საქართველოსა და იაპონიის ურთიერთობები უკრაინაში მიმდინარე ომის ფონზე, იაპონიის საელჩოს მიერ დაგეგმილი პროექტები და ღონისძიებები – ამ და სხვა თემებზე ესაუბრა „ბათუმელები“ იაპონიის ელჩს საქართველოში, იმამურა აკირას. ინტერვიუ ჩაწერილია 23 ივლისს, ბათუმში.
- ბატონო ელჩი, როგორ შეაფასებდით თქვენს მუშაობას საქართველოში?
მადლობა საინტერესო კითხვისთვის. საქართველოში უკვე წელიწად-ნახევარზე მეტია ვარ. მე და ჩემი მეუღლე როცა ჩამოვედით, შუა „ლოქდაუნი“ იყო, ასე, რომ ჩემი ნომერ პირველი პრიორიტეტი კორონავირუსთან ბრძოლაში თანამშრომლობა იყო.
ერთ-ერთი, რაც საქართველოში გავაკეთეთ, სამედიცინო აღჭურვილობით მომარაგებაა. წინა წლის სექტემბერში დავაანონსეთ რეანიმობილების [C ტიპის სასწრაფო დახმარების მანქანა] მოწოდება. ახლა ისინი, სხვა აღჭურვილობასთან ერთად, მთელი საქართველოს მასშტაბით იგზავნება.
აპრილსა და მაისში სამედიცინო დახმარების ახალი პაკეტის შესახებაც გამოვაცხადეთ. ამაში შედის თბილისის რესპუბლიკური საავადმყოფოსთვის მიწოდებული აპარატურა, მაგრამ რაც უფრო მნიშვნელოვანია, ამას თან ერთვის იმ სამედიცინო პერსონალის ტრენინგი, რომელიც აპარატურას გამოიყენებს. ვფიქრობ, ეს კარგი შესაძლებლობაა ახალგაზრდა მედიკოსებისთვის, უფრო ეფექტურად უმკურნალონ კოვიდპაციენტებს მომავალში.
სამწუხაროდ, საქართველოში ჩემი კარიერისა და საქართველოსთან თანამშრომლობის შუა პერიოდში, თებერვალში, უკრაინაში ომი დაიწყო.
ჩვენი პოლიტიკის კოორდინაცია ჩემი ერთ-ერთი პრიორიტეტია, ასე რომ დავაორგანიზეთ საგარეო საქმეთა მინისტრების დიალოგი ბრიუსელში იაპონიასა და საქართველოს შორის, აპრილში. ეს მოხდა ბატონი ილია დარჩიაშვილის დანიშვნიდან რამდენიმე დღეში. მისი კარიერის ადრეულ ეტაპზე ჩვენი პოლიტიკის კოორდინაციაზე დისკუსია ძალიან მნიშვნელოვანი იყო.
ჩვენ მართლაც მჭიდროდ ვართ დაკავებული პოლიტიკის კოორდინირებით, განსაკუთრებით საერთაშორისო ორგანიზაციებში, მათ შორის, გაეროში. ჩვენ ვუჩივლეთ რუსეთს საერთო სისხლის სამართლის სასამართლოში – ადგილი აქვს საერთაშორისო ჰუმანიტარული და სისხლის სამართლის დარღვევებს. ერთმანეთთან კოორდინაციაში ვართ, რათა შესაბამისმა პირებმა სამართლის წინაშე პასუხი აგონ.
ამ ფონის მიუხედავად, აღვნიშნავთ იაპონიისა და საქართველოს დიპლომატიური ურთიერთობების 30 წლის იუბილეს – ორგანიზებას ვუწევთ სხვადასხვა კულტურულ თუ ბიზნესღონისძიებას. ეს ჩემი ბათუმში ყოფნის ერთ-ერთი მიზეზია – ბათუმის მუსიკალურ ფესტივალზე მომიწვიეს, რომელზეც ამ საღამოს იაპონელი პიანისტი გამოდის. ახლა ჩემი პრიორიტეტი 30 წლის იუბილესადმი მიძღვნილი კულტურული ღონისძიებებია.
- რუსეთის შეჭრამ უკრაინაში შეცვალა საერთაშორისო უსაფრთხოების არქიტექტურა, ისევე, როგორც ეკონომიკური და სავაჭრო გზები. რა გავლენას ახდენს ეს საქართველოზე, როგორც „შუა კორიდორის“ ქვეყნის როლზე და ასევე, FOIP-ის როლზე?
