„ეს არის ჩვენი ქვეყნის მთავარი გეოპოლიტიკური ბრძოლა, თავი დააღწიოს რუსეთის გავლენას, არ აღმოჩნდეს რუსეთის გავლენის რკალში,“ – მიიჩნევს ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი ლაშა ბაჟუნაიშვილი. მან გაფიცულ სტუდენტებს მხარდაჭერის ნიშნად ბსუ-ს ფოიეში საჯარო ლექცია ჩაუტარა.
პროფესორს არ უკვირს ის, რომ სტუდენტების ნაწილმა პროტესტის მძიმე ფორმა აირჩიეს – ღამის თევა უნივერსიტეტში. ლაშა ბაჟუნაიშვილთან ინტერვიუ ხელისუფლებაზე საუბრით დავიწყეთ: რა ფორმით ცდილობს ხელისუფლება სტუდენტური პროტესტის ჩახშობას? რა შეიცვალა მას შემდეგ, როცა, მაგალითად, წინა ხელისუფლება ბსუ-ში სპეცრაზმით შევიდა, თუმცა ეს შემთხვევაც კი, ახალმა ხელისუფლებამ არ გამოიძია – პირიქით, თსუ-ს ეზოში დააბანაკა სპეცრაზმი, მშვიდობიანი მომიტინგეების დასარბევად.
„ბათუმელებმა“ ასოცირებულ პროფესორთან, ლაშა ბაჟუნაიშვილთან ინტერვიუ ჩაწერა:
- ბატონო ლაშა, რა შეგიძლიათ თქვათ სტუდენტების პროტესტზე, რომლებიც უკვე კვირაზე მეტია ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფოიეში ათევენ ღამეს. თქვენ მათ საჯარო ლექცია წაუკითხეთ ევროპის თემაზე, რამდენად მნიშვნელოვანია სტუდენტური პროტესტი?
პროტესტის ეს ფორმა შედარებით უკიდურესია, მაგრამ იგი გამოძახილია ქვეყანაში მიმდინარე პროცესებისა. ეს სტუდენტების ბუნებრივი რეაქციაა, ვინც ფიქრობს ქვეყნის მომავალზე. სხვა სტუდენტების გამოძახილიც საქართველოს მასშტაბით აჩვენებს, რომ პრობლემა ნამდვილად ღრმაა – მოსახლეობის დიდი ნაწილი განიცდის და ხედავს საქართველოს მომავალს არა ნათელ, არამედ ძალიან მუქ ფერებში, ძალიან ცუდი პერსპექტივით.
ჩემი ლექცია, პირველ რიგში, მხარდაჭერის გამოხატვა იყო. კარგია, რომ ასეთი ფორმით მიმდინარეობს ეს საპროტესტო აქცია, როცა საჯარო ლექციებიც ტარდება. ჩემი ლექცია ეხებოდა მარადიული მშვიდობის კონცეპტს ევროპაში – თეორია მოქმედებაში.
ჩვენ ვისაუბრეთ ისეთ საკითხზე, როგორიცაა ჭეშმარიტი მშვიდობა, რასაც მიაღწია ევროპულმა საზოგადოებამ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ. გვქონდა კვეთა თანამედროვეობასთან, როცა, მაგალითად, საქართველოს ხელისუფლება პირიქით ევროპელ პარტნიორებს აბრალებდა ომის გაჩაღებას. ამ დროს მშვიდობის პროექტი ნამდვილად არის ევროპა და აბსურდიც კია, ევროკავშირი კანდიდატი სახელმწიფოს სტატუსის მქონე სახელმწიფოს უბიძგებდეს ომში ჩართვას ისეთი გიგანტური და აგრესიული სახელმწიფოს წინააღმდეგ, როგორიც რუსეთია.
- თქვენ 2007 წელსაც მუშაობდით ბათუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, როცა იქ სპეცრაზმი შემოვიდა. დღეს ხელისუფლებამ თსუ-ს ეზოში გააჩერა სპეცრაზმი, რომ შემდეგ მშვიდობიანი დემონსტრანტები დაერბიათ. რამდენად იცვლება ხელისუფლების დამოკიდებულება, როცა სტუდენტები იწყებენ პროტესტის გამოხატვას?
