემდეგ კი ფოკუსი გადავიტანეთ ადამიანების ისტორიებზე, სამხედრო დანაშაულებზე, რუსი ოლიგარქების სანქცირებაზე. ასევე გამოვაქვეყნეთ იმ რუსი ჯარისკაცების სია, ვინც უკრაინაში იბრძოდა. ინფორმაცია უსაფრთხოების სამსახურიდან, წყარომ მოგვაწოდა.

ვიპოვეთ რუსი ოლიგარქების ყველა იახტა და პირადი თვითმფრინავი. ევროპელმა დიპლომატებმა ამ ინფორმაციის გაზიარება მთხოვეს, მეორე დღეს კი ეს იახტები და თვითმფრინავები დააპატიმრეს. მაგარი იყო. მარტო ამის გამო მიყვარს ჟურნალისტიკა.

კიდევ ერთი ფოკუსი სამხედრო დანაშაულები იყო. ვნახეთ და გავაშუქეთ, რა გააკეთა რუსეთმა და რუსმა ჯარისკაცებმა.

ცვლილებები ძალიან სერიოზულია. ახლა უფრო მოხერხებული მუშაობა მიდის – 24/7-ზე აღარ, მაგრამ მაინც რთულია.

• რამდენად რთული იყო მუშაობა, როდესაც კიევი იბომბებოდა. ოჯახები ჟურნალისტებსაც ჰყავთ და მათზეც უნდა ეფიქრათ. როგორ გაართვეს ამას თავი?

ჩვენმა კოლეგამ 10 დღეზე მეტი გაატარა თავშესაფარში, საომარ ზონაში, ბუჩასთან ახლოს. კავშირი არ იყო, არ ვიცოდით, როგორ იყო, ცოცხალი თუ იყო.

ბუჩაში, მარტის დასაწყისში, ერთ-ერთი კოლეგის მამა მოკლეს.

სერიოზული სიტუაცია იყო, როცა უკრაინაში შემოჭრილი რუსი ჯარისკაცების სია გამოვაქვეყნეთ. მე მივიღე გამოქვეყნების გადაწყვეტილება, პარტნიორმა კი მითხრა: კი მაგრამ, ეს რუსი ჯარისკაცები [ჩვენი] მშობლების ადგილსამყოფლიდან 4-7 კილომეტრში არიან… ძალიან სახიფათო იყო. მაინც გადავწყვიტეთ გამოქვეყნება.

პირადი ისტორიაც მაქვს. უკრაინაში ჩამოსული ამერიკელი დოკუმენტალისტი ბრენტ რენო, რომელიც ჩემი დის პარტნიორი იყო, მარტში, ირპენში მოკლეს. მასთან ერთად კიდევ ერთი ჩემი კოლეგა, ფოტოგრაფი იყო. ის გადარჩა.

ომის დასაწყისში, თებერვალსა და მარტში არა მარტო მთავარი რედაქტორი ვიყავი. ვცდილობდი, ოჯახს და დას დავხმარებოდი – ფსიქოლოგიურად, დაკრძალვის ორგანიზებაში. ახლა ზოგიერთი ჩვენი კოლეგის მშობლები თუ ოჯახი ოკუპირებულ ტერიტორიაზე რჩება. მთავარი რედაქტორის მოადგილის დედა კვლავაც ხერსონის რეგიონშია. სულ უფრო რთული ხდება მათთვის ფულის ან საკვების მიწოდება.

ამასთან ერთად, ჩვენ არა მარტო ომს ვაშუქებთ. ვაორგანიზებთ საქველმოქმედო კამპანიებს სამხედროების, ხალხის, იძულებით გადაადგილებული პირების დასახმარებლად. მაგალითად, ვაგროვებთ ფულს, რათა მარიუპოლელ ბავშვებს კომპიუტერები ვუყიდოთ.

ხალხმა ოკუპირებული ტერიტორიებიდან ყველაფერი დაკარგა. მათ დახმარება სჭირდებათ. ჟურნალისტებიც ვცდილობთ, დავეხმაროთ.