რუსეთის უკრაინაში შეჭრას საერთაშორისო სამართალზე დაფუძნებული წესრიგისთვის გამოწვევად მივიჩნევთ. ეჭვიც კი არაა, რომ ეს საერთაშორისო სამართლის, უკრაინის სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის სასტიკი დარღვევაა. ჩვენ ვგმობთ ამ პროცესს, საერთაშორისო წესებისა და სამართლის დარღვევას.
რუსეთმა რომ იგრძნოს დარღვევებისა და სამოქალაქო პირებზე თავდასხმის ფასი, ვაწესებთ ძლიერ სანქციებს G7-ის პარტნიორებთან ერთად. ვფიქრობთ, ამას ძლიერი გავლენა აქვს რუსეთზე, განსაკუთრებით კი – ეკონომიკაზე.
გეოპოლიტიკური ცვლილებების გამო ვფიქრობთ, პრობლემები აქვს ჩრდილოეთის გზას, რომელიც რუსეთზე გადის. საქართველოს, როგორც ევროპასა და აზიას შორის „შუა დერეფნის“ შემადგენელი ქვეყნის როლი, უფრო მნიშვნელოვანი ხდება. ბევრი ექსპერტის თანახმად, ეს დერეფანი სულ უფრო მიმზიდველი ხდება საერთაშორისო ლოგისტიკური კომპანიებისთვის და უფრო კონკურენტუნარიანია ჩრდილოეთის და სხვა პრობლემურ გზებთან შედარებით.
ამავე დროს, იაპონია საკმაო ხანია წინ წევს საქართველოს, როგორც ევროპისა და აზიის შორის ხიდის როლს. 1990-იანი წლებიდან აზიის განვითარების ბანკმა დაიწყო პროგრამა „CAREC“ – რეგიონული ეკონომიკური თანამშრომლობა „შუა კორიდორის“ ქვეყნებისთვის. ამ ჯგუფს საქართველოც შეუერთდა.
ჩვენ ცენტრალურ აზიაში ინფრასტრუქტურის განვითარებით ვართ დაკავებული, საქართველოს კი დავეხმარეთ აღმოსავლეთ-დასავლეთის ავტობანის მოდერნიზაციაში. ინფრასტრუქტურა არაა ერთადერთი ელემენტი.
ასევე, დაკავებული ვართ სავაჭრო ფასილიტაციით. ეს ძალიან მნიშვნელოვანი ელემენტია, სანამ არ იქნება ქვეყნებს შორის კოორდინირებული საბაჟო სისტემა. „შუა დერეფანი“ ხუთ-ექვს ქვეყანაზე გადის, ყველას სხვადასხვა სისტემა აქვს, ამიტომ ახლო კოორდინაცია გვჭირდება. ჰარმონიზაცია საბაჟო სისტემაში და პროდუქციისა და მომსახურების თავისუფალი გაცვლა – აი, რით ვართ დაკავებული.
ახლა ვაკვირდებით პროექტებს, რომლებიც მომავალში „შუა დერეფანს“ მისცემს სახეს. ასევე, ვაკვირდებით საქართველოს მთავრობის ინიციატივებს, მაგალითად, ანაკლიის პორტს. მიმაჩნია, რომ ეს საქართველოსთვის შესაძლებლობაა, არა მოკლევადიანი, არამედ გრძელვადიანი.
რომც გამოგვივიდეს უკრაინაში ცეცხლის შეწყვეტისთვის მიღწევა, ბიზნესისთვისა და ხალხისთვის „შუა კორიდორის“ უპირატესობანი მიმზიდველი იქნება.
- რა გავლენას ახდენს საქართველოს ევროატლანტიკური ინტეგრაცია „შუა კორიდორის“ ოპერირებაზე, იაპონია-ევროკავშირის ურთიერთობაზე და რას ნიშნავს ეს თავად საქართველოსთვის?
ეს ძალიან მნიშვნელოვანი კონცეფციაა. უკვე განვაცხადეთ, რომ მას 90-იან წლებშიც ვუჭერდით მხარს, მაგრამ მხარდაჭერა გაძლიერდა, როცა [იაპონიის] საგარეო საქმეთა მინისტრი, ბატონი ტარკო კონო 2018 წელს პირველად ესტუმრა საქართველოს. მაშინ გამოვაცხადეთ ამ ინიციატივის შესახებ. 2019-ში, როცა ბატონი აბე შეხვდა ევროკავშირის ლიდერებს, ხელი მოეწერა იაპონია-ევროკავშირის თანამშრომლობის ხელშეკრულებას მაღალი ხარისხის მდგრადი ინფრასტრუქტურის სფეროში.