ეს ძალიან დიდი პრობლემაა საქართველოში. წლები გადის და არაფერი იცვლება, პირიქით, უარესდება. 2007 წელი იყო ტრაგიკული წელი ამ კუთხით. ჩვენ გვახსოვს ბათუმის უნივერსიტეტი, სადაც შემოიჭრნენ, სცემეს სტუდენტებს და პროფესორ-მასწავლებლებს. დღეს ვხედავთ თსუ-ს, რომელსაც იყენებენ, როგორც ბაზას. ხვალ რისთვის გამოიყენებენ, არავინ იცის.
ჩემს საჯარო ლექციაზე ბსუ-ში მოვიყვანე 1974 წლის საბერძნეთის მაგალითი – ათენის პოლიტექნიკურ უნივერსიტეტში საბერძნეთის შავი პოლკოვნიკების მაშინდელმა დიქტატორულმა რეჟიმმა დაარბია ისეთივე სტუდენტები, როგორც ახლა ბათუმში არიან შეკრებილი და გამოხატავენ პროტესტს – ისინიც უნივერსიტეტში ათევდნენ ღამეს. თუ არ ვცდები, 20 დღე აპროტესტებდნენ რეჟიმს, რჩებოდნენ უნივერსიტეტში და შემდეგ რეჟიმმა დაარბია. ამ რეჟიმის 1975 წელს ჩამონგრევა დემოკრატიული ძალების მხრიდან დაიწყო სწორედ სტუდენტების დარბევით.
ლაშა ბაჟუნაიშვილის საჯარო ლექცია ბსუ-ს გაფიცულ სტუდენტებთან
რაც მთავარია: ამ პროცესების შემდეგ უნივერსიტეტებმა საბერძნეთში მიიღეს ხელშეუხებელი ავტონომია. მე 2010 წელს ვსწავლობდი საბერძნეთის ერთ-ერთ უნივერსიტეტში, იქ მოქმედებდა წესი და ახლაც მოქმედებს, რომ პოლიციას არ შეუძლია აკადემიური საბჭოს გადაწყვეტილების გარეშე ფეხი შედგას უნივერსიტეტის ტერიტორიაზე იმ შემთხვევაშიც კი, როცა გარკვეული კრიმინალის არსებობაა საეჭვო.
როცა ჩვენი ქვეყანა დაადგება ჭეშმარიტი დემოკრატიზაციის გზას და ევროინტეგრაციას გააგრძელებს, ეს მწარე გაკვეთილები უნდა იყოს გამოყენებული, რომ მსგავსი საკითხები საბოლოოდ გადაიჭრას უმაღლესი სასწავლებლების სასარგებლოდ. სამომავლოდ იქ არ უნდა შეიჭრას სპეცრაზმი ტაქტიკური თუ ოპერატიული მოქმედებების დასაგეგმად, თუ განსახორციელებლად.
ეს არის, რა თქმა უნდა, უდიდესი კრიტიკის და პასუხისმგებლობის საგანი, ვინც დაუშვა თსუ-ს ტერიტორიაზე სპეცრაზმი, რომელმაც შემდეგ დაარბია მშვიდობიანი აქცია.
- რას აჩვენებს ის, რომ 2007 წელს უნივერსიტეტში შეჭრის ამბავი დღემდე არ არის გამოძიებული, არავინ დაუსჯიათ…
ეს ჩემთვის აჩვენებს იმას, რომ არაფერი შეცვლილა. „ქართული ოცნების“ ხელისუფლება 2012 წელს მოვიდა, მოვიდა იმით, რომ უნდა შეეცვალა ძალადობრივი ელემენტები… 2007 წელი საბედისწერო შეცდომა იყო, მაგრამ დავითვალოთ, რამდენი წელი გავიდა? მე სახელებით და გვარებით დაგიდასტურებთ იმას, რომ, მაგალითად, დავით ბედია იყო სამმართველოს უფროსი, რომელსაც პირადად შევხდით 2007 წელს, შუამავლად მივედით, იქნებ თავიდან ავირიდოთ-მეთქი, ქუჩის ბოლოში შედგა ეს შეხვედრა. ცინიკურად გამოგვიშვა და პირიქით, დაგვემუქრა, ნახეთ, რაც მოგივათო.
და ვნახეთ, რაც მოხდა…
სამწუხაროდ, ეს ბედია „ქართული ოცნების“ ხელისუფლებამ დააწინაურა – შსს-ს ერთ-ერთ სამმართველოში გადაიყვანეს და შემდეგ დააწინაურეს კიდეც.