• როგორ თანამშრომლობს უკრაინული მედია ხელისუფლებასთან ომის პირობებში? დღეს რასაც თვალს ვადევნებთ, ნაკლებად კრიტიკული სტატიები იწერება. ერთგვარი მორატორიუმია ეს თუ რას დაარქმევთ?

ომამდე უფრო შიდა საკითხებს ვაშუქებდით. ომის შემდეგ ფოკუსი გადავიტანეთ რუსეთზე, ფრონტის ამბებზე, სამხედრო დანაშაულებზე. ასეთ ამბებზე, ზოგჯერ, ხალხის სიცოცხლეა დამოკიდებული.

ეს მორატორიუმი არ არის. კითხულობენ, რატომ ვუჭერ მხარს ხელისუფლებას, ხომ არ გვაქვს შეთანხმება. ასე არ არის, მაგრამ გვინდა ხალხს დავუჭიროთ მხარი.

უკრაინაში შემოიჭრნენ.

აქ არ არის კონფლიქტის ორი მხარე.

ჩვენ ვართ მსხვერპლი.

ამავე დროს, რაღა თქმა უნდა, არ გვყავს საკმარისი ჟურნალისტები კორუფციის და პოლიტიკის გასაშუქებლად. გარდა ამისა, კომენდანტის საათი და სამხედრო დროის კანონები მოქმედებს.

თუმცა, მაინც ვაშუქებთ პოლიტიკას. ამის გამო მკითხველი გვაკრიტიკებს კიდეც. მაგალითად, ზელენსკის და ზალუჟნის [უკრაინის შეიარაღებული ძალების მთავარსარდლის] დაპირისპირების გაშუქების გამო.

ჩუმად არ ვსხედვართ და არც სატელევიზიო მარათონი გვაქვს. ხალხი კითხულობს – არის დრო პოლიტიკური სტატიებისთვის? გადავწყვიტეთ, რომ არის. მთავრობასა და პრეზიდენტს ტაშს არ ვუკრავთ.

ვფიქრობ, პრეზიდენტი ზელენსკი ახლა დასავლეთში უფრო პოპულარულია, ვიდრე უკრაინაში.

• სამხედრო ცენზურის შესახებ მინდა გკითხოთ. რა არის აკრძალული და როგორ აფერხებს ეს ჟურნალისტების მუშაობას?

არის გარკვეული აკრძალვები ჯარის მხრიდან. მაგალითად, არ შეიძლება დაბომბილი ადგილების გაშუქება. ჯერ პოლიცია და სამაშველო სამსახურები უნდა მოვიდნენ.

პოლიცია არ გვიზიარებს ფოტოებს და ვიდეოებს. შეზღუდულია იმ ადამიანების შესახებ წერაც, ვინც ახლა ტყვეობაშია. ჯარი და თავდაცვის მინისტრი ამბობენ, რომ მედიაში გაშუქებამ შეიძლება [ნეგატიური] გავლენა იქონიოს მათ სიტუაციაზე. მაგალითად, რუსებმა მათ სანაცვლოდ უფრო მეტი ადამიანის დაბრუნება მოითხოვონ.

შეზღუდვები არის და ეს რთულია, მაგრამ უნდა იფიქრო, რომ ზიანი არ მიაყენო. იფიქრო ნამდვილ მსხვერპლებზე. როცა რაღაც ინფორმაციას აზიარებ, ამის ფასი შეიძლება ადამიანის სიცოცხლე იყოს.

არ შეიძლება რომელიმე ქალაქის ან დასახლებული პუნქტის გათავისუფლების შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნება, მის ოფიციალურ დადასტურებამდე.

• აღნიშნეთ, რომ ზოგიერთ სტატიაზე იღებთ კრიტიკულ შენიშვნებს მკითხველისგან. რას გვეტყვით ოფიციალურ პირებზე?

