უკრაინაში მიმდინარე ამბების შესახებ დიდწილად ჟურნალისტების მუშაობის წყალობითაა ცნობილი. მსტისლავ ჩერნოვისა და ევგენი მალოლეტკას მიერ გადაღებულმა ფოტოებმა, რომლებზეც მარიუპოლის დაბომბილი სამშობიარო იყო ასახული, მთელი მსოფლიო მოაირა . უკრაინის სახალხო დამცველის ცნობით, 15 მარტის მონაცემებით, დაშავდა საბრძოლო მოქმედებების ზონაში მომუშავე მინიმუმ 35 ჟურნალისტი. 2 აპრილს ცნობილი გახდა უკრაინელი ფოტოგრაფისა და დოკუმენტალისტის, მაქს ლევინის დაღუპვის შესახებ.
„ნასტოიაშეე ვრემიას“ კორესპონდენტი ესაუბრა ჟურნალისტებს გერმანიიდან, რუსეთიდან და უკრაინიდან – როგორ გადაადგილდებიან, ეძებენ გმირებს, მუშაობენ ბომბების ქვეშ და რა მიაჩნიათ თავიანთი მუშაობის მიზნად.
- „23 თებერვალს უკრაინელებმა ისე დაიძინეს, რომ ომის დაწყება არც კი წარმოედგინათ“
მორიც გატმანი, „ციცეროს“ სპეციალური კორესპონდენტი, ამჟამად იმყოფება კიევში.
მორიც გატმანი. ფოტო: „დოიჩე ველე“
24 თებერვალს, ომი რომ დაიწყო, კრამატორსკში ვიყავი.
მე და კოლეგებს გვიან ღამემდე არ გვეძინა, ვსაუბრობდით, შემდეგი რა იქნებოდა. მახსოვს, ვვარაუდობდით, რომ რუსული ჯარების დახმარებით დონეცკისა და ლუგანსკის „სახალხო რესპუბლიკები“ გაფართოებას შეეცდებიან. ძირითადად ვფიქრობდით, რომ რუსეთი ამგვარად შეეცდებოდა მოესინჯა, როგორ შეძლებს მოქმედებას, როგორი იქნებოდა დასავლეთის რეაქცია, როგორი იქნებოდა სანქციები. ისეთივე თამაში, როგორიც 2014-2015 წლებში იყო, მაგრამ არა საკუთარი თავის საზიანოდ.
არც ერთ ჩვენგანს, სამ ჟურნალისტს, რომელთა სპეციალიზაციაც რუსეთი და უკრაინაა, არ გვქონდა პროგნოზი, რომ დაიწყებოდა ნამდვილი ომი. ამას ვერავინ წარმოიდგენდა. თავად უკრაინელებსაც არ სურდათ დაეჯერებინათ, რომ ეს შეიძლებოდა მომხდარიყო. იცოდნენ, რომ პუტინი ბევრისთვის იყო მზად, მაგრამ 23 თებერვალს ისე დაიძინეს, რომ ასეთი რამის დაწყება არც კი წარმოედგინათ.
დილის ხუთზე აფეთქების ხმამ გამაღვიძა. თავიდან სიზმარი მეგონა. შემდეგ მეორე აფეთქება იყო: რაკეტები კრამატორსკის აეროდრომზე დავარდა, ჩვენი სასტუმროდან 6-7 კილომეტრში. ახალ ამბებს გადავხედე – ნათელი გახდა, რომ ომი დაიწყო.
იმ დღეს მე და კოლეგების უმრავლესობამ წასვლა გადავწყვიტეთ. ვშიშობდით, რომ დონეცკის „სახალხო რესპუბლიკიდან“ რუსული ტანკები მოვიდოდნენ. ასეთ შემთხვევაში კრატამორსკში სამ საათში იქნებოდნენ. საევაკუაციო მატარებლით ჯერ დნეპრში წავედით, შემდეგ დღეს – ლვოვში. პირველ დღეებში არ მინდოდა კიევში წასვლა. მეგონა, რომ რუსეთის ჯარს ქალაქის ალყაში მოქცევა შეეძლო. ჩემი კოლეგებიდან დედაქალაქში ვიღაცები წავიდნენ, მაგრამ მე ეს ძალიან სახიფათოდ მივიჩნიე.
რამდენიმე დღე ლტოლვილთა ნაკადში, საევაკუაციო მატარებლებში ვიყავი. ამიტომ საკუთარ მაგალითზე გავიგე, რა არის ომისგან გაქცევა. თითქმის ერთი კვირა ვიყავი ლვოვში და ხალხთან ბევრს ვურთიერთობდი. მაშინ საზღვარზე 20-30-კილომეტრიანი საცობები იყო, ხალხი რიგში 50 საათი იდგა.
თავდაპირველად ევაკუაცია ძალიან ქაოსური იყო, დიდი ხანი დავყავი ლვოვის სადგურზე და ყველაფერი ვნახე. საღამოობით, როცა საევაკუაციო მატარებელი მოდიოდა, პანიკა იწყებოდა. ყოველი ვაგონის კართან სამხედროები იდგნენ და არ ატარებდნენ კაცებს, რომლებიც ქვეყნიდან წასვლას ცდილობდნენ. პირველ მატარებლებზე მხოლოდ ქალებსა და პატარა ბავშვებს უშვებდნენ.