საინტერესოა, რომ ამ დოკუმენტს ორი მნიშვნელოვანი ასპექტი აქვს: დოკუმენტი ბევრად უფრო მეტს მოიცავს, ვიდრე „შუა კორიდორის“ ინფრასტრუქტურას ან საქონლის ლოჯისტიკურ მოძრაობას. ის მოიცავს ტრანსპორტირებას – ადამიანიდან ადამიანამდე, ციფრულ კავშირსაც კი. ასე გვსურს წინ წამოვწიოთ კავშირი გლობალურ დონეზე. იაპონია და ევროკავშირი სტრატეგიული პარტნიორები არიან და სტრატეგიული პარტნიორობის შეთანხმების (SPA) ფარგლებში, მხარს ვუჭერთ დემოკრატიას – კანონის, ადამიანის უფლებებისა და კავშირების დახმარებით.
2019 წლის დოკუმენტში შევთანხმდით, რომ ერთად შევუწყობდით ხელს დაკავშირების პროექტებს კონკრეტულ რეგიონებში, მათ შორის, საქართველოში. ახლა მჭიდრო კავშირში ვართ ევროკავშირის ქვეყნებთან, რათა შესაბამისი პროექტები მოვძებნოთ საქართველოში და ჩვენი პოლიტიკა კოორდინაციაში იყოს.
მიზეზი, რის გამოც ამას ვაკეთებთ, მდგომარეობს იმაში, რომ გვჯერა დაკავშირების და ეკონომიკური კეთილდღეობის მნიშვნელობის. თუ არ გვექნება მაღალი ხარისხის, მდგრადი დაკავშირების პროექტები, რთული იქნება შემდგომი ეკონომიკური ზრდა და კეთილდღეობა ამ რეგიონში.
რატომ ვახსენებთ „მაღალ ხარისხს“ და „მდგრადობას“? სამწუხაროდ, სხვა რეგიონებში იყო შემთხვევები, როცა ამ პროექტებს პოლიტიკური მიზნებისთვის იყენებდნენ. მიმღები ქვეყნები დამოკიდებულები ხდებოდნენ ნასესხებ თანხებზე.
იყო შემთხვევები, როცა სოციალური და გარემოს დაცვის პასუხისმგებლობა დაირღვა პროექტების მიმდინარეობისას. ამიტომაც ვახსენებთ „მაღალ ხარისხს“ და „მდგრადობას“ – ისინი უნდა ერწყმოდეს სოციალური პასუხისმგებლობის ნორმებს, გამჭვირვალობას, უსაფრთხოებას გარემოსთვის, კორუფციის არქონას.
საქართველო ამ კონცეფციების განვითარებისთვის შესაბამისი ადგილია. ველით დისკუსიას ევროკავშირის და საქართველოს წარმომადგენლებთან პროექტების არჩევისთვის.
- გულისხმობთ პროექტს „ერთი გზა, ერთი სარტყელი“?
იყო ასეთი შემთხვევები ამ ინიციატივის ფარგლებში. ჩინეთს ვეუბნებით, რომ შემოგვიერთდეს. 2019 წლის G20-ის სამიტზე სი ძინპინთან შევთანხმდით, რომ მაღალი ხარისხის ინფრასტრუქტურის მსგავსი კონცეფციის დოკუმენტს მოვაწერდით ხელს.
ვიწვევთ ჩინეთს და სხვა ქვეყნებს, შემოგვიერთდნენ და ჩვენთან ერთად შეუწყონ ხელი პროექტებს, რომლებიც დაფუძნებულია ღირებულებით იდეაზე – ინფრასტრუქტურული პროექტების ხელშეწყობა ეკონომიკური განვითარებისთვის.
- გასულ წელს საქართველომ და იაპონიამ ხელი მოაწერეს საინვესტიციო შეთანხმებას და ე.წ. საგადასახადო შეთანხმებას, რომელიც მალე ძალაში შევა. რას უნდა ველოდოთ ამ შეთანხმებებისგან, რა გავლენას იქონიებენ ისინი ჩვენს ეკონომიკურ ურთიერთობებზე? შეგიძლიათ გვითხრათ იაპონიის საინვესტიციო შესაძლებლობებზე საქართველოში, განსაკუთრებით კი მდგრადი ენერგეტიკის სექტორში, რომელიც საქართველოსთვის გამოწვევაა ენერგეტიკული უსაფრთხოების თვალსაზრისით?