ჩვენ გვქონდა ასეთი გამოცდილება. არა ზეწოლა, სხვადასხვა კომენტარები, კრიტიკული ვითარება, ჯართან, მთავრობასთან და როგორც ისინი ამბობდნენ, უსაფრთხოების საკითხებთან დაკავშირებით. ჩვენ კი მიგვაჩნდა, რომ საქმე უსაფრთხოებას არ ეხებოდა და უბრალოდ ინფორმაციის დამალვა სურდათ.

ზოგჯერ ჩვენს სტატიებზე ცუდი რეაქციაა, ან ჩვენს შესახებ ნეგატიური კომენტარები კეთდება.

როგორც იცით, ახლა ტელევიზიებში „ერთი ხმის“ პოლიტიკა გვაქვს. ამ ტელემარათონზე წვდომა აქვს მხოლოდ მთავრობასთან ან მასთან დაკავშირებულ პირებს. ოპოზიციას წვდომა არ აქვს. ეს, ჩემი აზრით, არასწორია.

ომის დასაწყისში „ერთი ხმის“ ქონა მნიშვნელოვანი იყო. ახლა ვხედავთ, როგორ შეუძლიათ სხვადასხვა პოლიტიკურ მოთამაშეებს გამოიყენონ ეს არასწორად. საქმე არ ეხება სიტყვის თავისუფლებას, პოლიტიკურ კონკურენციას.

აგიხსნით: ბევრი ანგარიშია გამოქვეყნებული მედიაბაზარზე ყველაზე პოპულარულ ფიგურაზე ტელემარათონების დროს. როგორც წესი, მაგალითად, თუ გვაქვს ამბავი პარლამენტზე, მმართველი პარტია უფრო შუქდება, ვიდრე სხვები. ეს, ჩემი აზრით, არასწორია.

ჩვენ ახლაც დემოკრატიულ რეალობაში ვცხოვრობთ, დამოუკიდებელი მედიით. თუმცა, მაქვს გარკვეული შეშფოთება მარათონთან დაკავშირებით. იმედი მაქვს, ეს შეიცვლება.

• ზოგი უკრაინული მედია იყენებს განსხვავებულ ენას, შეურაცხმყოფელ ტერმინოლოგიას, როდესაც წერენ პუტინის ან რუსი ჯარისკაცების შესახებ. ომის დაწყებისას „უკრაინსკა პრავდამ“ თუ განიხილა, როგორ მოეხსენიებინა რუსი სამხედროები ან რუსეთის პრეზიდენტი?

არ ვიყენებთ ასეთ ტერმინოლოგიას.

ამაზე დისკუსიაც არ გვქონია. ჩვენ ვიცავთ ჩვენს პრინციპებსა და წესებს. როცა მოწვეული ავტორები საავტორო სვეტში „რუსეთს“ პატარა ასოთი წერენ, ამას ვტოვებთ. სვეტში, როგორც გინდათ, ისე წერეთ.

„ორკები“… ეს არ არის ნორმალური ენა მედიისთვის. თუმცა, ზოგჯერ, ომის დასაწყისში, ჟურნალისტები ემოციებზე იყვნენ… შენი სოფელი დაიბომბა… რედაქტორის პირადი გადაწყვეტილება იყო, სათაურში „რაშისტი“ დაეწერა – აბა რა დავუძახო… ასე მხოლოდ პირველ ორ-სამ დღეში ხდებოდა. მე ვთქვი, რომ მხოლოდ პროფესიონალური ენა უნდა გამოგვეყენებინა.

თუმცა, როცა ორი წლის წინ ლუკაშენკომ პრეზიდენტი გახდა, გადავწყვიტეთ, თვითგამოცხადებული პრეზიდენტი ვუწოდოთ, რადგანაც არ ვაღიარებთ არჩევნების შედეგებს. ეს იყო სარედაქციო გადაწყვეტილება.

„რუსეთს“ დიდი ასოთი ვწერთ, არ ვიყენებთ ტერმინებს „რაშისტი“, „ფაშისტი“, „ორკი“. უფრო სწორად, ვიყენებთ, ოღონდ ციტირების შემთხვევაში.

• ომის დაწყების შემდეგ თუ გქონდათ ურთიერთობა რუს ჟურნალისტებთან?