სამუდამოდ მემახსოვრება ხმაური, რომელიც მატარებლის მოსვლისას იწყებოდა. ყველა ყვირის, დედები ყვირიან, ბავშვები ყვირიან: „დედა, დედა!“ ერთხელ ძაღლი მომიყვანეს – ის მატარებლით ვერ გაემგზავრა. კარგად დამამახსოვრდა, როგორ დარბოდა მოხალისე ვაგონებთან და ყვიროდა: „სად არიან ნინა და ლენა? დედათქვენი სხვა ვაგონშია. მოხვდით მატარებელში?“ ეტყობა, ერთ-ერთმა ქალმა თავისი შვილები დაკარგა. ის პოლონეთში მიმავალ მატარებელში იყო და არ იცოდა, მოხვდნენ თუ არა მატარებელში მისი შვილები.
ერთ-ერთ საღამოს ლვოვში ძლიერი თოვა იყო. ქარს თოვლი პირდაპირ დიდ სადგურზე მოჰქონდა. ქუჩაში იმ ხალხთან ერთად გამოვედი, ვინც ვერ მოხვდა მატარებელზე და მიხვდა, რომ ახალი მატარებელი დღეს არ იქნებოდა. აი, ასე, ყველანი გამოვდივართ ამ სადგურიდან, თოვს… უბრალოდ აპოკალიფსური სურათი იყო.
მაშინ 18-დან 60 წლამდე მამაკაცებს ქვეყნიდან არ უშვებდნენ საყოველთაო მობილიზაციის გამო. ბევრი ოჯახი ვნახე, რომლებიც ლვოვამდე მოვიდნენ. კაცები აცილებდნენ მეუღლეებს, დედებსა და შვილებს საზღვრამდე და ბრუნდებოდნენ – საომრად, სამუშაოდ, ტერიტორიულ თავდაცვაში. არ იცოდნენ, კიდევ თუ შეხვდებოდნენ ერთმანეთს. ველაპარაკე ამ კაცებს და ამიხსნეს: „არ შემიძლია საომრად წავიდე იმის ცოდნით, რომ სახლში ცოლი და შვილები შეიძლება დაბომბონ“. სჭირდებოდათ, რომ ოჯახი უსაფრთხოდ ყოფილიყო.
ქვეყანაში დარჩნენ ისინიც, ვინც საწარმოში ან ფერმებზე მუშაობდნენ – ეკონომიკა ხომ არ გაჩერებულა. რაღა თქმა უნდა, იყვნენ კაცები, ვინც ფულის სანაცვლოდ ქვეყნიდან წასვლას ცდილობდნენ.
ლვოვის რკინიგზის სადგური, 26 თებერვალი. ფოტო: ევროპის პრესფოტო სააგენტო. EPA-EFE/MYKOLA TYS
შემდეგ ყველაფერი ოდნავ დაწყნარდა. საზღვრამდე ავტომანქანით მივედი, ფეხით გადავკვეთე და ბერლინში გავემგზავრე. ომის დაწყების შემდეგ დაახლოებით ორი კვირა დავყავი უკრაინაში. გერმანიაში კორონავირუსი დამიდასტურდა, ცოტა ხანი იქ მომიწია ყოფნა. ახლა კიევში დავბრუნდი.
ქალაქში კომენდანტის საათის დაწყების შემდეგ ჩამოვედი. მეგონა, სადგურზე მომიწევდა დაძინება, მაგრამ უკრაინელ ჯარისკაცებთან მივედი და წამიყვანეს იქ, სადაც ახლაც ვცხოვრობ. მათი მხრიდან ძალიან კარგი ჟესტი იყო. ხუმრობდნენ კიდეც, თავისუფალ დროს ტაქსის მძღოლებად ვმუშაობთო, მაგრამ მე უფასოდ მიმიყვანეს.
კიევში მუშაობისას ვფიქრობ გავიგო ადგილობრივთა განწყობა – რაზე საუბრობენ, რას ფიქრობენ პრეზიდენტზე, შესაძლო კომპრომისზე რუსეთთან, რა კომპრომისებისთვის არიან მზად, რა გეგმები აქვთ, როგორ უყურებენ გერმანიასა და, ზოგადად, ევროპას. არ ვარ ომის რეპორტიორი და არც ფრონტზე წასასვლელად ვარ მზად. ცოლ-შვილი მყავს და დავპირდი, რომ არ გავრისკავ.
ბევრს შევხვდი, ვისაც რუსეთში ნათესავები და მეგობრები ჰყავს. როცა უკრაინელები რუსებს მომხდარს უყვებიან, ისინი პასუხობენ: „არა, შენ არაფერი გესმის, სინამდვილეში ყველაფერი სხვანაირადაა“.
ხარკოველი თავის ნათესავებს უყვება, რომ რუსები მის ქალაქს ბომბავენ და ანგრევენ და პასუხად იღებს: „არა, ჩვენ ფაშისტებს ვებრძვით, თქვენთან ტყუილს ამბობენ“. ის პასუხობს: „ამას ხომ ტელევიზორში არ ვუყურებ. ხარკოვში ვარ, საკუთარი თვალებით ვხედავ, რაც ხდება!“
ჩემთვის ეს დიდი შოკია. როგორ შეიძლება ტვინის ასეთი დეფორმაცია მოხდეს? ერთია, როცა ორი უცნობი დავობს. აქ კი შვილი დედას ურეკავს და უყვება, რაც ხდება, ის კი უფრო ამ დედამო..ნულ ტელევიზორს უჯერებს. ეს ჩემთვის ძალიან საწყენი აღმოჩენაა.
რუსეთში რამდენიმე წელიწადი ვიცხოვრე. ეტყობა, ამ პროპაგანდას სათანადოდ არ ვაფასებდი. ვფიქრობდი: „ეს ხალხი საბჭოთა კავშირში გაიზარდა, იციან, რომ ყველაფერს, რასაც ტელევიზორში ამბობენ, არ უნდა დაუჯერო“. ეტყობა, ვცდებოდი.
