როგორ გადავაჩვიოთ ღამის ქოთანს მიჩვეული ბავშვი უნებლიე შარდვას

შარდის შეუკავებლობა ხშირი პრობლემაა პატარებში. როგორც წესი, ბავშვების უმრავლესობა 5 წლის ასაკამდე სრულად არის მიჩვეული ტუალეტის გამოყენებას. თუმცა, ხდება ისეც, რომ მოულოდნელად, ღამის ქოთანს მიჩვეული ბავშვები კვლავ იწყებენ უნებლიე შარდვას. როგორც სპეციალისტები ამბობენ, უნებლიე შარდვის მიზეზები შესაძლოა იყოს როგორც ფიზიოლოგიური, ისე ფსიქოლოგიური.

პირველ რიგში ფიზიოლოგიური მიზეზები უნდა გამოირიცხოს, ექიმს კი მაშინ უნდა მიმართოთ, როცა უნებლიე შარდვის ეპიზოდები ორი კვირის განმავლობაში გრძელდება, დღეჩაგდებით ან კვირაში სამჯერ მაინც.

პედიატრი ნინო ჯიმშელაძე ამბობს, რომ ძილში შარდის შეუკავებლობის (ენურეზის) მიზეზი შესაძლოა გენეტიკური ხასიათისაც იყოს. „თუ მშობლები დაწვრილებით გამოიკვლევენ, ხომ არ ჰქონია მსგავსი გამოცდილება ბებიას, ბაბუას, მამიდას ან ბიძას, დიდი ალბათობით იპოვიან პრობლემას. ასეთი სახის ენურეზი გრძელდება მაქსიმუმ გარდატეხის პერიოდამდე (14-15, მაქსიმუმ 16 წლამდე), ანუ მანამ, სანამ ასაკის შესაბამისად ღამის ძილი უფრო ფხიზელი ხდება და ბავშვი ასწრებს გაღვიძებას,” – ამბობს ის.

გარდა გენეტიკური ფაქტორისა, შესაძლოა, ღამით უნებლიე შარდვის მიზეზი იყოს – ცისტიტი ანუ შარდის ბუშტის ანთება,  იშვიათ შემთხვევებში, ხერხემლის თანდაყოლილი თიაქარი. ასევე შარდის ბუშტის სიმცირე, საშარდე გზების ინფექცია და სხვა.

 [yellow_box]შარდის შეუკავებლობის ფსიქოლოგიური მიზეზები[/yellow_box]

ფსიქოლოგი ირმა ფეიქრიშვილი ღამის ენურეზის მიზეზებზე საუბრისას ამბობს, რომ ძილის დროს ადამიანის ტვინის უმეტესი ნაწილი ისვენებს, თუმცა არის გარკვეული უბნები, რომლებიც პასუხს აგებენ ისეთ აუცილებელ ფუნქციებზე, როგორიცაა სუნთქვა და სხვა. მაშინ, როცა ბავშვს ღრმად სძინავს, ან ძალიან იღლება და ისე ითიშება, რომ ვეღარ იღებს ტვინი სიგნალს შარდის ბუშტის გავსებაზე, ხდება შარდისგან გათავისუფლება ძილში.

ასეთ დროს გაღვიძებისა და ტუალეტით სარგებლობის ღამის გრაფიკი მშობელმა უნდა შეადგინოს. პირველ ეტაპზე ღამე უნდა გაყოთ შუაზე –  “შუღამით ვაღვიძებთ ბავშვს, მაგრამ თუ უკვე ვერ მივუსწარით და დასველებულია, ცოტა უფრო ადრე გავაღვიძებთ მეორე ჯერზე. ყოველ დღე, ერთსა და იმავე დროს, გაღვიძება ბავშვს ჩვევაში გადადის, რის შემდეგაც გარკვეული სიგნალი მიდის ტვინამდე და უკვე თავისით დგება,” – ამბობს ფსიქოლოგი.

დღისით უნებლიე შარდვის მიზეზი, შესაძლოა გახდეს ბავშვის მიერ გადატანილი ძლიერი სტრესი, რის შედეგადაც თვითკონტროლის მექანიზმი სუსტდება ბავშვში და საკუთარი შეგრძნებების კონტროლი უჭირს. „ანუ შესაბამისი სიგნალი, რომ შარდის ბუშტი სავსეა და მას სჭირდება განტვირთვა, საპირფარეშოში შესვლა – სუსტდება”, – ამბობს ფსიქოლოგი, ირმა ფეიქრიშვილი.

