2017 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შემდეგ მომზადებული სარჩელის განხილვას საკონსტიტუციო სასამართლო ხვალ, 2022 წლის 2 ნოემბერს დაიწყებს.
მოსარჩელეები პოლიტიკური ოპოზიციის წარმომადგენლები არიან, რომლებმაც 2018 წლის მაისში მიმართეს საკონსტიტუციო სასამართლოს და ის სამართლებრივი რეგულირება გააპროტესტეს, რომელიც არჩევნებზე დამკვირვებლების უფლებამოსილებას განსაზღვრავს – წინა წლებში ჩატარებულ არჩევნებზე ერთ-ერთ პრობლემად დასახელდა ამომრჩეველთა ნების კონტროლი, მათ შორის, პოლიტიკური პარტიების, ან რეალურად მათთან დაკავშირებული დამკვირვებლების მხრიდან.
„2017 წლის 21 ოქტომბერს ჩატარებული მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს – საკრებულოს და თვითმმართველი ქალაქის/თვითმმართველი თემის მერის მორიგი არჩევნები ჩატარდა ამომრჩეველზე ტოტალური კონტროლის პირობებში.
ამომრჩევლის ნებაზე კონტროლი გამოიხატებოდა სისტემურად: ყველა საარჩევნო უბანზე, კენჭისყრის ოთახში რეგისტრატორი კომისიის წევრის გვერდით, უკან ან ნაკადის მომწესრიგებელთან საარჩევნო სუბიექტის – „ქართული ოცნება – დემოკრატიული საქართველოს“ წარმომადგენლების დგომით, რომლებიც რეგისტრატორის სამაგიდო სიიდან ახორციელებდნენ უბანზე მოსული და არმისული ამომრჩევლის მონაცემების ამოღებას, მათ ვინაობას და ამომრჩევლის სიაში რეგისტრაციის ნომერს და სურვილის შემთხვევაში მათ პირად ნომერსაც. აღნიშნულზე არ რეაგირებდნენ საუბნო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარეები, პირიქით, ხელს უწყობდნენ მათ, რადგან ისინი ერთ „ორგანიზმად“ განიხილებოდნენ.
ამომრჩევლის ნებაა ის, რომ გამოცხადდეს არჩევნებზე და მისივე ნებაა ასევე ის, რომ არ გამოცხადდეს არჩევნებზე, შესაბამისად, მათი იდენტიფიცირება და არგამოცხადებული ამომრჩევლების დადგენა, მათი იძულებითი გამოცხადების მიზნით წარმოადგენს ამომრჩევლის ნებაზე კონტროლს. ამომრჩევლის ნებაზე კონტროლი არ უნდა იქნას გაგებული გაღარიბებული მნიშვნელობით და არ უნდა იქნას დაყვანილი მხოლოდ საარჩევნო კაბინაში კონტროლზე,“ – აღნიშნულია სარჩელში.
მოსარჩელეები არიან:„ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა“, „სამოქალაქო პლატფორმა – ახალი საქართველო“, „საქართველოს რესპუბლიკური პარტია“, „თავისუფლება – ზვიად გამსახურდიას გზა“, „საქართველოს ევროპელი დემოკრატები,“ „ქრისტიან-დემოკრატიული მოძრაობა,“ „ეროვნულ-დემოკრატიული მოძრაობა“, „აპრიორი“, „სამართალდამცავთა რეფორმირების ცენტრი“.
მოსარჩელეები პრაქტიკულად აღწერენ არჩევნების დღეს, როცა დამკვირვებლების მხრიდან ჩარევაზე საჩივრები დაწერეს, თუმცა მათი შეფასებით, ცესკოს მაშინდელმა თავმჯდომარე თამარ ჟვანიამ პირიქით ხელი შეუწყო ამომრჩევლის ნების კონტროლს.