მე ვერ ვავლებ გამყოფ ხაზს 2012 წლამდე არსებულ ძალადობრივ პოლიტიკურ მეთოდებსა და თანამედროვე მეთოდებს შორის – ეს მიდგომა უფრო მეტად გაუარესდა, რადგან კანონი შეცვალეს.
ახლა კანონის უზენაესობა ფეხქვეშ ითელება: როდესაც პოლიტიკური ნიშნით განსხვავებული აზრის მქონე პირის მიერ ჩადენილი გადაცდომა ისჯება ძლიერი სასჯელით, ხოლო სახელისუფლებო წრეებიდან თუ ვინმე ჩაიდენს სისხლის სამართლის დანაშაულს, ნულია რეაგირება, აბსოლუტური წაყრუებაა. პირიქით, ეს ადამიანები ხალისდებიან ხელისუფლების მხრიდან ახალი ძალადობისთვის.
- რა ფორმით ახერხებს უნივერსიტეტი ჩაახშოს პროტესტი? სტუდენტები საუბრობენ ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებაზე, რასაც აჩვენებდა წინასაარჩევნოდ ერთ-ერთი შემთხვევაც: „ოცნების“ კანდიდატი ბსუ-ს სტუდენტურ პროექტის ფარგლებში შეხვდა და მათ სიგელებიც გადასცა.
რა თქმა უნდა, ჩანს ყველაფერი, რასაც ადმინისტრაცია ცდილობს, თუმცა ყოველთვის არსებობდა უნივერსიტეტში ხელისუფლების მხრიდან ზეწოლა. აქ იმას კი არ აქვს მნიშვნელობა, ერთ-ორი პროფესორი, ან ადმინისტრაციიდან რამდენიმე კაცი დაუჭერს მხარს თუ არა პროტესტს, რეჟიმისთვის მნიშვნელოვანია პრეცედენტის არდაშვება, რომ რომელიმე საჯარო უნივერსიტეტის ადმინისტრაციამ პროტესტს მხარი არ დაუჭიროს – შემდეგ ეს გახდება სისტემის რყევის მაჩვენებელი.
ამიტომაცაა, რომ კბილებით იჭერენ უნივერსიტეტებს. ჩვენ ჯერ კიდევ არ ვიცით, რამდენად დიდია ზეწოლა, რომ მსგავს სიტუაციებში არათუ მხარდაჭერა, სიმპათიის დემონსტრირება არ მოხდეს.
ვისურვებდი მეტ გამბედაობას. ამ ქვეყანაში ყველას ვერ მოხსნიან, ყველას ვერ დასჯიან, ყველას ვერ დაიჭერენ. ადამიანურ ფაქტორს სჭირდება გადალახვა. ეს ის მომენტია ერის ისტორიაში – კრიტიკული მომენტი, როდესაც ერი იწყებს კარდინალურად შემოტრიალებას გარკვეული, დიდი ცვლილებისთვის. როგორც ხედავთ, ჯერ კიდევ ამ კუთხით გარკვეული ნაწილი არ არის მზად, ამჯობინებს ამ წნეხის ქვეშ ყოფნას.
მესმის ისიც, რომ უნივერსიტეტის ადმინისტრაციაშიც ბევრი ღირსეული ადამიანია, ისინი მაქსიმალურად ეცდებიან, მკვეთრად არ მოხდეს ის, რაც სხვა შემთხვევებში გვინახავს, თუმცა ბათუმშიც ვნახეთ საარჩევნოდ, „ოცნების“ პარტიულ ყრილობაზე როცა კონკრეტული პირები დააფიქსირეს.
თქვენ ახსენეთ „კრიტიკული მომენტი“. რა ეტაპია ეს ახლა ჩვენი ქვეყნისთვის, რატომ არის მნიშვნელოვანი პროტესტის გამოხატვა?
ეს არის ეტაპი, როცა ჩვენ უნდა ვიბრძოლოთ თავისუფლებისთვის. ეს უკავშირდება ევროატლანტიკურ, დასავლურ სტრუქტურებში ინტეგრაციას, რადგან საქართველო პატარა ქვეყანაა, მისი უსაფრთხოება სწორედ გარანტირებული უნდა იყოს საერთაშორისო პარტნიორების მხარდაჭერით. ევროატლანტიკური ინტეგრაცია კი, ფარი იქნება ქვეყნისთვის.