ორივე შეთანხმება ძალაში გასულ წელს შევიდა. საინვესტიციო შეთანხმება აყალიბებს სამართლებრივ ჩარჩოს უკეთესი საინვესტიციო კლიმატისთვის, რომელშიც ბიზნესს უფრო გამჭვირვალედ შეუძლია იგრძნოს თავი, ხოლო ინვესტირებისთვის უფრო პროგნოზირებადი და სტაბილური წესები იქნება.
შეთანხმება იცავს ინვესტიციებს და ინვესტორთა აქტივებს. ამ ტიპის შეთანხმება კრძალავს, მაგალითად, სპეციფიკურ ქმედებებს მიმღები ქვეყნის მხრიდან, რომლებიც შეიძლება განხორციელდეს ინვესტორებთან დაკავშირებით და ქმნის ძალიან კარგ, ლიბერალურ გარემოს გადაწყვეტილებების მისაღებად.
მაგალითად, მიმღებ ქვეყანას ეკრძალება დივიდენდების გაცემის აკრძალვა, თუ ინვესტორს აქტივების სამშობლოში გაგზავნა სურს. მიმღებ ქვეყანას აქტივების თავისუფალი მიმოქცევის აკრძალვის უფლება არ აქვს. ველით, რომ იაპონური ბიზნესი, ამ შეთანხმების წყალობით, მიიღებს სიგნალს უკეთეს ჩარჩოზე. პროგნოზირებადობა არა მარტო იაპონიაში, არამედ ყველა ქვეყანაში საბაზისო მოთხოვნაა ბიზნესისთვის. იმედია, ისინი სწორ სიგნალს მიიღებენ ამ ხელშეკრულებისგან.
იგივე სიტუაციაა საგადასახადო შეთანხმებასთან – ის თავიდან იცილებს გადასახადების ორჯერ დაკისრებას და გადასახადების გადახდისგან თავის არიდებას. ესეც კარგ საძირკველს ქმნის სამომავლო თანამშრომლობისთვის.
რაც შეეხება თქვენი კითხვის მეორე ნაწილს, იაპონური ბიზნესი ეძებს საინვესტიციო ადგილებს. იაპონურმა ენერგოგიგანტმა უკვე გამოაცხადა, რომ ინვესტიციას დებს დარიალში, საშუალო სიდიდის ჰიდროელექტროსადგურში, ყაზბეგთან ახლოს.
კიდევ ერთი სფერო ავტომობილებია – „ტოიოტა კავკასია“ ბოლო 15 წელია საქართველოში ინვესტიციას დებს. ისინი ქართულ ბაზარზე 15 წლის წინ შემოვიდნენ, ახლა კი ინვესტიციას ზრდიან. ხდება ავტომანქანების ექსპორტი, არა მარტო შიდა მოხმარებისთვის, არამედ რეექსპორტისთვის ისეთ ქვეყნებში, როგორიც, მაგალითად, აზერბაიჯანია.
ეს ძირითადი სფეროებია, მაგრამ როგორც თქვით, განახლებადი ენერგია ძალიან პერსპექტიული სფეროა იაპონური ბიზნესისთვის. გვსურს მეტი ინვესტიცია ვიხილოთ განახლებად ენერგიაში, არა მარტო ჰიდროელექტროენერგიაშია, არამედ იმ სფეროებში, რომლებშიც იაპონური ბიზნესი კარგად იჩენს თავს. ეს ენერგიის დაზოგვის ტექნოლოგიაა – იაპონიაში ძალიან ცოტა ბუნებრივი რესურსი გვაქვს.
იაპონიის ერთადერთი რესურსი ხალხია. სწორედ ამიტომ ვახორციელებთ ინვესტიციებს ხალხში და არა სხვაგან. ნებისმიერ შემთხვევაში, ენერგიის მაღალი ფასის გამო ვცდილობთ, ის ნაკლებად მოვიხმაროთ. ამიტომაც გვაქვს ენერგიის დაზოგვის განვითარებული ტექნოლოგიები.
რადგანაც საქართველოს დადებული აქვს ამბიციური პირობა, შეამციროს ნახშირორჟანგის კვალი, ვფიქრობ, ბიზნესი და საჯარო სექტორი დაინტერესებული იქნება ამ ტექნოლოგიით. ჩვენც გვსურს მისი გამოყენება, რათა საქართველომ შეამციროს ნახშირორჟანგის კვალი.