გერმანელები, ვინც ასე თუ ისე დაკავშირებულია უკრაინასთან ან რუსეთთან, ვისაც აქ მეგობრები და ნათესავები ჰყავს, ან მუშაობდა, მართლაც გრძნობენ იმას, რაც აქ ხდება. დანარჩენი გერმანელებისთვის მთელი აღმოსავლეთი ევროპა არის terra incognita. რაღა თქმა უნდა, ყველა ომის წინააღმდეგია. ძალიან საწყენია, მაგრამ ემოციური რეაქცია მიმდინარე მოვლენებზე ძალიან მწირია. ამის შეცვლას ვცდილობ. ომს უკრაინაში უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ჩვენთვის. ეს არ არის რაღაც კონფლიქტი, ეს არის ომი, რომელიც ჩვენს მომავალს განსაზღვრავს.
ბევრი გერმანელი ფიქრობს იმაზე, რომ ომის გამო ეკონომიკურად დაზარალდება, რომ საწვავში მეტი ექნება გადასახდელი. მე ვამბობ, რომ ერთ ლიტრ საწვავში 20 ევროცენტით მეტის გადახდა არც ისე საშიშია. აი, რაც უკრაინაში ხდება, ისაა საშიში. ფულის დაბრუნება შეიძლება, სიცოცხლის – არა.
უსაფრთხოების მხრივ, ვიტყოდი, რომ დასავლელ ჟურნალისტებს უპირატესობა აქვთ. იგივე ხდებოდა, როცა დონბასში მიმდინარე ომს ვაშუქებდი. სეპარატისტების ხელში ჩავარდნილ უკრაინელ ჟურნალისტს სარდაფი და წამება ემუქრებოდა.
ვფიქრობ, უკრაინელებს რომ რუსი პროპაგანდისტი დაეჭირათ, მასაც არ გაუთენდებოდა კარგი დღე, მაგრამ ვერ წარმოვიდგენ, რომ მას აწამებდნენ. უცხოელ ჟურნალისტებს რაც შეეხება, მხოლოდ მათი გაძევება შეუძლიათ. სეპარატისტები, როცა ბლოკპოსტებზე ჩემს დოკუმენტებს ამოწმებდნენ, ზოგჯერ ამბობდნენ: „ო, ფაშისტი მოვიდა გერმანიიდან!“ მაგრამ ეს მუქარა არაა, უბრალოდ იდიოტები იყვნენ. ერთი შემთხვევა ვიცი, როცა ამერიკელი ჟურნალისტი დააპატიმრეს, მგონი ერთი დღით დააკავეს და შემდეგ მაინც გაუშვეს. ასე რომ, ამ მხრივ ჩემთვის სერიოზული საფრთხე არ არსებობს.
- „ვიცი, რომ ჩემი ფოტოებით ომს ვერ შევაჩერებს“
ანატოლი სტეპანოვი, „ფრანს-პრესის“ (AFP) ფოტოგრაფი უკრაინაში. იმყოფება კიევში
ანატოლი სტეპანოვი. ფოტო: censor.net
ომამდე ჩვეულებრივი ფოტოგრაფი ვიყავი: ვიღებდი რეპორტაჟებს, ფოტოისტორიებს, ერთხელ უკრაინულ „ნეიშენელ გეოგრაფიკშიც“ გამოაქვეყნეს ჩემი ფოტოები. მოხდა ისე, რომ რვა წლის წინ ჩემს ქვეყანაში ომი დაიწყო და მეც მისი გადაღება დავიწყე.
როცა პირდაპირ შემოიჭრნენ, დონბასში ვიყავი. დილის 5 საათსა და 48 წუთზე კრამატორსკში აფეთქებამ გამაღვიძა: რაკეტა სამხედრო აეროდრომს დაეცა. შემდეგ კიდევ ერთი აფეთქება. რაღაც დროის შემდეგ სამზარეულოში ვიდექით და ვუყურებდით, როგორ დაეცა კიდევ ერთი რაკეტა კრამატორსკის აეროპორტთან. ასე დაიწყო ჩვენთვის ამ ომის ცხელი ფაზა.
გეფიცებით, დიდი ხანია ყველას ვეუბნებოდი, რომ იქნება ომი და ბომბები. კიევში იდიოტივით მიყურებდნენ. არადა, დიდხანს იყო გასაგები, რომ რაღაც დიდი გარღვევა მზადდებოდა, წინათგრძნობა ჰაერში ტრიალებდა.
იანვარსა და თებერვალში დონბასის „გაყინული“ კონფლიქტის ზონაში ძალიან ბევრი ჟურნალისტი იყო. ეს პრესოფიცრებსა და სამხედროებსაც მობეზრდათ. ვფიქრობ, ეს იმისთვის კეთდებოდა, რომ უცხოელებს რაღაც ინტერესი გასჩენოდათ, რომ მათ ომისთვის ყურადღება მიექციათ. დასავლეთის დაზვერვებმა კიევიდან თავისი ხალხი გაიყვანა, მიდიოდა საელჩოების ევაკუაცია. ესე იგი, საზღვარგარეთ დარწმუნებულები იყვნენ, რომ ომი იქნებოდა.
უკრაინელებს არ სჯეროდათ და მეც რთულად ვიჯერებდი. კი ვამბობდი, ომი იქნება-მეთქი, მაგრამ არ მეგონა, ამ წამს და ასე უცბად თუ იქნებოდა.
