Unicef -ის ბოლო კვლევის მიხედვით, სკოლის სრული საშუალო საფეხურის ასაკის ბავშვებში გაკვეთილებს 85 პროცენტი ესწრება. მაშინ, როცა ეს მაჩვენებელი ბევრად მაღალია დაწყებით და არასრული საფეხურის შემთხვევაში. რატომ არ მოსწონთ ბავშვებს სკოლაში სიარული და რა პრობლემებზე საუბრობენ ისინი ფსიქოლოგთან? – ამ საკითხზე „ბათუმელები“ ფსიქოთერაპევტ ნათია კუჭუხიძეს ესაუბრა.
- ქალბატონო ნათია, რა მიზეზებზე საუბრობენ ის ბავშვები, ვისაც არ უნდა სკოლაში სიარული?
უპირველეს ყოვლისა, ეს არის მოტივაციის ნაკლებობა. არის შემთხვევები, როცა არ ესმით ბავშვებს, რატომ უნდა იარონ სკოლაში. „რისთვის დავდივარ არ ვიცი“, „ახალს ვერაფერს ვიგებ“, – მეუბნებიან ხოლმე. ეს მათთვის უინტერესო პროცესია. არის შემთხვევები, როცა თავს უსაფრთხოდ არ გრძნობენ სკოლაში. თუ ჩავუღრმავდებით მიზეზებს, ირკვევა ასეთი რამეები, რასაც ვერ ხედავენ, ვერც მშობლები და ვერც პედაგოგები.
- ბულინგზეა საუბარი?
ბულინგს ეს ახასიათებს, რომ იყოს უჩინარი. ძალიან რთულად ამოსაცნობია და თუ მშობელს ან პედაგოგს არ აქვს რაიმე ინფორმაცია, ძალიან ხშირად ამას ვერ ხედავენ. ბავშვები ამაზე მარტო მინიშნებით საუბრობენ, რაზეც შესაძლოა შესაბამისი რეაგირება არ იყოს არც მშობლის და არც პედაგოგის მხრიდან.
არსებობს ინდივიდუალური მოწყვლადობაც, მაგალითად, როცა სკოლა არ აღიქმება ბავშვის მხარდამჭერ გარემოდ. შეიძლება ბავშვი ოჯახში თავს ცუდად გრძნობდეს და სკოლა მისთვის იყოს შვებასავით, სადაც თავს აღიარებულად გრძნობს, რაღაც ახალს სწავლობს, რაღაც საინტერესოა მისთვის. ასეთ დროს სკოლა არის დამხმარე ასეთი ბავშვებისთვის, მაგრამ ბავშვები ხშირად ამბობენ, რომ „იქ არ მაღიარებენ“. ეს აჩვენებს გარემოს, რომელიც არ არის ზრუნვაზე ორიენტირებული.
თერაპიაზეც იმიტომ მოდის, რომ თავს კარგად გრძნობდეს. სკოლაშიც უნდა იყოს ისეთი გარემო, სადაც თავს კარგად იგრძნობს, სასიამოვნო იქნება მისთვის ზრდასრულებთან, პედაგოგებთან, თანატოლებთან ურთიერთობა. როცა ეს არ აქვს და ამას ვერ აღწევს, ბავშვი, რომელსაც აქვს ბიოლოგიური მოწყვლადობა, ასეთ გარემოს გაურბის.
ეს არის ნორმალური რეაგირება არანორმალურ გარემოზე. იქ, სადაც ჩემთვის გარემო სტრესულია და თუ მე არ ვარ მებრძოლი და დაძლევაზე ორიენტირებული ადამიანი, გავურბივარ ასეთ გარემოს. ყველა ბავშვს გმირობა რომ მოვთხოვოთ, არ იქნება მართებული.
- თქვენ თქვით რომ ბავშვებს უჩნდებათ კითხვა, „რატომ უნდა ვისწავლო?“ „რისთვის დავდივარ სკოლაში არ ვიცი“ და ა.შ. განათლების მნიშვნელობას სკოლა ვერ აჩვენებს?
ბავშვების საუბრიდან ჩანს, რომ განათლების მნიშვნელობა არის ძალიან ნიველირებული. ჩანს ორი ტენდენცია, ერთგან არის ძალიან გადაჭარბებული საუბარი განათლებაზე, თუმცა ასეთ შემთხვევაში საუბარია უფრო მაღალი ნიშნების ქონაზე, ათიანებია მიღწევაზე და არა იმაზე ხაზგასმა, რა მინდა, რას ვიაზრებ, რისთვის უნდა ვიცოდე ა.შ. განათლება და მაღალი ნიშნები მჭირდება, ოღონდ რისთვის არ ვიცი.
