რას შეცვლის მესამე თაობის ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმა სკოლაში, ლიტერატურის სწავლებაში და რა არის ის დიდი გამოწვევა, რის წინაშეც დგას როგორც მასწავლებელი, ასევე ბავშვი? ითვალისწინებენ თუ არა პედაგოგების აზრს მესამე თაობის სასწავლო გეგმის შემუშავების დროს? – ამ საკითხზე „ბათუმელები“ მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს 2019 წლის ფინალისტს, ბათუმის №3 საჯარო და კერძო სკოლა „განათლების“ ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელს, მაია მენაბდეს ესაუბრა.
- ქალბატონო მაია, თქვენი აზრით რას შეცვლის ლიტერატურის სწავლების კუთხით მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმა, რაში დაეხმარება მოსწავლეს, მასწავლებელს?
სკოლამ თვითონ უნდა შეიმუშაოს თავისი სამუშაო კურიკულუმი ამ სტანდარტზე დაყრდნობით და ეს კურიკულუმი მთლიანად ეყრდნობა კომპლექსურ დავალებებს, რომლებიც გულისხმობს ისეთი დავალებების შესრულებას, როდესაც ბავშვი შექმნის შემოქმედებით ან შემეცნებით პროდუქტს. ეს მიდგომა მე ძალიან მომწონს.
- აქამდე მასწავლებელი შემოქმედებით მიდგომას არ ასწავლიდა მოსწავლეს?
აქამდე ეს იყო ცალკეული მასწავლებლის ინიციატივაზე დამოკიდებული, ახლა უკვე სისტემურად ინერგება. ყველა მასწავლებელი, ვინც ჩართულია ახალი სკოლის მოდელში, მუშაობს კომპლექსური დავალებებით. რადგან ეს სისტემურია, შესაბამისად, შედეგიც უკეთესი უნდა გვქონდეს. ასეთი მუშაობა ბავშვის ინტერესებზეა მორგებული, მის ყოველდღიურ ცხოვრებას, ნაცნობ გარემოს ითვალისწინებს და ეს ძალიან მნიშვნელოვანია.
- ხშირად საუბრობენ იმაზე, რომ სქელტანიანი ნაწარმოებები სკოლაში რთულად ისწავლება, რადგან მასწავლებელიც და მოსწავლეც დროშია შეზღუდული. ახალი სასწავლო გეგმით ეს პრობლემა დაიძლევა? შეძლებს მასწავლებელი სიღრმისეულად გაიაროს მნიშვნელოვანი ტექსტები?
საშუალო საფეხურის ახალი სტანდარტი ჯერ არ დადებულა. ძალიან დიდი მოლოდინი მაქვს, რომ სავალდებულო ნაწარმოებთა სია შეიცვლება, იმიტომ, რომ მართლა რთული პროგრამაა ბავშვებისთვის. ჯერ ერთი დიდტანიანია, ამას ემატება ისიც, რომ, ყველა ნაწარმოები ქრონოლოგიურად არის დალაგებული სახელმძღვანელოებში, რის გამოც ყველა რთული თხზულება ერთად იყრის თავს, რაც ძალიან დიდი გამოწვევაა როგორც მოსწავლისთვის, ასევე მასწავლებლისთვის.
ჩემი აზრით, კლასიკური ლიტერატურა ნამდვილად უნდა ასწავლოს მასწავლებელმა, როგორც კომპეტენტურმა ადამიანმა, რადგან ბავშვისთვის ეს სრულიად უცნობი, განსხვავებული ესთეტიკაა. დიდი მნიშვნელობა აქვს, როგორ მიაწოდებს მას უფროსი. მაგრამ ეს ტექსტები უნდა ისწავლებოდეს დოზირებულად, მოზომილად, კონკრეტულ თემატურ კონტექსტში თანამედროვე ლიტერატურასთან და არა ქრონოლოგიურად.
აუცილებლად გათვალისწინებული უნდა იყოს ის პრობლემატიკა, რომელიც თანამედროვე ბავშვს აინტერესებს და შესაბამისად, უნდა იყოს ძველისა და ახლის შერწყმა.
- „შუშანიკის წამების“ შემოტანა რომელ თემატურ კონტექსტში სჯობს?
„შუშანიკის წამებაში“ უმთავრესი კონტექსტი არის რელიგია, რწმენის არჩევანი, ეს არ უნდა ჩამოვაშოროთ, მაგრამ პარალელურად ძალიან მნიშვნელოვანია, ზოგადად, პიროვნების თავისუფლება, მისი გზა, რომელსაც სხვები პატივს უნდა სცემდნენ და ამ კონტექსტში ვასწავლი „შუშანიკსაც“ და „აბოსაც“, ასე უკეთესად უახლოვდებიან ბავშვები ტექსტს და ხვდებიან რა არის პრობლემა.