24 თებერვლამდე ფრონტის ხაზზე გახშირდა სროლა დონეცკისა და ლუგანსკის „სახალხო რესპუბლიკების“ მხრიდან. მაკვირვებდა, რომ „ახალგაზრდა რესპუბლიკები“ თავად იუწყებოდნენ სროლებზე – უკრაინული ჯარი მათ არ პასუხობდა. ვფიქრობ, ხრიკი იყო – თავად აძლიერებდნენ სროლას და მსოფლიოს გასაგონად ყვიროდნენ, გვესვრიანო. ეს [რუსეთის] შეჭრის წინა ღამეს ხდებოდა.
ახლა კრამატორსკი, ასე თუ ისე, კარგი ადგილია, მხოლოდ ბოლო დღეებში დაიწყო დაბომბვები, იქამდე კი იქ სიწყნარე იყო. კრამატორსკიდან ნებისმიერ წერტილში შეიძლებოდა წასვლა. იქიდან ფრონტზე მივდიოდი ხოლმე, საცხოვრებლად კი კრამატორსკში ვბრუნდებოდი.
რვა წელიწადში ომს მივეჩვიე, მუშაობის სქემაც გამომიმუშავდა. მივდივარ პოზიციებზე, იქ ორი-სამი ან ერთი დღე ვცხოვრობ, რამდენის საშუალებასაც მაძლევენ სამხედროები. ვიღებ მათ ყოფას, მუშაობას. რაღა თქმა უნდა, ყველას, მათ შორის, ჟურნალისტებსა და სამხედროებს, ეშინიათ, დამიჯერეთ. სიკვდილი არავის უნდა, ყველას სიცოცხლე სურს. მაგრამ ნელ-ნელა ომს ეჩვევი და იქცევი არა როგორც ფოტოგრაფი, არამედ როგორც სამხედრო.
უკრაინელები, მათ შორის, ჟურნალისტები, რომლებიც მშვიდობიანი ცხოვრებით ცხოვრობდნენ და რაღაც სისულელეებს იღებდნენ, უკვე იმდენად მიეჩვივნენ ომს, რომ შეიარაღების რაღაც სახეობების განსხვავება ისწავლეს. როცა მოწინავე ხაზზე მუშაობ, გესმის, რომ ყოველი ჭურვი შენი არაა. თავიდან გეშინია, როცა ახლოს ფეთქდება, მერე კი ხვდები: „რაკი გვერდით დავარდა, ჩემი არაა“. ოღონდ, შეიძლება შენიც იყოს.
ფოტო: ანატოლი სტეპანოვი/facebook
უკრაინელი სამხედროები ცდილობენ ყველანაირად უზრუნველყონ ჟურნალისტების უსაფრთხოება და არ მიუშვან იქ, სადაც საფრთხე შეიძლება იყოს. თუ მიმწოლი ხარ და რაღაც ვარიანტების გამონახვა შეგიძლია, მოწინავე ხაზზეც მოხვდები.
ვიცი, რომ ჩემი ფოტოებით ომს ვერ შევაჩერებ, ასე მხოლოდ იდეალისტები ფიქრობენ. თუმცა ვცდილობ ვაჩვენო მშვიდობიანი მოსახლეობის ცხოვრება და ტანჯვა. ვაჩვენო ხალხი, ვინც ომშია. მათაც ეშინიათ, ისინიც მსხვერპლად იღებენ თავიანთ ჯანმრთელობასა და ომს.
საჭიროა, რომ ხალხმა ნორმალურ სამყაროში იცხოვროს, მათ შორის, უკრაინაში. შვიდ-რვა წელიწადში უკრაინელები მიეჩვივნენ, რომ ომი სადღაც შორსაა, აღმოსავლეთში. ახლა კი ისე მოხდა, რომ ომი ყველას შეეხო.
ხშირად ფოტოგრაფია ვერ გამოხატავს ყველაფერს, რაც გადაიტანე. უყურებ ფოტოს და ფიქრობ: „ყველაფერი რაღაცნაირად მკრთალია, ცხოვრებაში კი საშინლად საშიში იყო“. მოწინავე ხაზიდან შორს გადაღებული ფოტოები ხშირად უფრო კარგად მუშაობს, ვიდრე ფრონტზე გადაღებული ფოტოები. ალბათ იმიტომ, რომ მათ საფრთხის ზეწოლის გარეშე იღებ.
ცოტა ხნის წინ ბრძოლის ველზე მოვხვდით, იქ ჯერ კიდევ ცვიოდა ჭურვები. არტილერია დამიზნებით არ ისროდა, მაგრამ გვაწუხებდა. საშიში იყო, მაგრამ არა ისე, თითქოს შენი მოკვლა უნდათ. ორივე მხარეს მკვდრები იწვნენ: ჩვენი ჯარისკაცებიც და შემოჭრილებიც. ერთი ბიჭი შუაზე იყო გახლეჩილი, ეტყობა [ჭურვი] მოხვდა. ვფიქრობ, ნორმალურმა ადამიანმა რომ ასეთი რამ ნახოს, ძალიან დიდ სტრესს მიიღებს. ომში კი ამას ეჩვევი.
ვერ ვიტყვი, რომ რამე განსაკუთრებული გადავიღე, უბრალო ფოტოები. როცა ბრძოლის ველიდან შორს ვიყავით, ვხედავდით, მოწინავე ხაზიდან დაჭრილები როგორ მოჰყავდათ. მათ შორის იყო ხელში დაჭრილი ჯარისკაცი. განმაცვიფრა მისმა გამოხედვამ, თვალებში ჩანდა, რა გადაიტანა. მასში იმდენი ომი იყო, რთულია სიტყვებით გადმოსცე. მისი პორტრეტი გადავიღე. ვფიქრობ, ეს პორტრეტი, რომელიც ბრძოლაში არაა გადაღებული, ბევრად უფრო ძლიერია.