განახლებადი ენერგიისა და ენერგიის დაზოგვის ტექნოლოგიებში ინვესტირებით საქართველოს შეუძლია უფრო ენერგოდამოუკიდებელი იყოს. ვიცი, რომ ენერგიის რაღაც ნაწილს რუსეთიდან ახორციელებთ, განსაკუთრებით ზამთარში, როცა ჰიდროენერგია ნაკლებად ეფექტიანია. თუმცა, თუ შეგეძლებათ მეტი ენერგიის დაზოგვა და განახლებადი ენერგიის გამოყენება, შეძლებთ მიხვიდეთ ენერგეტიკულ თავისუფლებამდე. უფრო მეტიც – ზაფხულში პოტენციური ზედმეტი ენერგიის ექსპორტის შესაძლებლობაც შეიძლება იყოს.
- იაპონიას აქვს საგარეო დახმარების პროგრამები საქართველოსთვის, მათ შორის, საგრანტო დახმარება ადამიანის უფლებების დაცვაზე და უფრო მსხვილი პროექტები, რომლებსაც იაპონიის საერთაშორისო თანამშრომლობის სააგენტო აფინანსებს. შეგიძლიათ გაგვიზიაროთ საელჩოს ყველაზე მნიშვნელოვანი პროექტები?
ჩვენ დაკავშირებაზე ვისაუბრეთ. როგორც ვთქვი, ენერგიულად ვეძებთ კარგ პროექტებს ამ მიმართულებით, ეს ერთ-ერთი პრიორიტეტია. უკვე განვახორციელეთ აღმოსავლეთ-დასავლეთის ავტობანის მოდერნიზაციის პროექტი, მაგრამ ეს მხოლოდ ერთი დიდი ნაბიჯია. გვსურს კიდევ ერთი დიდი ნაბიჯი გადავდგათ – იგულისხმება უფრო პატარა პროექტები ამ მიმართულებით.
როგორც აღვნიშნე, ჩამოსვლისას ძალიან გვინდოდა წინ წამოგვეწია თანამშრომლობა კორონავირუსთან ბრძოლაში. სამწუხაროდ, ისეთი პირი უჩანს, რომ ვირუსი ბრუნდება, ასე, რომ გვსურს თანამშრომლობის გაგრძელება, მათ შორის, სამედიცინო პერსონალის ტრენინგი და საერთო გამოწვევასთან ბრძოლა.
ვირუსთან ბრძოლის ფარგლებში წინა წელს ასევე გამოვაცხადეთ მცირე და საშუალო ბიზნესის დახმარების შესახებ. სწორედ ეს სეგმენტი დაზარალდა ყველაზე მეტად. აზიის განვითარების ბანკთან ერთად 200 მილიონი დოლარის დახმარება გამოვყავით. ეს იყო დახმარება სესხების მიმართულებით, „საქართველოს ბანკის“ გავლით – პატარა და საშუალო ზომის კომპანიების რეფინანსირებისთვის.
ახლახან დავასრულეთ სათბურის პროექტი მცხეთის მუნიციპალიტეტში, იძულებით გადაადგილებული პირებისთვის. სათბურში გამოიყენება მაღალი ხარისხის, იაპონური ტექნოლოგიით გაზრდილი თესლი ბროკოლისთვის, კომბოსტოსთვის და სხვა. თესლი სპეციალურად დაცულ გარემოში უნდა დაითესოს. რამდენიმე კვირაში ფერმერებს შეეძლებათ ისინი სამომავლო გაზრდისთვის გამოიყენონ. უმნიშვნელოვანესია პირველი კვირები – საჭიროა ტემპერატურის დელიკატური კონტროლი და მიწის მოვლა. ამაზე ვართ ფოკუსირებული.
ვგეგმავთ მომავალშიც დავეხმაროთ იძულებით გადაადგილებული პირების დასახლებებს. ჩვენ მათზე ვზრუნავთ და გვსურს, რომ კონფლიქტები, რომლებიც თქვენს ოკუპირებულ ტერიტორიაზე მიმდინარეობს, მშვიდობიანად მოგვარდეს.
- წელს დიპლომატიური ურთიერთობების დამყარების 30 წლის იუბილეს ვზეიმობთ. როგორ შეაჯამებდით პროგრესს, როგორია მთავარი მიღწევები? რას ელით მომავალ ათწლეულებში? როგორია მთავარი გამოწვევები?
