ბათუმში, Solo Lounge-ში, Solo talks-ის ფარგლებში ბსუ-ს ასოცირებულმა პროფესორმა, მთარგმნელმა და მკვლევარმა ხათუნა ბერიძემ კულტურის, იდენტობის, თარგმანისა და დღევანდელობის შესახებ ისაუბრა.
შეხვედრა 24 ნოემბერს გაიმართა და მას ესწრებოდნენ მკვლევრები, პროფესორ-მასწავლებლები, სტუდენტები და სხვა დაინტერესებული პირები.
შეხვედრა შეეხებოდა ბოლო დროს აქტუალურ თემას – უნდა ერქვას თუ არა რუსი მწერლების სახელები ბათუმის ქუჩებს. შეხვედრაზე ხათუნა ბერიძემ რუსი ავტორების: მიხეილ ლერმონტოვის, ალექსანდრე პუშკინისა და ალექსანდრე გრიბოედოვის შემოქმედებაში წარმოჩენილი საქართველო მიმოიხილა.
შეხევედრაზე ხათუნა ბერიძემ სხვადასხვა მაგალითები განიხილა რუსი მწერლების შემოქმედებიდან. მაგალითად, პუშკინი მოთხრობაში „მოგზაურობა ერზრუმში” ქსენოფობიურ, ღირსების შემლახავ დამოკიდებულებას იჩენს ხანდაზმული ქართველი ქალებისადმი და მათ „ამაზრზენს/საზიზღარს“ უწოდებს და ა.შ.
„პუშკინის, ლერმონტოვისა და გრიბოედოვის ქუჩები გვაქვს ბათუმში. არა მარტო ბათუმში, არამედ მთელ საქართველოში. როგორც მკვლევარს, ძალიან მაინტერესებდა დედანში ჩამეხედა და შეკრებითობის პრინციპით გამეანალიზებინა ამ ავტორების შემოქმედება.
როცა თემა აქტუალურია, კვლევა ღირს. პოსტკოლონიური კვლევები ჩვენში ძალიან იშვიათია. ჩვენი წარსულის კრიტიკული გააზრების შედეგად ჩვენ მივდივართ იმ ობიექტურ დასკვნებამდე, რომლებსაც ძალიან ბევრმა პროპაგანდისტულმა თუ იდეოლოგიურად ტრანსფორმირებულმა წყარომ, შეიძლება ითქვას, აგვაცდინა.
ჩვენ ვენდობით სხვის ანალიზს, მაგრამ ყველაზე კარგია, როდესაც თვითონ ვაკეთებთ ანალიზს დედანზე დაყრდნობით. ამას ტექსტოლოგიური კვლევა და კორპუსლინგვისტიკური კვლევა ეწოდება. ჩვენ 2009-2010 წლებიდან ჩავატარეთ ტექსტოლოგიური სიღრმისეული კვლევები, ახლა გვინდა კორპუსლინგვისტიკური ანალიზი მივიღოთ.
პოსტკოლონიური რუსული ლიტერატურა მითს ქმნის ქართველი ქალის შესახებ. მითს, რომელიც არის მეტაფორიზება ერის მდედრ ერად, როდესაც გვჭირდება მძლავრი იმპერიის მშენებელი მამრი ერის შემოსვლა და დომინაცია, იმიტომ რომ, ერთ მხარეს ჩვენ ვხედავთ აზიელ, საფრთხის შემცველ ქალს, რომელსაც სულ კონტროლი სჭირდება, რადგან მკვლელია ბუნებით, როგორც ზარემა იყო [პუშკინის პოემაში “ბაღჩისარაის შადრევანი” ზარემა კლავს კათოლიკე, ევროპელ მარიას].
მეორე მხრივ, არსად არ ჩანს რუსულ ლიტერატურაში მამაცი ქართველი გმირი მამაკაცი. ანუ ეს ადგილი ცარიელია რუსულ ლიტერატურაში და ეს ადგილი უნდა „შეავსოს“ დომინანტმა იმპერიალისტმა იმპერიის მშენებელმა.
რუსული ნაწარმოებები, რომლებიც თითქოს ყველამ იცის, ხელახლაა გადასაკითხი და ხელახლაა კრიტიკა დასაწერი. ეს არის აუცილებელი. ჩემი რჩევა იქნებოდა, რომ ყველა მკვლევარმა მხოლოდ დედნის გამოყენებით ჩაატაროს და წარმოადგინოს საკუთარი ანალიზი, იმიტომ, რომ სხვისი ანალიზის გამეორებამ მიგვიყვანა იქამდე, რომ ჩვენ ვიმეორებთ რუსულ პროპაგანდას“, – გვითხრა ხათუნა ბერიძემ.