ჯარისკაცი ვასილი. ფოტო: ანატოლი სტეპანოვი/facebook
გავიგე, რუსული პროპაგანდა იძახის, თითქოს კადრები უკრაინიდან ფეიკი და დადგმაა. ასე ამბობდნენ მარიუპოლის სამშობიაროს ფოტოებზე. ეს სასაცილოა, დაუმტკიცებელია. ძალიან დაბალი დონეა… ჩემი აზრით, ეს პროპაგანდა განსახილველიც არ არის. იძახონ, რაც უნდათ.
ამ წლების განმავლობაში შევეჩვიე რუსულ პროპაგანდას, რომელიც ამბობს, რომ შავი თეთრია, თეთრი კი – შავი. ისინი არიან ადამიანები სინდისისა და ღირსების გარეშე. კითხვაც მიჩნდება – საერთოდ ადამიანები არიან? პროპაგანდისტები, რომლებიც ასეთ რაღაცებს იძახიან, პირადად ჩემთვის ადამიანები აღარ არიან. შეუძლებელია ამ ფოტოების დადგმა, შეუძლებელია ასეთი ფეიკების შექმნა. უბრალოდ სასაცილოა.
ვფიქრობ, უფსკრული ჩვენსა და რუსებს შორის ამჟამად უზარმაზარია. მომისმენია უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურის მიერ ჩაწერილი საუბრები რუს სამხედროებსა და ოჯახებს შორის. ვუშვებ, რომ ეს მოწინააღმდეგის დემორალიზაციისთვის, რაღაც ინფორმაციულ-ფსიქოლოგიური ოპერაციების ფარგლებში კეთდება, მაგრამ ამდენი ერთნაირი მიმართულების საუბრის დადგმა არ შეიძლება. როცა რუსი ჯარისკაცები დედებსა და მეუღლეებს ესაუბრებიან, მათგან არანაირი დაგმობა არ მოდის. ისინი დარდობენ თავიანთ საყვარელ ადამიანზე, მაგრამ აქ რომ ხალხს კლავენ, ნორმალურია, ამდენად ჩვენ, უკრაინელებს, დაკარგული გვაქვს ადამიანობა მათ თვალში. ესაა ყველაზე საშიში.
მოწინავე ხაზზე წასვლის შემდეგ მშვიდობიან ცხოვრებაში დაბრუნება ყველაზე რთულია. სულ ახლახან ომში იყავი და დაბრუნდი იქ, სადაც ყველაფერი კარგადაა. ეს დისონანსი ძლიერად ზემოქმედებს ფსიქიკასა და ნერვებზე. იქ გეშინია, გესმის, რომ შეიძლება დაიღუპო… რომ ბრუნდები, უბრალოდ საზარელ ემოციებს განიცდი. ომიდან ბოლომდე დაბრუნება არ გამოდის. როცა მივდივარ, სულ რაღაცებს ვატრიალებ თავში, ვიხსენებ მათ, მეგობარ სამხედროებს, ვინც იქ დარჩა, მათ ბედზე ვდარდობ.
ახლა კიევში, საკუთარ სახლში ვარ. ოდნავ მოგვიანებით მოწინავე ხაზზე ვაპირებ დაბრუნებას. ოჯახი, რა თქმა უნდა, დარდობს ჩემზე, მაგრამ უკვე მიეჩვივნენ და არ ცდილობენ ჩემ გადარწმუნებას. უკრაინიდან წასვლა არ მინდა და არც ვგეგმავ. რატომ? სად? ეს ჩემი ქვეყანაა, აქ ხალხი იბრძვის, ეს უნდა ვაჩვენო.
- „ჩემთვის მნიშვნელოვანია, რაც შეიძლება მეტი დავიმახსოვრო“
ელენა კოსტიუჩენკო, „ნოვაია გაზეტას“ სპეციალური კორესპონდენტი
ელენა კოსტიუჩენკო. ფოტო: novayapolsha.pl
ხერსონში ჩაღწევა რთული იყო. ამისთვის ორჯერ გადავკვეთე ფრონტის ხაზი – ჯერ იქ ჩავედი, შემდეგ კი წამოვედი. ხერსონი ოკუპირებულია, იქ ჩასასვლელად ჯერ უკრაინული ბლოკპოსტები უნდა გაიარო, შემდეგ კი – რუსული. როცა გამოდიხარ – პირიქით. მეხმარებოდნენ ადგილობრივები, მათი სიმამაცის წყალობით ყველაფერი გამომივიდა.
„მომყომარებლებთან“ არ ვმუშაობ, ეს უბრალო ხალხი იყო, ვინც უკრაინაში გავიცანი. სამხედროთა წამოყოლაც არ მჭირდება.
ჩვეულებრივ სამოქალაქო მანქანებით, სამოქალაქო პირებთან ერთად დავდივარ. ბინები, სადაც ვცხოვრობ, ასევე ადგილობრივების მოცემულია. აქ კარგად იცნობენ „ნოვაია გაზეტას“, ამიტომ მტრული განწყობა არ ყოფილა, თუმცა, რაღა თქმა უნდა, ჩემ მიმართ რაღაც ეჭვები ზოგჯერ იყო.
თითქმის ყველგან, სადაც გასვლა მჭირდებოდა, გავედი. ვიყავი მოწინავე ხაზზეც. ჩემთან ერთად პრესოფიცერი იყო და აკონტროლებდა, რომ პოზიციების მდებარეობა არ გადამეღო, გასაგებია რატომაც. თუმცა მე მქონდა შესაძლებლობა, მესაუბრა ყველასთან, ვისთანაც მსურდა, დამესვა ყველა კითხვა, რომელთა დასმაც მსურდა.