თამამად შეიძლება ითქვას, რომ საქართველომ ბევრს მიაღწია, განსაკუთრებით ეკონომიკური განვითარების კუთხით. თქვენ გადალახეთ 90-იანი წლების სირთულეები, მათ შორის, სამოქალაქო ომი და ეკონომიკური გამოწვევები.
შემდეგ იყო 2008 წლის ომი, რომლის შედეგიც ახლაც იგრძნობა და საქართველოს ურთულეს გამოწვევას წარმოადგენს.
თუმცა მიუხედავად იმ ტანჯვისა, რაც ომისას გამოიარეთ, 13-14 წლის განმავლობაში დიდ პროგრესს ჰქონდა ადგილი – ეს დიდი მიღწევებია, რომლებითაც შეგიძლიათ იამაყოთ. ჩვენც ვამაყობთ, ამ თავგადასავლისა და პროგრესის ნაწილი რომ ვართ.
იაპონია მხარს უჭერდა თქვენს დამოუკიდებლობასა და ტერიტორიულ მთლიანობას დამოუკიდებლობის აღდგენის პირველივე დღიდან. ჩვენ ვამაყობთ თქვენი მიღწევებით. ვიტყოდი, რომ ეს ჩვენი საერთო მიღწევაა დიპლომატიური ურთიერთობების 30 წლის განმავლობაში.
გამოწვევად რჩება ოკუპირებული ტერიტორიები. ჩვენ მხარს ვუჭერთ მშვიდობიან მოგვარებას და საქართველოს ტერიტორიულ მთლიანობას საერთაშორისოდ აღიარებულ საზღვრებში. ჩვენ განვაგრძობთ იძულებით გადაადგილებული პირების პრობლემებზე მუშაობას შემდეგ ათწლეულებში.
მეორე გამოწვევა ან უმნიშვნელოვანესი პრიორიტეტი თქვენი ევროატლანტიკური ინტეგრაციის მხარდაჭერაა. როგორც აღვნიშნე, იაპონია და ევროკავშირი სტრატეგიული პარტნიორები არიან, ამიტომ ჩვენს ინტერესებშია, ვიხილოთ საქართველო, როგორც ევროკავშირისა და ნატოს წევრი.
კიდევ ერთი პრიორიტეტი დემოკრატიის და ადამიანის უფლებების მხარდაჭერაა, მესამე – ბიზნესების შორის ურთიერთობის დამყარების ხელშეწყობა. ჩვენ ვეხმარებით საქართველოს ეკონომიკურ ზრდას ჩვენი განვითარების დახმარების სააგენტოთი.
ახლა საქართველო დაბალი შემოსავლის მქონე ქვეყნების კატეგორიიდან საშუალოშემოსავლიან კატეგორიაში გადადის. ამგვარად, საგრანტო დახმარება ხელმისაწვდომი არ იქნება, თუმცა დარჩება დახმარება სესხის საკითხებში. ჩემი აზრით, ამ ეტაპს თუ მივაღწიეთ, დრო იქნება ბიზნესებს შორის ურთიერთობების ჩამოყალიბებისთვის. ეს იქნება ჩვენი საელჩოსა და საქართველოს პრიორიტეტი. ასე, რომ ბიზნესის ურთიერთობა ამ ათწლეულის მესამე გამოწვევაა.
ბოლო საკითხი, თუმცა არა მნიშვნელობით, ისაა, რომ საქართველო არ გაებას ე.წ. „საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნების“ მახეში. იყო შემთხვევები, განსაკუთრებით ლათინურ ამერიკაში, როცა მშპ ერთ სრულ მოსახლეზე 10 ათას დოლარს აღწევდა, შემდეგ კი უცებ ეკონომიკური ზრდა მცირდებოდა. მკვლევრები მიზეზებზე დავობენ, მაგრამ არ გვინდა, ამ მახეში საქართველო გაებას.
ერთ-ერთი გამოსავალი ინვესტიციები და ინოვაციებია. კიდევ ერთი – ხალხში ინვესტირება, როგორც იაპონიაში მოვიქეცით. იგულისხმება ახალგაზრდების მომზადება, რომლებსაც ექნებათ უნარები ცვალებად ეკონომიკურ სტრუქტურასთან გასამკლავებლად.
- საქართველოში ბევრი ბავშვი და ახალგაზრდაა დაინტერესებული იაპონური კულტურით, ენითა და ხელოვნებით. რა რჩევას მისცემდით სწავლისა და განვითარებისთვის?
