რა უნდა გავითვალისწინოთ ნივთის შეძენისას

საქართველოში მყიდველი მოვაჭრესთან სამართლებრივად არათანაბარ პირობებში იმყოფება.  მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ კანონი  2012 წლიდან გაუქმებულია, რის  გამოც მომხმარებელს თავისი უფლებების დაცვის საშუალება არ აქვს. სახელმწიფო  აფინანსებს ბიზნესომბუდსმენის ინსტიტუტს, თუმცა აჭიანურებს იმ კანონის მიღებას, რომელიც მომხმარებელთა ომბუდსმენის სამსახურის ჩამოყალიბებასა და მომხმარებელთა უფლებების უფასოდ დაცვას ითვალისწინებს.

მაღაზიებში ელექტროტექნიკისა თუ სხვა ნივთების შეძენის დროს რომ მყიდველს ხელს აწერინებენ საგარანტიო ტალონზე, თითქმის ყველამ იცის.   თუმცა, ბევრმა არ იცის, რომ თუ  ნივთს  წუნი აღმოაჩნდა, მყიდველს ამ საგარანტიო ტალონით მისი შეცვლის უფლება, ფაქტობრივად, აღარ აქვს. მიზეზი ისაა, რომ ამ ტალონში მხოლოდ  გამყიდველისთვის მომგებიანი პირობებია გაწერილი.

„მაღაზია ეძახის ამას გარანტიას, სინამდვილეში იყიდება არა უბრალოდ ტელეფონი, უთო, ჩაიდანი, ტელევიზორი, მაცივარი და ა.შ. არამედ იყიდება, ვთქვათ, ტელევიზორი პირობებით. გარანტიით კი არა, არამედ დამატებითი პირობებით, რომლებიც არ არის ხელსაყრელი მყიდველისთვის. როცა იქვე ვხედავთ ნივთს, გვაქვს სურვილი მისი შეძენის, ერთგვარად აჟიტირებულ მდგომარეობაში ვართ და არ ვუფიქრდებით რაზე ვაწერთ ხელს, რითაც გამოუსადეგარი ნივთის გამოცვლის უფლებას საერთოდ ვკარგავთ. ფაქტობრივად, მინდა შეგიკეთებ, მინდა არა, მინდა შეგიცვლი, მინდა არა – ეს წერია ამ ხელშეკრულებებში“, – განაცხადა „ბათუმელებთან“ „საქართველოს სტრატეგიული კვლევების და განვითარების ცენტრის“ წარმომადგენელმა ლიკა თოდუამ.

მისივე თქმით, მომხმარებელს ვიდრე რაიმე ხელშეკრულებას გააფორმებს, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით აქვს შემდეგი უფლებები:

თუ ნივთს ნაკლი აღმოაჩნდა, მოსთხოვოს მაღაზიას დაიბრუნოს, გამოცვალოს ან შეაკეთოს იგი. ეს უფლება მომხმარებელს აქვს მთელ იმ პერიოდში, რომლის განმავლობაში ნივთები ჩვეულებრივ შეუფერხებლად მუშაობს, ან თუკი გამყიდველმა ვარგისიანობის ვადა დაადგინა-ამ ვადის განმავლობაში;

ნივთის გამოცვლა-დაბრუნების ყველა ხარჯი, მათ შორის ტრანსპორტირების,  ნაწილების თუ სხვა, უნდა გაიღოს მაღაზიამ;

ნივთის ნაკლი არ ნიშნავს მხოლოდ „ქარხნულ წუნს“, არამედ, ნებისმიერ ნაკლოვანებას, რომლის გამოც ნივთი არ არის ვარგისი სარგებლობისთვის, ან თუ იგი არ არის იმ ხარისხის, რომელშიც ყიდვისას დაარწმუნეს მყიდველი, ან თუ მას რაიმე ნაწილი აკლია.

ლიკა თოდუას თქმით, ეს უფლებები შესაძლოა მომხმარებელს შეეზღუდოს ხელშეკრულებით და სწორედ ასეთი ხელშეკრულებაა ე.წ. „საგარანტიო ფურცელი/ტალონი“.