ქალთა მიმართ ძალადობის საკითხის შემოტანაც, რა თქმა უნდა, გარდაუვალია. კონტექსტი თავისთავად მოდის, როდესაც ტექსტზე ვმუშაობთ, რადგან ბავშვებში თავისთავად ჩნდება პროტესტი, სხვა თვალით უყურებენ. ბავშვმა ისიც უნდა იცოდეს, რომ ეს მეხუთე საუკუნის ძეგლია და ის რეალობა უნდა გაითვალისწინოს, მაგრამ ის 21-ე საუკუნის მკითხველია და ძალადობის მიმართ ეს პროტესტი ბუნებრივად უჩნდება.
შესაბამისად, მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა გაამახვილოს ყურადღება ამ პრობლემებზე, დააფიქროს ბავშვები, რომ სიღრმისეულად გაიაზრონ ტექსტი, გააცოცხლონ და დაუკავშირონ დღევანდელ რეალობას.
- როდესაც ნაწარმოები თემების სახით ანუ კონტექსტურად შემოვა, მთლიანი ტექსტის წაკითხვა ხომ მაინც მოუწევთ ბავშვებს.
ამიტომ ვამბობ, რომ თუ სტანდარტით გათვალისწინებული სავალდებულო ნაწარმოებების ჩამონათვალი არ შეიცვალა და არ შემცირდა, ისევ დარჩება ეს პრობლემა. აუცილებლად გასათვალისწინებელია ახალ სტანდარტში ეს საკითხი.
- დღეს სასწავლო გეგმაში შეტანილი რომელი ტექსტების სიღრმისეული სწავლება ვერ ხერხდება მათი მოცულობის გამო?
მიმაჩნია, რომ დიდტანიანი ნაწარმოებები სკოლაში არ უნდა ისწავლებოდეს, რადგან თანამედროვე ბავშვები ძალიან დინამიკურები არიან, უყვართ ცვლილებები, სიახლეები, ურჩევნიათ ერთსა და იმავე თემაზე სხვადასხვა ტექსტი წაიკითხონ, სხვადასხვა კუთხით დაფიქრდნენ, ვიდრე ერთი ნაწარმოები იკითხონ, რომელიც გაიწელება დროში.
მაგალითად, „დიდოსტატის მარჯვენა“ ძალიან რთულია და გვინდა თუ არა, მაინც ვართ ნაწარმოების მოსწრებაზე ორიენტირებული და არა იმაზე, რომ ბავშვმა პრობლემები გაიაზროს, სიღრმისეულად, კრიტიკულად შეხედოს, თავისი სათქმელი თქვას ამ ნაწარმოებთან დაკავშირებით.
- რითი ჩაანაცვლებდით ამ ნაწარმოებს?
გამსახურდიას რომელიმე ნოველით ჩავანაცვლებდი თუნდაც, ძალიან დიდი არჩევანია.
ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნები“ რომ ავიღოთ, არაჩვეულებრივი ნაწარმოებია, მრავალმხრივი და საინტერესო, მაგრამ დროში ესეც იწელება. მასწავლებელი ვერაფერს გახდება, თუ ტექსტი არ წაიკითხა ბავშვმა. „ჯაყოს ხიზნებიდან“ შეიძლება გარკვეული მონაკვეთების ამოღება ისე, რომ ბავშვს მისი მთლიანად წაკითხვის ინტერესი გაუჩნდეს.
ვიღაცისთვის ის ერთი ეპიზოდი იქნება ბევრის მთქმელი და ამით დაკმაყოფილდება, ვიღაცას გაუჩენს სურვილს, რომ მთლიანი ნაწარმოები წაიკითხოს.
- „ვეფხისტყაოსანი“ როგორ უნდა დარჩეს სასწავლო პროგრამაში, რომ იგივე დამოკიდებულება არ იყოს ამ ნაწარმოების მიმართ და მოსწავლეებმაც შეძლონ მისი კარგად გააზრება?
ბავშვების ძალიან დიდი პროცენტი სკოლის დამთავრების მერე აღარ შლის „ვეფხისტყაოსანს“. ამას სხვადასხვა მიზეზი აქვს, მაგრამ მათი უმეტესობა მაინც ითრგუნება დიდი მოცულობის, რთული ტექსტით.