პირველადი დახმარება სტრესისა და შიშისგან გასათავისუფლებლად შეიძლება მშობელმაც გაუწიოს ბავშვს. მშობელი უნდა შეეცადოს, ბავშვმა მოახერხოს საკუთარი ემოციების სახელდება, ასაუბროს რა იგრძნო, უთანაგრძნოს მას. “ხშირია, როცა ბავშვს რაღაცის შეეშინდა და ვეუბნებით “შენ ხომ ბიჭი ხარ, ამან როგორ შეგაშინა, სირცხვილია…” ეს არ არის სწორი მიდგომა. მოვუსმინოთ, გავუზიაროთ ჩვენი გამოცდილებაც, ვუამბოთ როგორ გვეშინოდა და როგორ დავძლიეთ შიში”. თუ ბავშვის შიში და ემოციები კვლავ ძლიერია, სასურველია მიმართოთ ბავშვთა ფსიქოლოგს.

ფსიქოლოგის განმარტებით, შესაძლოა დღისით უნებლიე შარდვა ყურადღების დეფიციტთანაც იყოს დაკავშირებული. “არის შემთხვევები, როცა რაღაც საქმიანობით (მაგალითად, კომპიუტერში, პლანშეტში მულტფილმების ყურება ან თამაში) იმდენად ერთობიან ბავშვები, რომ მათ ყურადღების მიღმა რჩებათ შარდის ბუშტის ავსება. ასეთ დროს უმეტესად ცოტა “ეპარებათ” ხოლმე, შემდეგ აფიქსირებენ და მიდიან მშობელთან”, – ამბობს ირმა ფეიქრიშვილი.

[yellow_box]რა სახის სტრესზეა საუბარი?[/yellow_box]

ბავშვის სტრესის მიზეზი შეიძლება გახდეს ოჯახში დაძაბულობა, მშობლებს შორის კონფლიქტი ან სხვა ემოციურად ძლიერი გარემოება. “შესაძლოა ბავშვს ყვირილზე შეეშინდეს, როცა ამას სისტემატიური ხასიათი აქვს, მისი ყურადღების მიმართულია თავდაცვაზე. იგი მუდმივად დაძაბულია – ახლა იჩხუბებენ, ახლა რაღაც მოხდება, ამის გამო მას შესაძლოა სხვა მნიშვნელოვანი ფუნქციებიც დარჩეს ყურადღების მიღმა. როცა გარე გამაღიზინებელი ფაქტორი ძლიერია, იგი ბავშვის ყურადღების მთლიან რესურსს მოითხოვს”, – ამბობს ირმა ფეიქრიშვილი. – ” სტრესის დროს ტვინი კონცენტრირდება მხოლოდ სასიცოცხლოდ აუცილებელ ფუნქციებზე, აკონტროლებს  მოტორულ სისტემას, გულ-სისხლძარღვთა სისტემას, რადგან სტრესის დროს ორგანიზმი ემზადება სისხლდენისთვის და სისხლძარღვები ვიწროვდება … ხოლო ისეთი ორგანოები, როგორიცაა კუჭი, საჭმლის მომნელებელი სისტემა… რჩება ყურადღების მიღმა, ანალოგიურად შარდსასქესო სისტემა”.

[yellow_box]როგორ უნდა მოიქცნენ მშობლები ბავშვის უნებლიე შარდვის ეპიზოდის დროს?[/yellow_box]

ფსიქოლოგი ამბობს, რომ ამ დროს დაუშვებელია ყვირილი და ჩხუბი ბავშვის მიმართ, ფიზიკური დასჯა კი კატეგორიულად უნდა გამორიცხოთ. თუ ხედავთ, რომ უნებლიე შარდვის ეპიზოდს ბავშვი განიცდის, ეშინია და რცხვენია ამის, პირველ რიგში, უნდა უთანაგრძნოთ და დახმარება შესთავაზოთ.

“რახან მას ყურადღების მიღმა რჩება სიგნალები, უფროსებმა უნდა შეახსენოთ, რადგან ბავშვისთვის ამის კონტროლი რთულია. უნდა დავაკვირდეთ რამდენ ხანში ერთხელ უნდება მოშარდვა, დავაყენოთ საათი და ყოველ ორ (ან რამდენიც საჭიროა) საათში ერთხელ შევახსენოთ, რომ შევიდეს ტუალეტში. აქ ინიციატივა ჩვენზეა, უფროსებზე”, – ამბობს ირმა ფეიქრიშვილი.

ფსიქოლოგი ამბობს, რომ დასჯა გამართლებულია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ბავშვისთვის ეს მოქმედება კომფორტული გარემოებაა: „მულტფილმს უყურებდა, დაეზარა ადგომა, გაეპარა და დედას მიაკითხა გამოსაცვლელად, ცოტა ხანში კი იგივე განმეორდა. ასეთ დროს, რა თქმა უდნა, დასჯის გამოყენების მომხრე ვართ, მაგრამ, ცხადია, არა ძალადობრივი მეთოდით. გამოვურთოთ მას კომპიუტერი, პლანშეტი თუ სხვა მოწყობილობა, რითაც სარგებლობს და ჩავურთოთ მხოლოდ მაშინ, როცა ისწავლის თავის უკეთ კონტროლს”.