ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის [ჯანმო] მონაცემებით, მსოფლიო მასშტაბით კვლავ პრიორიტეტული რჩება საყოველთაო და თანაბარი ხელმისაწვდომობა სანიტარიაზე. ჯანმოს ბოლო განცხადებით, თუ ქვეყნები გააქტიურდებიან და არ ჩადებენ დიდ თანხას ამ მხრივ, ჯანმოს მიზანი, რომ 2030 წლისთვის ყოველ ადამიანს ჰქონდეს წვდომა სუფთა და უსაფრთხო ტუალეტზე, ვერ მიიღწევა.
ჯანმომ რამდენიმე დღის წინ ახალი გაიდლაინი დაამტკიცა, რომლის ამოქმედებით მსოფლიოში მნიშვნელოვნად შემცირდება [არასათანადო სანიტარიისა და ჰიგიენით გამოწვეული] დიარეით გარდაცვალების შემთხვევები, რომელთა რიცხვი წელიწადში 829 ათასს აღწევს.
ჯანმო წერს, რომ ყოველი ერთი დოლარი ჩადებული სანიტარიაში, ზოგავს ექვს დოლარს, რაც იზომება მკურნალობაზე ნაკლები დანახარჯებით, პროდუქტიულობის გაზრდითა და შემცირებული ნაადრევი გარდაცვალებებით.
„მსოფლიოში 2.3 მილიარდი ადამიანი განიცდის სანიტარიის დეფიციტს [მათი თითქმის ნახევარი იძულებულია დეფეკაცია მოახდინოს ღია სივრცეში]. ისინი შედიან იმ 4.5 მილიარდ ადამიანთა რიცხვში, რომელთაც არ აქვთ წვდომა უსაფრთხო სანიტარულ-ჰიგიენურ სერვისებზე – სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ტუალეტთან, რომელიც შეერთებულია კანალიზაციასთან, ორმოსთან ან სეპტიკთან,“ – წერს ჯანმო.
UNICEF-ის მონაცემებით, საქართველოს სოფლებსა და დაბებში, შინამეურნეობათა უმრავლესობა მარტივ კოლექტორულ საპირფარეშოებს იყენებს, რომელთაც საკუთარი სახსრებით თვითონ უვლიან. მიუხედავად იმისა, რომ ამგვარ საპირფარეშოებში სანიტარიულ-ჰიგიენური პირობების სათანადოდ დაცვა შესაძლებელია, საქართველოში ხშირად ისინი საკმარისად კარგად არ არის აგებული ან მოვლილი.
მაღალმთიან სოფლებში არ არსებობს საკანალიზაციო კოლექტორებიდან ამოღებული ფეკალური მასების ჰიგიენური ნეიტრალიზაციის მომსახურება, რაც საფრთხეს უქმნის ჯანმრთელობას და გარემოს.
აღსანიშნავია აგრეთვე, რომ ბათუმს ახალშემოერთებულ, ყოფილი ხელვაჩაურის ტერიტორიაზე, სადაც აქამდე არ არსებობდა წყლის ცენტრალური სისტემა, წყალმომარაგების მაგისტრალური და გამანაწილებელი ქსელის შექმნის სამუშაოები ახლახან დაიწყო. საკანალიზაციო სისტემა კი აქ ჯერაც არ არსებობს.
აჭარის სოფლებში საკანალიზაციო სისტემის გაყვანისთვის გერმანიის მთავრობის მიერ გამოყოფილია 40 მილიონი ევროს შეღავათიანი სესხისა და 3 მილიონი ევროს გრანტი, რომლის ათვისებაც 2020 წლამდე არ დაიწყება.
სწორედ 2020 წლიდან ვარაუდობენ სასმელი წყლისა და საკანალიზაციო სისტემის მშენებლობის დაწყებას „აჭარის წყლის ალიანსში“, რომელიც „აჭარის სოფლების წყალმომარაგებისა და წყალარინების პროგრამას“ ახორციელებს. პროცესი 2013 წლიდან დაიწყო, თუმცა პროექტის განსახორციელებლად საჭირო სესხის ხელშეკრულება 2018 წლის აგვისტოში გაფორმდა.