ჩემი სამუშაო დღე დიდად დამოკიდებულია იმაზე, სად ვარ და რა ამოცანები მაქვს. ახლა, ფაქტობრივად, მთელ უკრაინაში კომენდანტის საათია დაწესებული. ამის გათვალისწინება მიწევს – მას საკმაოდ ბევრი დრო მიაქვს. ახლა ამ ომის ჰუმანიტარული ასპექტის კვლევით ვარ დაკავებული. ვხვდები დაშავებულებს. დაჭრილებს და მათ, ვისაც ოჯახები დაეღუპა. ექიმებს, მორგის თანამშრომლებს, ჩინოვნიკებს, სამხედროებს, აქტივისტებსა და მოხალისეებს.
ვიტყოდი, რომ ჩემი სამუშაო რუსეთში მუშაობისგან არაფრით განსხვავდება. ვხვდები ხალხს, ვაგროვებ ინფორმაციას, შემდეგ ვჯდები და ვწერ. განსხვავებები ძალიან მცირეა: მაგალითად, ქალაქიდან ქალაქში წასვლისთვის უფრო დიდი დროა საჭირო. წინასწარ უნდა გათვალო, რამდენი ბლოკპოსტის გავლა მოგიწევს, რამდენი დრო დაგჭირდება. მთლიანობაში კი აბსოლუტურად ისეა, როგორც რუსეთში.
გმირების საპოვნად მივდივარ იქ, სადაც რაღაც ხდება: საავადმყოფოებში, მორგებში, მოხალისეთა ცენტრებში. იქ ხშირად არიან ადამიანები, ვინც დაინახა ან იცის რამე მნიშვნელოვანი, რამის მოწმე ან მსხვერპლია. ვიცნობ ერთ ადამიანს, შემდეგ ვეკითხები სხვის კონტაქტებს, რომლებთანაც, მისი აზრით, მნიშვნელოვანია ვისაუბრო. ასე, ჯაჭვურად მივდივარ შემდეგ. ზოგს სრულიად შემთხვევით ვპოულობ, ეს გამართლების საკითხია.
მუშაობისას იშვიათად ვხვდები ადამიანებს კარგ პირობებში. ძირითადად იმათ ვესაუბრები, ვისაც ცუდი დრო უდგას. რა თქმა უნდა, ჩვეულებრივ, ეს ცუდი დრო ომი არ არის.
ახლა აქაური ადამიანები გასაოცარ სიმამაცეს ავლენენ. მათთვის, მათ შორის ადამიანებისთვის, ვინც ახლობლები დაკარგა, ძალიან მნიშვნელოვანია მოჰყვნენ, რა მოხდა, როგორები იყვნენ ახლობლები, როგორ მოკლეს ისინი. ჩემი სამუშაოა აღვბეჭდო, რასაც ამბობენ და შევამოწმო ინფორმაცია დამატებით წყაროებში. ისიც ხდება, რომ ვიღაც უარს ამბობს საუბარზე. არიან ისინიც, ვისაც საუბარი არ შეუძლია, იმდენად დიდია მათი ტკივილი.
ვიღაცას საუბარი შეუძლია, ვიღაცას უნდა და მეც ველაპარაკები.
ეს არაა პირველი შემთხვევა, როცა ომში ვმუშაობ. დაბრუნებისას რაღაც დრო ომის გამოცდილებით ცხოვრობ, გაშინებს ხმაური, მაგალითად, ფეიერვერკი, ასაფეთქებლები. ეს მტკივნეულად აღიქმება, იატაკზე დაცემა და დამალვა გსურს. როგორც წესი, ეს დიდხანს არ გრძელდება.
ყველა ჟურნალისტი, ვინც ცხელ წერტილში მუშაობს, პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის რისკით ცხოვრობს. ძალიან მნიშვნელოვანია იცოდე ამ აშლილობის სიმპტომები და დაბრუნების შემდეგ საკუთარ თავს თვალი მიადევნო. თუ საჭიროა, დახმარებაც უნდა მოითხოვო. ერთხელ მქონდა პოსტტრავმული სტრესული აშლილობის ეპიზოდი, ჟანაოზენში მუშაობის შემდეგ. ძალიან უსიამოვნო ისტორია იყო, დიდი დრო დამჭირდა აღსადგენად. იმედი მაქვს, ამ ომის შემდეგ ასეთი რამ აღარ იქნება.
ველზე მუშაობისას ემოციების ღრმად განცდის შესაძლებლობა არ მაქვს. ემოციური რეაქცია – დარდი, შოკი და ა.შ. ძალიან ბევრ ძალას მართმევს. ჩვეულებრივ, ასეთ განცდებს შემდეგისთვის, ტექსტის დაწერის დროისთვის ვდებ.
როცა ვწერ, შეიძლება თავს ატირების უფლება მივცე. შეიძლება ფიზიკურად გავხდე ცუდად, ზოგჯერ მაღებინებს. არ ვიტყოდი, რომ ეს ხშირად ხდება, ჯერჯერობით თავს ვართმევ. როცა ხალხს ვესაუბრები ან რამეს ვუყურებ, ემოციებს გასაქანს არ ვაძლევ და ვცდილობ მაქსიმალურად დავიმახსოვრო რა ხდება, რას მეუბნებიან, როგორ გამოიყურებიან ადამიანები. ეს რეპორტიორის მუშაობის სპეციფიკაა – ჩემთვის მნიშვნელოვანია დავიმახსოვრო, რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია, ემოციები კი შემდეგისთვის უნდა გადავდო.