მაგალითად, წაიკითხეთ იაპონური ლიტერატურა. ძალიან გახარებული და კარგი მნიშვნელობით გაკვირვებული ვარ, როცა ქართველები მეუბნებიან, რომ კითხულობენ აკუტაგავას, კობო აბეს და სხვა გენიოსებს, იაპონელ მწერლებს, რომლებიც ძალიან საინტერესოდ წერდნენ.
ბევრი ეს შედევრი სხვა ენებიდან, მაგალითად, ინგლისურიდან ან რუსულიდან ითარგმნა, მაგრამ მნიშვნელოვანია, რომ იკითხოთ ლიტერატურა, რომელიც პირდაპირ იაპონურიდანაა თარგმნილი.
მთარგმნელთა ახალი თაობა ასრულებს ამ სამუშაოს. წელს ქალბატონმა თათია მერმანიშვილმა, თსუ-ს ლექტორმა, გამოაქვეყნა ჯუნიჩირო ტანიძაკის, გენიოსი იაპონელი მწერლის შედევრის, „ნაზი თოვის“ თარგმანი. წიგნი სრულადაა თარგმნილი, მას რეკომენდაციას ვუწევ, ეს ჩემი ერთ-ერთი ფავორიტი ნოველაა.
ნოველაში აღწერილია დაღმავლობაში მყოფი იაპონური ტრადიციული კულტურა. იგი 1940-იან წლებშია დაწერილი. სამხედრო რეჟიმმა წიგნი აკრძალა, მაგრამ ავტორი მამაცი ადამიანი იყო და ის გამოაქვეყნა – იგი წინააღმდეგობას უწევდა სამხედრო რეჟიმის ჩაგვრას.
საბედნიეროდ, ავტორი არ დაისაჯა და ომის შემდეგ წიგნიც გამოქვეყნდა. დღეს მსურს ეს წიგნი ჩვენს საერთო პროექტს, „მოგზაურ ბიბლიოთეკას“ ვაჩუქო.
კიდევ ერთი რჩევა იაპონური ენის სწავლაა. შეიძლება იფიქროთ, რომ ანიმეს ან კომიქსების გარდა იაპონურის სწავლის სხვა გზა არ არის. ასე არაა. გთხოვთ, ეწვიოთ ჩვენს ვებგვერდს, იქ არის პატარა ნიშანი, რომელზეც წერია „იაპონურის სწავლა“. დააჭირეთ და გადამისამართდებით ვებგვერდზე, სადაც შეგიძლიათ თავად, ონლაინ ისწავლოთ იაპონური.
იქ იქნება უცხოელი გოგონა, რომელიც იაპონურ სკოლაში სწავლობს. კურსი მიჰყვება მის მცდელობებს, მიეჩვიოს ცხოვრების იაპონურ სტილს და ენას. შეგიძლიათ ამ ვიდეოებიდან იაპონური ისწავლოთ.
თუ ფიქრობთ, რომ ბევრი ისწავლეთ, გამოიყენეთ იაპონიაში სწავლის შესაძლებლობები. იაპონიის განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო აფინანსებს რამდენიმეწლიან სწავლას იაპონიაში. კიდევ ერთი გზაა შეთანხმება უნივერსიტეტებს შორის.
ჩვენი საელჩო ეხმარებოდა შიკოკუს უნივერსიტეტსა და თავისუფალ უნივერსიტეტს ამგვარი შეთანხმების მიღწევაში.
შიკოკუს უნივერსიტეტი ტოკუშიმას პრეფექტურაშია, იაპონიის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში. ის რაღაცით ჰგავს აჭარას, რომელიც საქართველოს სამხრეთ-დასავლეთშია.
ტოკუშიმას პრეფექტურამ წინა წელს ქართველ რაგბისტებსა და პარაოლიმპიელებს უმასპინძლა და დაინტერესდა აჭარასთან თანამშრომლობით. ამან გავლენა მოახდინა პრეფექტურის ერთ-ერთ უნივერსიტეტზე. მათ დადეს შეთანხმება თბილისის თავისუფალ უნივერსიტეტთან. თუ იქ გსურთ სწავლა, შეიძლება ამ შესაძლებლობების გამოყენება. ჩვენი საელჩო მუშაობს იმაზე, რომ ასეთი ხელშეკრულებები სხვა უნივერსიტეტებს შორისაც დაიდოს.
- ბევრი კითხულობს გაცვლით პროგრამაზე – არის თუ არა დაგეგმილი „ენების გაცვლის“ პატარა პროგრამა?