ტუალეტების სიმცირე ან არასათანადო ჰიგიენა პრობლემაა ტურისტებისთვისაც.გიდი გვანცა ფარქოსაძე ამბობს, რომ ტუალეტები პრობლემაა როგორც საქალაქთაშორისო გზებზე, ისე ქალაქებში. დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ [ან პირიქით] მოძრაობისას, ამხელა გზაა გასავლელი, მანქანას ვაჩერებთ ბენზინგასამართ სადგურებთან, მაგრამ არც იქ არის კარგი მდგომარეობა. ფასიანი ტუალეტებიც კი არ შეესაბამება სანიტარულ-ჰიგიენურ ნორმებს. ტურისტები, ცხადია, უკმაყოფილებას გამოთქვამენ,“ – ამბობს ის.
2018 წლის, მხოლოდ ორი კვარტლის მონაცემებით, რეგიონში საერთაშორისო მოგზაურების 808, 437 ვიზიტი განხორციელდა – აჭარის ტურიზმის დეპარტამენტი.
გიდების თქმით, ტუალეტები ჯერ კიდევ მოუწესრიგებელია მახუნცეთის ჩანჩქერთანაც. მძაფრი სუნისა და ანტისანიტარიის გამო ტურისტების ჯგუფებს შემდეგი დანიშნულების პუნქტამდე უწევთ მოთმენა.
წლევანდელ ტურისტულ სეზონზე ბათუმს არც ერთი ახალი საზოგადოებრივი ტუალეტი არ დამატებია.
როგორც აჭარის ფინანსთა და ეკონომიკის სამინისტროში გვითხრეს, სამინისტრო წელს საპიკნიკე და დასასვენებელი ადგილების მოწყობის პროექტს ახორციელებს, რომლის ფარგლებშიც ბათუმი-ახალციხის მონაკვეთზე, ცენტრალურ მაგისტრალზე, საპიკნიკე გადახურული ადგილებისა და სველი წერტილების მოწყობას გულისხმობს. ასეთი ადგილის მოწყობა დასრულებულია ბობოყვათში. დანდალოში, ზამლეთსა და სახალვაშოში კი ეს სამუშაოები წლის ბოლომდე დასრულდება.
„მილიარდობით ადამიანი ცხოვროს ძირითადი სანიტარული სერვისის გარეშე.“ – თქვა ჯანმოს გაიდლაინის წარდგენისას ექიმმა მარია ნეირამ, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის დეპარტამენტის დირექტორმა. – “სხვადასხვა დაავადებების გადაცემა, მათ შორის ქოლერა, დიარეა, დიზენტერია, A ჰეპატიტი, მუცლის ტიფი და მოლიომიელი, დაკავშირებულია ბინძურ წყალთან და არასათანადოდ გამართულ კანალიზაციასთან. ცუდი სანიტარია ასევე ძირითადი მიზეზია ისეთი დაავადებისა, როგორიცაა ნაწლავის ჭია”.
ახალი გაიდლაინის მიხედვით, სხვა რეკომენდაციებთან ერთად წერია, რომ ჯანდაცვის სექტორმა მეტი თანხა უნდა ჩადოს ამ სფეროში და შეასრულოს მაკოორდინირებელი როლი სანიტარიის დაგეგმვასა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაცვაში. გარდა ამისა, ქვეყნებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ სველი წერტილებისა და სანიტარიის საკითხები ერთ-ერთ პრიორიტეტულ საკითხად იქცეს ადგილობრივი თვითმმართველობებისთვის. იმისთვის, რომ 2030 წლისთვის ყველას ჰქონდეს წვდომა ჰიგიენასა და სანიტარიაზე, მსოფლიო ბანკის გათვლით, ინვესტიცია შესაბამისი ინფრასტრუქტურის განვითარებაში წელიწადში 114 მილიონ აშშ დოლარამდე უდნა გაიზარდოს.
მთავარი ფოტო: ჯანმო / ტუალეტი ნეპალში.