იგი მიიჩნევს, რომ რუსი მწერლების სახელები ბათუმში არც ერთ ქუჩას არ უნდა ერქვას და ეს მისი გადასაწყვეტი რომ იყოს, ამას ცალსახად შეცვლიდა:
„უბრალოდ, მე არ ვარ პოლიტიკოსი, მე ვარ მკვლევარი, რომელმაც ეს ინფორმაცია საზოგადოებამდე უნდა მივიტანო. საზოგადოებამ უნდა გადაწყვიტოს, რა სურს და დასკვნებიც თვითონ უნდა გამოიტანოს.
საზოგადოებამ უნდა იცოდეს ის, რაც უკვე ბევრმა მკვლევარმა თქვა, რომლებიც იკვლევენ ჩვენს კულტურულ ხატს, არეკლილს რუსულ ლიტერატურაში.
მე ვახსენე, რომ [რუსი მწერლების] ლიტერატურული ნაწარმოებებიდან დაიდგა ბალეტები, ამ ნაწარმოებების გამოყენებით გადაიღეს ფილმები … ეს ის ხატებია, რომლებსაც აგებს რუსული ნარატივი, მაგრამ რას ამბობს ის კარგს ამ ხალხზე, რას ამბობს ეს ჩვენზე ზოგადად კარგს, რომ პატივი მივაგოთ? ეს არის საზოგადოების გასაანალიზებელი.
როდესაც შენზე არაფერ კარგს არ წერენ და შენი კულტურის ხატს ასეთ უარყოფით კონტექსტში წარმოაჩენენ, უნდა დავფიქრდეთ, გვიღირს ჩვენ ასეთი პოეტების განდიდება? დიახ, ისინი საუკეთესო პოეტები იყვნენ, მაგრამ თავისი ერისთვის. რა გააკეთეს, დავუშვათ, ქართველებისთვის ისეთი, რომ ჩვენ მათ მივაგოთ პატივი? რომელმა [რუსმა] მწერალმა დააფასა ქართველი ერი თავის შემოქმედებაში?“ – ჩვენთან საუბარი ამ კითხვით დაასრულა ხათუნა ბერიძემ.
ფოტო შეხვედრიდან
შეხვედრას ესწრებოდა მთარგმნელი და გამომცემელი მარი კორინთელი. ის ამბობს, რომ ბათუმში ლიტერატურული შეხვედრები არც ისე ხშირია და ახარებს, რომ პოპულარულ თემებს შორის ლიტერატურამაც დაიმსახურა ყურადღება.
„მიმაჩნია, რომ არამხოლოდ ლიტერატურული, არამედ, ზოგადად, პოლიტიკური თვალსაზრისით ძალიან მნიშვნელოვანი შეხვედრა იყო, რადგან ეხებოდა ისეთ აქტუალურ თემას, თუ როგორ აღიქვამენ რუსი მწერლები საქართველოს და რას წერენ ჩვენზე. როგორია, ზოგადად, კოლონიის წარმომადგენელი მწერლების დამოკიდებულება მათ მიერ დაპყრობილი ქვეყნის მიმართ.
ძალიან საინტერესო მაგალითები ჰქონდა მოყვანილი [ხათუნა ბერიძეს] ლერმონტოვის, პუშკინის, გრიბოედოვის შემოქმედებიდან, საიდანაც ჩანს, რომ საქართველო სულაც არ ჰქონდათ ისე გაიდეალებული, როგორც ჩვენ მიგვაჩნია და პირიქით, საკმაოდ ცუდადაც კი წარმოაჩენდნენ საქართველოს, ალეგორიულად, სხვადასხვა მეტაფორით, სხვადასხვა სახით. მაგრამ განწყობა მაინც ცხადი იყო, თუ როგორი დამოკიდებულება ჰქონდა ოდითგან რუსეთს საქართველოს მიმართ და მნიშვნელოვანია, იმ თვალსაზრისით, რომ ილუზიებში არ უნდა ვიცხოვროთ, მათ შორის, არც ლიტერატურულ ილუზიებში.
ეს ყველაფერი საინტერესოდ დაუკავშირდა დღევანდელ კონტექსტს.
ზოგადად, ქართულ საზოგადოებას ჰგონია, რომ რუსებს მოვწონვართ, გვაღმერთებენ, მაგრამ, სინამდვილეში, რუსები აღგვიქვამენ, როგორც თავიანთ პატარა პროვინციას, სადაც ჩამოვლენ, გემრიელად შეჭამენ და უკან დაბრუნდებიან. ეს დამოკიდებულება ასახულია, რაზეც ხათუნამ ისაუბრა, რუსი ავტორების შემოქმედებაში“, – გვითხრა მარი კორინთელმა.
შეხვედრა Solo Lounge-ში „საქართველოს ბანკის“ მხარდაჭერით გაიმართა და მასზე დასწრება თავისუფალი იყო.
____________________________
ამავე თემაზე:
უნდა იყოს რუსი მწერლების სახელობის ქუჩები ბათუმში? – რას ფიქრობენ ქართველი მწერლები