საქმე ეხებოდა საქმიან ურთიერთობებს. გვეკითხებოდნენ, მაგალითად, შეიძლება თუ არა ამა თუ იმ მასალის გადაბეჭდვა. რაიმე საერთო გამოძიება ან მსგავსი არ გვქონია.

ომის შემდეგ ვთხოვე კიდეც „მედუზას“ მთავარ რედაქტორს, რომ გადაებეჭდა ჩვენი ზოგიერთი მასალა.

არ მქონია მეგობრული ურთიერთობა, იყო საქმიანი. დასაწყისში რთული იყო.

მყავს რუსი მეგობრები. მაგალითად, „The Economist“-ის რედაქტორი არკადი ოსტროვსკი, მაგრამ 90-იანი წლებიდან ბრიტანეთში ცხოვრობს.

ჩემი მეგობარია მიხეილ ზიგარიც. ისინი უკრაინას პირველი დღიდან უჭერდნენ მხარს. მომიკითხეს, როგორ დაგეხმაროთო, არკადი კიევშიც ჩამოვიდა. რუსეთში მყოფ ადამიანებთან ახლა კავშირი არ მაქვს.

• რა სჭირდება ახლა ყველაზე მეტად უკრაინულ მედიას?

გვჭირდება ომში მოგება. ყურადღება ჩვენი ქვეყნისადმი. ესაა მედიის მიზანიც. უკრაინის მხარდაჭერა.

გამოწვევაა ფინანსური სიტუაციაც. თუმცა, უკეთესადაა საქმე, ვიდრე მარტში ან აპრილში, როცა შემდეგი თვის ხელფასების ფული არ გვქონდა.

• ხალხის დამოკიდებულება როგორია მედიის მიმართ? ომმა გარკვეული შიშები გააჩინა. სამუშაო ველზე რამე თუ შეიცვალა ნდობის თვალსაზრისით?

ვითარება უკეთესადაა. მაგალითად, ჩვენმა ჯარებმა კიევის რეგიონი რომ გაათავისუფლეს, ხალხი ემოციურად იყო. სურდათ, რომ გაგვეგო მათი ხმა და მათი ისტორიები მოგვეყოლა.

ენდობა თუ არა საზოგადოება მედიას უფრო მეტად, ვიდრე ომამდე? ვფიქრობ, კი. ეს საკითხი იმაზეცაა დამოკიდებული, ცხოვრობდა თუ არა ადამიანი ოკუპაციის ქვეშ, როცა ინფორმაციისადმი წვდომა არაა. ასეთმა ადამიანებმა იციან ამ ინფორმაციის ფასი და მნიშვნელობა.

სხვა ტერიტორიებზე, რომლებიც არაა ოკუპირებული, არაფერი შეცვლილა. მინდა აღვნიშნო, რომ ომის პირველ დღეებსა და თვეებში ჟურნალისტებმა საოცრად იმუშავეს, ეს მნიშვნელოვანი იყო ხალხისთვის.

ახლა ჩვენი საზოგადოება დაიღალა ბრძოლით, ომის ტრაგედიებით. ბევრ ჩემს მეგობარს არ უნდა ახალი ამბების გაგება, ყოველდღე ახალი ტრაგედიების ნახვა. სიტუაცია შეიცვალა: არა ნდობის, არამედ ემოციური რეაქციის კუთხით. ჟურნალისტები ნეგატიური ინფორმაციის მთავარი წყარო გახდნენ.

ამ ომში [უკრაინის გამარჯვების] შემდეგ გვინდა დემოკრატიული ღირებულებების, თავისუფალი მედიის, ჟურნალისტიკის შენარჩუნება.

• ფიქრობთ, რომ თავისუფალი მედია რისკის ქვეშ იქნება?

ვინ იცის. შეიძლება. გვიმუშავია სხვადასხვა პირობებში. მზად ვართ ამისთვისაც, მაგრამ იმედი მაქვს, ეს არ მოხდება.

თარგმანი: ნიკა ბურდული, ირმა დიმიტრაძე