„…ხსენებულზე რეაგირებისა და აღკვეთის ნაცვლად, ამ პროცესს ხელი შეუწყო კენჭისყრის მიმდინარეობის პერიოდში ცესკოს თავმჯდომარის, თამარ ჟვანიას საჯარო, სატელევიზიო განცხადებამ, რამაც წაახალისა გამოცხადებული და არგამოცხადებული ამომრჩეველთა კონტროლი მმართველი პარტიის მხრიდან. ცესკოს თავმჯდომარის ჟვანიას სატელევიზიო განცხადების ტექსტი მმართველმა პარტიამ მოკლე ტექსტური შეტყობინებების სახით დაუგზავნა საუბნო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარეებს და სახელმძღვანელო მითითებად დაუდგინა ის… შედეგად, კენჭისყრის მთელი დღის განმავლობაში ვერ აღიკვეთა და ვერ შეეშალა ხელი ამგვარი უკანონო კონტროლს ამომრჩეველზე“, – ვკითხულობთ სარჩელში.
მოსარჩელეების მტკიცებით, დამკვირვებლის ეს როლი ამომრჩევლის ნების კონტროლის სქემის ნაწილად იქცა:
„…ინტერესი გახლდათ როგორც უბანზე მისული ამომრჩევლის რაოდენობის, ასევე (უფრო მეტად) უბანზე მოსული ამომრჩევლების ვინაობის დადგენა და ამ ინფორმაციაზე დაყრდნობით ამომრჩევლის ნებაზე კონტროლი, რაც გამოიხატა უბნებზე გამოცხადებული ამომრჩევლის აღრიცხვაში და არმისული ამომრჩევლის იდენტიფიცირებაში, რომლის შედეგადაც სახელისუფლო პარტიამ გააკეთა მათი მობილიზება და არჩევნებზე იძულებით მიყვანა, კონკრეტული პირებისთვის სხვადასხვა მნიშვნელოვან ფაქტორებზე პედალირებით – ამომრჩევლის ან მისი ოჯახის წევრის სამსახურიდან გათავისუფლების, სოციალური შემწეობის მოხსნის, პრობაციონერი პირის დაშინების და სხვა.
საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვამდე მოსარჩელეებს მიუმართავთ საერთო სასამართლოებისთვის, „თუმცა ყველა ინსტანციამ ყოველგვარი განმარტების გარეშე, ხსენებულ ნორმაზე მშრალი მითითებით გაამართლა პარტიული წარმომადგენლის მხრიდან ამომრჩევლის პერსონალური მონაცემების სამაგიდო სიიდან ამოღების, საუბნო კომისიაში არმისული და მისული ამომრჩევლების კონტროლი,“ – წერდნენ მოსარჩელეები 4 წლის წინ მომზადებულ სარჩელში.
მოსამართლეებმა საკონსტიტუციო სასამართლოს შეახსენეს თავად საკონსტიტუციოს მანამდე შემუშავებული განმარტება: „არჩევნები არის ერთგვარი ინსტიტუციური მექანიზმი, რომელსაც მოქმედებაში მოჰყავს დემოკრატია.“
პოლიტიკური ოპოზიციის მოსაზრებით, საკანონმდებლო რეგულირება იმგვარად უნდა მოეწყოს, რაც თვითნებობას გამორიცხავს. „ბუნდოვანი და გაუგებარი კანონმდებლობა ქმნის ნოყიერ ნიადაგს თვითნებობისთვის. შესაბამისად, კანონმდებელმა მაქსიმალურად მკაფიო, განსაზღვრული ნორმატიული რეგულირებით უნდა შეამციროს თვითნებობის რისკები სამართალშეფარდების პროცესში“, – დასძენენ მოსარჩელეები.
რატომ იწყებს 2018 წელს შეტანილი სარჩელის განხილვას საკონსტიტუციო სასამართლო 4 წლის შემდეგ? – სასამართლოს პრესცენტრში ამ საკითხზე განმარტება ვერ მოგვაწოდეს.