- ამაზე არ საუბრობენ სკოლაში, რას ამბობენ ბავშვები?
როდესაც ეკითხები, ამაზე პასუხს ვერ გცემენ. ან მეორე უკიდურესობას ამბობენ, რომ „რა საჭიროა განათლება?“ „რაში მჭირდება, რომ სკოლა დავამთავრო“. ყველაზე მეტი პრობლემა არის იმაში, რომ ბავშვს მშობლებიც და სკოლაც არ სთხოვენ შესაძლებლობის მიხედვით. სწავლას სთხოვენ არა იმისთვის, რომ, ვთქვათ, ცნობიერება გაიფართოვოს, უფრო საინტერესო რაღაც მოძებნოს, რაშიც თავს უკეთ იგრძნობს, უნარები განივითაროს, ამაზე ორიენტაცია არ არის და ამიტომ, ბავშვებიც დაბნეულები არიან.
თუ ამას თავიდან მექანიკურად აკეთებენ, მაღალი მიღწევებისთვის მებრძოლ ბავშვებს შემდგომ საფეხურებზე შესაძლოა განუვითარდეთ შფოთვითი აშლილობები ან დეპრესია, რადგან შეიძლება ვეღარ შეწვდეს იმ მოთხოვნებს, რასაც სკოლა და ოჯახი უყენებს.
- რა ასაკის არიან ის ბავშვები, ვისაც კითხვა უჩნდება იმაზე, თუ რატომ უნდა იაროს სკოლაში?
ძირითადად ეს ხდება მე-5 კლასის შემდეგ, როცა მოზარდობის ასაკი იწყება და სწავლებაც რთულდება, როცა კრიტიკული აზროვნება უნდა განვითარდეს წესით. ის, ვინც მარტივად ძლევდა ქვედა საფეხურებს და ვისთანაც 10-იანებზე იყო ხოლმე მოთხოვნა, შემდეგ, როცა ვეღარ წვდებიან ინტელექტუალურად შემდეგ საფეხურს, მაგრამ მოთხოვნები ისევ მაღალი რჩება, ბავშვი ამბობს, რომ აღარ უნდა სწავლა.
ეს არ ესმის ხშირად მშობელსაც. როცა ვეკითხები, რომ შეეძლო მას ინდივიდუალურად ამ შედეგების მიღწევა თუ ეხმარებოდით? ამბობს, რომ კი, „მე ვეჯექი, მაგრამა ახლა აღარ მიჯერებს“. ამიტომ ძალიან ფაქიზად უნდა ვიკვლიოთ, რატომ არ აღარ უნდა ბავშვს სკოლაში წასვლა.
- თუ არის განსხვავება ამ მხრივ, სოციალურად დაუცველ და შეძლებულ ბავშვებს შორის?
როცა ბავშვი სკოლაში იმის გამო არ დადის, რომ სოციალური პრობლემები აქვს, ამის შემთხვევებიც არის, როცა ფინანსური საშუალება არ აქვს მშობელს, რომ სკოლამდე მიიყვანოს ბავშვი, ან იმდენად დაკავებული არიან საკუთარი პრობლემებით, უბრალოდ, უგულებელყოფილი არიან ბავშვები და არ ჰყავთ მეთვალყურე, ვინც სკოლაში მიიყვანს.
თუმცა, სოციალური სტატუსი ამ შემთხვევაში განმსაზღვრელი არ არის. ხშირად პრობლემა შენიღბულია და მშობლები იძახიან, რომ ზარმაცია ან ჯიუტია ან არაფერი არ უნდა და ა.შ. მაგრამ პრობლემის ქვეშ რა დევს, როგორია ობიექტური ფონი, ეს მხოლოდ მაშინ ჩნდება, როცა პრობლემას ვიკვლევთ.
- ფსიქოლოგთან მომართვიანობა გაზრდილია ბავშვებში?
მომართვიანობის ტენდენცია გაზრდილია, რადგან გაიზარდა ინფორმირებულობაც. ჩვენი ყოფილი კლიენტები, მეგობრები, თანატოლები ერთმანეთს უზიარებენ ინფორმაციას და ეს არის ინდიკატორი იმის, რომ ინფორმირებულობა გაიზარდა.
ჩემი საკუთარი გამოცდილებიდან თუ გეტყვით, თერაპიაში მუშაობა 2008 წელს დავიწყე და თუ მაშინ ვთქვათ თითო-ოროლა მომართვიანობა იყო, ახლა უკვე მომლოდინეთა რიგებია.
ფსიქოთერაპევტი, ნათია კუჭუხიძე
ფოტო: ფეისბუკის გვერდიდან