მეათე კლასის განმავლობაში სწავლობენ ჰაგიოგრაფიას, გურამიშვილს, სულხან-საბას და „ვეფხისტყაოსანს“ – ურთულესი რამეა. წარმოუდგენელ რამეს ვთხოვთ ბავშვს! ვფიქრობ, დანაშაულს ჩავდივართ. არადა ,„ვეფხისტყაოსანი“ ისეთი ცოცხალი ტექსტია, იმდენი კუთხით შეიძლება დავანახვოთ ბავშვებს და დავაფიქროთ…
- კრიტიკოსები ამბობენ, რომ ყველაფერი მაინც მასწავლებლის ოსტატობასა და მის კომპეტენციაზეა დამოკიდებული. ასეა?
მარტო მასწავლებელი ძალიან ცოდოა ამ პრობლემების წინაშე. ძალიან ბევრს ვცდილობ, უამრავ რამეს ვიგონებ მეათე კლასი როცა მყავს და მაინც მგონია, რომ უმწეო ვარ, რადგან რთულია ამ ტექსტებით დააინტერესო თანამედროვე ბავშვი მაშინ, როცა თან „მოსასწრები გაქვს“.
- ბოლო კლასებში რომ გადანაწილდეს სქელტანიანი ტექსტები, მაინც იგივე პრობლემა იქნება?
გადანაწილებულია, მაგრამ მაინც პრობლემაა, რადგან დიდია მათი რაოდენობა.
- თქვენ თქვით, რომ პრობლემაა ამ ტექსტების ქრონოლოგიურად დალაგება. თუ თემატიკის მიხედვით დალაგდება, ეს შეამსუბუქებს საქმეს?
ქრონოლოგიურად დალაგება იმიტომ არის პრობლემა, რომ მთელი ძველი ქართული ერთ კლასშია თავმოყრილი. შემდეგ მთელი მე-19 საუკუნე მოდის და შემდეგ – მეოცე. ჩვენ არ ვასწავლით ისტორიას, ჩვენ ვასწავლით და ვაყვარებთ ლიტერატურას, მთავარია, თემატურად იყოს ნაწარმოებები დაჯგუფებული.
ძალიან მნიშვნელოვანია თანამედროვე მწერლების შემოტანაც, რადგან როცა ცოცხალ მწერალს აცნობ ბავშვს, ამით აძლევ შესაძლებლობას, რომ მასთან შეხვედრა მოუნდეს, მისი ახალი ნაწარმოებები წაიკითხოს. ვფიქრობ, ეს ძალიან აკლია ჩვენს სკოლას.
- თუ მიდის დისკუსია ამ საკითხებზე იმ ჯგუფთან, რომელიც მუშაობს მესამე თაობის ეროვნულ გეგმაზე და თუ იცნობენ პედაგოგების აზრს ამ ყველაფერზე? რამდენად ხართ ჩართული გეგმის შემუშავების პროცესში პედაგოგები?
აუცილებლად უნდა ისმოდეს ჩვენი ხმა ამ საკითხთან დაკავშირებით. ამ ყველაფრის სათავეში ისეთი ადამიანი უნდა იდგეს, რომელსაც უშუალო შეხება აქვს სკოლასთან. ვისაც მის მაჯისცემაზე უდევს ხელი. ამ კუთხით სასიკეთო ძვრები არის, მაგრამ არა იდეალური.
მე თვითონ ვარ „ახალი სკოლის მოდელის“ ერთ-ერთი ექსპერტი, მეგზური, მაგრამ ახალი სასწავლო გეგმის შემუშავებაში რეფორმის ავტორები არიან ჩართული. ვიცი, რომ მათ შორის არიან ისეთი ადამიანებიც, რომლებიც „ახალი სკოლის მოდელის“ დანერგვის დროს უშუალოდ შედიან სკოლაში და ატარებენ გაკვეთილებს.
თუმცა განათლების სისტემაში არის კომპლექსური პრობლემები და მხოლოდ კომპლექსური დავალებების შესრულებით ეს არ გადაიჭრება. მაგალითად, რაზეც ზემოთ ვილაპარაკე – ქართულში ტექსტების რაოდენობა, სახელმძღვანელოები, მრავალრიცხოვანი კლასები… ასევე, ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ განათლების სფეროში ახალი ძალა მოდიოდეს. სამწუხაროდ, სახელმწიფო ვერ აინტერესებს ახალგაზრდებს სკოლით და ესეც პრობლემაა. გამოცდილებას თავისი წონა და ფასი აქვს, მაგრამ ახალი ძალის შემოსვლა განათლების სისტემაში, ჩემი აზრით, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ქვეყნისთვის.