რედაქტორებს, რომლებიც ჩემს ტექსტებთან მუშაობდნენ, სიტყვა „ომის“ შეცვლა უწევდათ „სპეცოპერაციით“. თუმცა „ნოვაია გაზეტამ“ გადაწყვიტა ცენზურა ხილვადი გაეხადა – სიტყვებს არა მარტო ვცვლით, არამედ გამოვყოფთ, რათა მკითხველს ესმოდეს, რომ აქ სხვა სიტყვა იყო. რა თქმა უნდა, მე მიმაჩნია, რომ ომს ომი უნდა ვუწოდოთ. თუმცა რუსეთის ფედერაციის ამჟამინდელი სსკ სხვა შესაძლებლობას არ ტოვებს. პრობლემა იმაშია, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის ფორმულირება ისეთია, რომ ციხეში შეუძლიათ ჩასვან არა მარტო ჟურნალისტი, რომელმაც მასალა დაწერა, არამედ ყველა, ვინც ეხმარებოდა: კორექტორი, რედაქტორი, საიტის რედაქტორი. ეს ადამიანთა საკმაოდ დიდი ჯაჭვია.
როცა კოდექსში ეს ცვლილება შეიტანეს, ორი ვარიანტი გვქონდა: ან დაგვეხურა [გამოცემა], ან გვემუშავა სამხედრო ცენზურის პირობებში. ჩავატარეთ კრება და ხმის მიცემა მკითხველებსა და გაზეთის დამფინანსებლებს შორის. უმრავლესობამ მუშაობის გაგრძელებას მისცა ხმა.
რას ვგრძნობ ამასთან დაკავშირებით? არ ვიცი. ვმუშაობდი გაზეთში, სადაც არასდროს ყოფილა ცენზურა. ახლა კი არის, თანაც სამხედრო. რთულია ამას შეეჩვიო. მაგრამ მესმის, რომ ინფორმაცია, რომელიც აკრძალვების მიუხედავად მკითხველამდე მიდის, ძალიან მნიშვნელოვანია. მას დიდი ღირებულება აქვს და მისი გამოქვეყნება რომ გაგრძელდეს, საკუთარ თავს უნდა გადააბიჯო.
პროპაგანდისა და ცენზურის ძალისხმევის წყალობით, ოკუპირებულ ხერსონშიც კი ვიღაცებს სჯერათ იმის, რასაც რუსულ ტელევიზიაში ამბობენ, მაგრამ ცოტა ასეთ ადამიანს შევხვდი. ისინიც კი, ვინც ადრე პრორუსულად იყო განწყობილი, აღარაა ასეთ აზრზე. როგორც მითხრეს: „როცა ციდან ბომბები ვარდება, გასაგები ხდება“. ოდესაშიც კი, არადა, იქ ყოველთვის იყვნენ პრორუსულად და პროუკრაინულად განწყობილი ადამიანები, იყო ასეთი გახლეჩა საზოგადოებაში. ახლა ასე აღარ არის.
- „ჩემი მოსკოვური აქცენტის გაგებისას ხალხი პოლიციაში რეკავდა“
იური ბელიატი, „პოლიგონ მედიას“ კორესპონდენტი, ცხოვრობს ვილნიუსში
იური ბელიატი. ფოტო: currenttime.tv
23 თებერვალს კიევში სამუშაო მივლინებით ჩამოვედი. „სახალხო რესპუბლიკების“ აღიარების შემდეგ აღმოსავლეთით რაღაც გამწვავებას ველოდით, მაგრამ არა ნამდვილ და დიდ ომს. ისე მოხდა, რომ თან მხოლოდ ერთ-ერთი უკრაინელი ჩინოვნიკის ზეპირი მოწვევა მქონდა. 24 თებერვალს წერითი ნებართვა უნდა ამეღო, მაგრამ ომი დაიწყო და რაღა თქმა უნდა, არანაირი აკრედიტაცია არ ამიღია.
ახლა ვილნიუსში ვცხოვრობ, ამიტომ კიევში ჩასვლა არ გამიჭირდა. დავჯექი თვითმფრინავში, ჩამოვფრინდი ბორისპოლში, გავიარე გასაუბრება უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურის წარმომადგენლებთან. ვუთხარი, რომ ჟურნალისტი ვარ, პრესბარათი ვაჩვენე. ავუხსენი, რომ 24-ში ავიღებ ყველა დოკუმენტს და საშვს. შემიშვეს. ძალიან წყნარი და მშვიდი საუბარი იყო.
ომის პირველი დღე კიევში ვიყავი. მოგვიანებით, კოლეგების დახმარებით, ვიპოვე მძღოლი ავტომანქანით. გოსტომელისკენ წავედით, მოგვიანებით კი ლვოვში წამიყვანა.
ომის დაწყების შემდეგ მთელი უკრაინა კიევის დასავლეთით, – აღმოსავლეთში არ ვყოფილვარ, მაგრამ ვვარაუდობ, რომ იქაც იგივეა, – ერთ დიდ ბლოკპოსტად იქცა. გადაადგილება ძალიან რთული იყო. ყოველ ხუთ-ექვს კილომეტრში გვაჩერებდნენ და დოკუმენტებს ამოწმებდნენ. ოღონდ, ამას არა პროფესიონალური სამხედროები, არამედ ტერიტორიული თავდაცვის წარმომადგენლები აკეთებდნენ. ხშირად არ ესმოდათ, რა უნდა ეძებნათ. მაგალითად, ამოწმებდნენ ჩემი მძღოლის პასპორტს. მე კი ვცდილობდი, ჩემი რუსული პასპორტი არ მეჩვენებინა. უბრალოდ ვაჩვენებდი პრესბარათს, რომელზეც ეწერა, რომ ლიეტუვაში ვცხოვრობ და ეს საკმარისი იყო.