მე ვერ ვხედავ „ქართულ ოცნებას“, როგორც პოლიტიკურ ძალას, ის ოლიგარქი ბიძინა ივანიშვილის ერთ-ერთი ინსტრუმენტია იმისთვის, რომ ძალაუფლება შეინარჩუნოს. მას უფრო ძლიერი ინსტრუმენტებიც აქვს, რომელიც სცილდება ქვეყნის საზღვრებს, ვგულისხმობ კრემლისა და რუსეთის მხარდაჭერას.
ეს არამხოლოდ რეჟიმის შეცვლაა. ეს არის ჩვენი ქვეყნის მთავარი გეოპოლიტიკური ბრძოლა, თავი დააღწიოს რუსეთის გავლენას, არ აღმოჩნდეს რუსეთის გავლენის რკალში.
- ეს ნიშნავს საქართველოს, როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ყოფნა-არყოფნის საკითხს?
დიახ, ეს ერთგვარი დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლაა. მე ძალიან ვშიშობ, რომ თუკი ჩვენ ვერ შევძლებთ გავარღვიოთ ეს რკალი, ფორმალურად გვექნება დამოუკიდებლობა და ბევრ ნაწილში დავკარგავთ დამოუკიდებლობის ხარისხს, რაც ჩვენს ეროვნულ უსაფრთხოებაზე აისახება. ეს აისახება ქვეყნის შემდგომ განვითარებაზე.
განვითარებაზე როდესაც ვსაუბრობთ, არ ვაზვიადებ: აქ ვინმე არ შეგიშლით ხელს მაღალი შენობების აშენებაში, იმაში, რომ ვინმემ გზა გაიყვანოს, მაგრამ დავკარგავთ, მაგალითად, აღმოსავლეთ-დასავლეთს შორის სადერეფნო ფუნქციას, დავკარგავთ განვითარების დინამიკას. ამას მოჰყვება უდიდესი ფინანსური ზარალი. მაგალითად, ანაკლიის პორტი უკვე აშენებული რომ იყოს და ოპერირებაში გაშვებული, წარმოგიდგენიათ რამდენი დასაქმების ადგილი იქნებოდა? რამდენი ახალი სატერმინალო კომპანია იქნებოდა?
- თქვენი აზრით, რა არის ამ პროცესში მთავარი, როგორ წარმოგიდგენიათ ის, რომ თავი დავაღწიოთ რუსეთს?
მთავარი ხალხის ძალაა. ჩვენ მეტი არაფერი დაგვრჩენია.
ვხედავ კონსტრუქციულ დამოკიდებულებას ოპოზიციის მხრიდან მას შემდეგ, რაც რუსული კანონის წინააღმდეგ აქციები მიმდინარეობს. არ მიკვირს შეხლა-შემოხლა პოლიციასთან, რომელიც სხვადასხვა პროვოკაციული გზით ცდილობს დემონსტრანტების გამოწვევას.
არ მიკვირს გაბრაზებაც, როცა სამართალდამცველები გადაჭარბებით იყენებენ ძალას. როცა ხელისუფლება აცხადებს რადიკალურია ოპოზიციაო, ეტყობა, მათ არ იციან, რა შეიძლება იყოს რადიკალური ფორმები პოლიტიკური ბრძოლის, ან ქუჩაში ბრძოლის, არც „ყვითელი ჟილეტების მოძრაობის“ აქციები, როგორც ჩანს, აქვთ ნანახი საფრანგეთში…
ხელისუფლება ცდილობს ხელის გადაგრეხას – არანაირი მოლაპარაკების მცდელობა, არანაირი პირობა. ამიტომაც ვერ ვუწოდებ „ქართულ ოცნებას“ პოლიტიკურ ორგანიზაციას, ეს არის ინსტრუმენტი, რომელსაც ივანიშვილი იყენებს სურვილისამებრ…
ვფიქრობ, რაც არის საჭირო, ეს შიდასაზოგადოებრივი, მაქსიმალური ზეწოლაა და ბუნებრივია, მნიშვნელოვანია საერთაშორისო პარტნიორების მხარდაჭერა, დაგვიანებულიც კია ღონისძიებების გატარება თავაშვებული ხელისუფლების წინააღმდეგ. ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია სანქციების ნაწილში მიღებულ იქნას გადაწყვეტილება, რათა მოხდეს ამ მონოლითური სისტემის რღვევა, შემდგომში ყინული რომ დაიძრას ამ რეჟიმის უკან დასახევად და დასამარცხებლად.