ამიტომ, სასურველია მომხმარებელი წინასწარ გაეცნოს ხელშეკრულების ტექსტს და არ მოაწეროს მას ხელი, თუ ამ ხელშეკრულებით ნაკლის მქონე ნივთის გამოცვლის ვადა იზღუდება [ხშირად 3-7-10 დღემდე];

არ მოაწეროს ხელი, თუ გამოცვლის ან შეკეთების ვალდებულება ვრცელდება მხოლოდ იმ ნივთზე, რომელსაც „ქარხნული წუნი“ ან „ქარხნული დეფექტი“ აღმოაჩნდა, ვინაიდან გამყიდველი ყოველთვის დაამტკიცებს, რომ ნაკლი არ არის „ქარხნული“, მომხმარებელი კი საწინააღმდეგოს დამტკიცებას ვერ შეძლებს;

და ასევე არ მოაწეროს ხელი, თუ ნაკლის გამოსწორების ხარჯები ნაწილობრივ გადადის მყიდველზე [მაგალითად, ტრანსპორტირების ან გამოსაცვლელი ნაწილის შეძენის].

თუმცა, მიუხედავად ზემოთქმულისა, მომხმარებელი თუ ხელს არ მოაწერს მაღაზიის პირობებს [საგარანტიო ტალონს], სასურველ ნივთს ვერ შეიძენს.

„მოვაჭრეები თავიანთ საბაზრო მდგომარეობას იყენებენ ბოროტად და მოსახლეობას კაბალურ პირობებს სთავაზობენ. ეუბნებიან – თუ გინდა იყიდე ამ პირობით, თუ გინდა არა. მაგრამ დეფექტი თუ აღმოჩნდა, მიუხედავად გაფორმებული ხელშეკრულებისა, დავა მაინც შეიძლება, ვინაიდან კანონმდებლობით რაიმე ვადები განსაზღვრული არ არის. თუმცა, ეს დავა უნდა წარიმართოს სასამართლოში, სადაც მომხმარებელმა უნდა ამტკიცოს, რომ საგარანტიო ვადა არ იყო გონივრული და ა.შ.“ – განაცხადა „ბათუმელებთან“ ნიუ ვიჟენ უნივერსიტეტის იურიდიული დახმარების ცენტრის ზედამხედველმა ადვოკატმა დავით ათაბეგაშვილმა.

ლიკა თოდუა, რომელიც ჩართული იყო „მომხმარებლის უფლებების დაცვის შესახებ“ კანონპროექტის შემუშავებაში, ამბობს, რომ ევროკავშირის მოთხოვნით, მომხმარებელს სასამართლოს გარდა უნდა ჰქონდეს იოლი გზაც. ასეთი საქართველოში, მომხმარებელთა ომბუდსმენის ინსტიტუტი იქნება, რომელიც მომხმარებელს უფასოდ დაეხმარება.

„პარლამენტში არ ამბობენ არ გვინდაო, არამედ ძალიან გვინდა, მაგრამ კანონპროექტს ნაკლი აქვს და ვერ გავუშვებთო. მთავრობა იძახის, რომ ახალი ომბუდსმენისთვის თანხა არ არის. ეს თვალის ახვევის პოლიტიკაა. დრო გაყავთ. ყველა ერთსა და იმავეს გაიძახის, რომ რამენაირად არ მიიღონ კანონი“, – აცხადებს ლიკა თოდუა.

პარლამენტის დარგობრივი ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კომიტეტის მთავარი სპეციალისტის ინგა გაბისონიას განცხადებით: „ერთ მხარეს არიან მომხმარებლები, მეორე მხარეს – მოვაჭრეები. ბევრი რამ კანონპროექტში გაწერილი არ არის. არის კითხვები, – თუნდაც რა უფლებამოსილება ექნება მომხმარებელთა ომბუდსმენს. ველოდებით კანონპროექტის ინიციატორებისგან პასუხებს“.

ლიკა თოდუას თქმით, ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებით სახელმწიფომ მომხმარებელთა უფლებების დაცვა საკანონმდებლო დონეზე 2019 წლამდე უნდა დაარეგულიროს, რისთვისაც ზემოაღნიშნული კანონპროექტის მიღებაა აუცილებელი.