კორონავირუსის პირობებში, რამდენიმე ონლაინლექცია ჩავატარეთ, განსაკუთრებით ლიტერატურისა და იაპონური კულტურის მიმართულებით. მაგალითად, შევეხეთ ბონსაის (მინიატურული ხე). გვიყვარს ყველაფერი პატარა.
ლექციები არა აუცილებლად ენას შეეხება, მაგრამ საინტერესო კულტურის გაცვლის პროექტების წყალობით გექნებათ შესაძლებლობა, ცოტა იაპონური ისწავლოთ.
- რას ეტყოდით ჩვენს მკითხველს?
თუ ერთი გზავნილი უნდა ავარჩიო – მჯერა საქართველოს მომავლის, რომელიც ძლიერ დემოკრატიულ ინსტიტუტებში და აქტიურ სამოქალაქო საზოგადოებაში მდგომარეობს. შეგვიძლია დავეხმაროთ ქართველებს პროგრესში, ამ ინსტიტუტებისა და სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებაში, იაპონიის გამოცდილების გაზიარებით. როგორც იცით, წარმატებას მივაღწიეთ დემოკრატიული საზოგადოების ჩამოყალიბებაში – გვაქვს განვითარებული ტექნოლოგიები და ამავე დროს, ვიცავთ ტრადიციულ კულტურას. დასავლური ცივილიზაციის ნაწილი არ ვართ, მაგრამ ამ ყველაფერს მივაღწიეთ.
ბრიუსელმა საქართველოს ევროპული პერსპექტივა მიანიჭა. ვფიქრობ, საქართველოს შეუძლია ამ ყველაფერს ჩვენზე სწრაფად მიაღწიოს. ოღონდ, ეს თავად უნდა გააკეთოთ – საზოგადოების სხვადასხვა სეგმენტის ერთობლივი ძალით.
იაპონიის შემთხვევაში, 1960-იან და 70-იან წლებში დასავლეთისთვის დაწევის მიზანი დავისახეთ: სწრაფად მივდიოდით წინ ეკონომიკური განვითარებისა და დემოკრატიის მიმართულებით. ხალხი გაერთიანდა ეროვნული მიზნის მიღწევისთვის, შეგვიძლია ამ გამოცდილების გაზიარებით დაგეხმაროთ.
ესაა ჩემი გზავნილი – გეხმარებით ევროატლანტიკური ინტეგრაციის მიზნის შესრულებაში. შეიძლება ითქვას, რომ ეს ჰგავს იაპონიის დასავლეთისთვის დაწევას – ესაა „პროექტი საქართველო“.
ეს არის თქვენი პროექტი და არა ჩემი ან ვინმე სხვისი. თუმცა მისთვის სახელის დარქმევის პატივი რომ მქონდეს, „პროექტ საქართველოს“ ვუწოდებდი. ჩემი აზრით, ის საქართველოს ყოველი მცხოვრებლისთვის სარგებლის მომტანია.
- კიდევ რა კულტურულ ღონისძიებას უნდა ველოდოთ?
გვექნება სუშის გამოფენა. სუშის ჭამ, კი არ უყურებ, მაგრამ ეს სუშის კულტურის, ისტორიისა და ბიზნესის გამოფენა იქნება, თბილისის ისტორიის მუზეუმში. გამოფენა გაიხსნება აგვისტოს შუა რიცხვებში და ხუთი კვირა გაგრძელდება. თუ თბილისში იქნებით, გვეწვიეთ.
პირველიდან სამ სექტემბრამდე გაიმართება ანიმეს – „მსოფლიოს ამ კუთხეში“ – ჩვენება. ანიმე ეხება ჰიროსიმას ატომური იარაღით დაბომბვას 1945 წელს. ანიმე ომს ეხება, მას სოფელ ნიქოზში ვაჩვენებთ, ოკუპირებულ რეგიონებთან ახლოს, რათა ფოკუსირება მოვახდინოთ ომის სპეციფიკურ თემაზე.
ეს ანიმე ძალიან წარმატებული და პოპულარული გამოდგა, იაპონიაში ბევრი ჯილდოც მიიღო. ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, ის ქართველ ახალგაზრდობას ვაჩვენოთ. ასე, რომ ჩამოდით ნიქოზში, იგრძენით ოკუპაციის მნიშვნელობა და გაიგეთ, როგორ იტანჯებოდა იაპონელი ხალხი ომისგან 1945 წლის აგვისტოში.