რამდენჯერმე მე და მძღოლი, სხვა ჟურნალისტებთან ერთად, ვცდილობდით გავსულიყავით საომარი მოქმედებების ზონასთან, მაგალითად, ობოლონის რაიონში. ომის დასაწყისში ვრცელდებოდა ცნობები, რომ იქ რუსთა ბევრი დივერსიულ-სადაზვერვო ჯგუფი იყო, რომლებიც კიევში უკრაინულ ფორმაში და უკრაინული ტექნიკით შემოდიოდნენ. ერთხელ ვიდექით ბენზინგასამართ სადგურზე ობოლონისა და ანტონოვის აეროპორტთან, გოსტომელთან ახლოს. იქ მაშინ სერიოზული ბრძოლები მიდიოდა და არ გვიშვებდნენ. მოდიოდა აფეთქებების და მძიმე ტექნიკის მუშაობის ხმები გოსტომელთან, მეორე მხრიდან – ავტომატების სროლა ობოლონის რაიონში. იქვე მოდიოდნენ ტერიტორიული თავდაცვის დანაყოფები. სპორტულებში ჩაცმული ხალხი კიევის გარეუბნებიდან, ოღონდ ხელში არა ბეისბოლის ჯოხები, არამედ „ჯაველინები“ ეჭირათ.
ჩემთვის, როგორც ფოტოგრაფისთვის, მნიშვნელოვანია, რაც შეიძლება ახლოს ვიყო მოვლენების ადგილთან. შორიდან ტექსტების წერა შეიძლება, მაგრამ გადაღება – არა. ომის პირობებში ყველაზე ღირებული, მნიშვნელოვანი და რთული პირველწყარო ინფორმაციაა.
არის საკულტო ფოტოგრაფი, ჯეიმზ ნაჰტვეი, რომელმაც ბევრი კონფლიქტი გაიარა. ის ამბობდა, რომ ჟურნალისტის ერთ-ერთი უმთავრესი ამოცანა ომში არა მხოლოდ ინფორმაციის მოწოდებაა – იგი [მომხდარის] მოწმეც უნდა იყოს. ჩვენ უნდა ვაჩვენოთ და მოვყვეთ, რა ხდება და რას გრძნობენ ადამიანები. ეს მოითხოვს შენს პირად ყოფნას [მოვლენების ეპიცენტრში] – სხვაგვარად ვერაფერს გაიგებ. ეს სამუშაოს მნიშვნელოვანი ნაწილია.
ერთხელ გამოგვივიდა გოსტომელთან ახლოს მისვლა. პირველ ღამეს მე და მძღოლმა მოვახერხეთ აეროპორტთან მისვლა, მაგრამ იქ აქტიური სროლა დაიწყო, ცვიოდა ყუმბარები და გადავწყვიტეთ, რომ წასვლის დროა. ჩვენი მანქანა იყო ბოლო, რომელმაც კიევისკენ გარღვევა მოახერხა, სანამ გზა უკრაინულმა ტანკებმა გადაკეტეს. იმ დროს ხალხი, ვინც კიევიდან წასვლას ცდილობდა, ძალიან ქაოსურად მოძრაობდა და შეიძლებოდა, საომარი მოქმედებების ზონაში მოხვედრილიყო. ამიტომ უკრაინის შეიარაღებული ძალები ოპერატიულად კეტავდნენ გზას სამოქალაქო პირების ნაკადისთვის.
ომის დაწყებიდან რამდენიმე დღეში გადავწყვიტე, რომ კიევიდან უნდა წავსულიყავი.
პირველ კვირას მართლა იყო გრძნობა, რომ სულ ცოტა და ქალაქს აიღებდნენ. მაშინ არ გვესმოდა, რომ რუსული ჯარი არ არის ისეთი ძლიერი, როგორც თავად ამბობენ და როგორც ყველას ეჩვენებოდა. მე კი, რუსული პასპორტით, ომს ომს ვუწოდებ, ვიღებ მას და ვწერ მის საშინელებებზე, ამიტომ არ მინდოდა რუსეთის მიერ ოკუპირებულ კიევში აღმოჩენა.
ჯერ ერთი, ჩვენთან ჟურნალისტები არ უყვართ. მეორე – არსებობს სისხლის სამართლის მუხლი სახელმწიფო ღალატზე. ამიტომ გადავწყვიტე ლვოვში წასვლა და ლტოლვილების გადაღება.
ბოლო ღამე კიევში დამოუკიდებლობის მაიდნის უკან მდებარე ბინაში გავატარე. იმ ღამეს ქალაქი აქტიურად იბომბებოდა, აქტიურად მუშაობდა საჰაერო თავდაცვა. აფეთქებებისგან ფანჯრები ირხეოდა. სამწუხაროდ, „სკოჩი“ არ მქონდა, ფანჯრები რომ დამეწებებინა, ოთახი კი პატარა იყო და საწოლს ფანჯრებისგან საკმარისად შორს ვერ გავწევდი.
კიევი. ფოტო: ევროპის პრესფოტო სააგენტო. EPA-EFE/MIGUEL A. LOPES
როგორც წესი, როცა ფანჯრები ტყდება, შუშა ოთახში ცვივა, ეს კი ცუდად შეიძლება დამთავრდეს: ჭრილობები, სისხლის დაკარგვა და ასე შემდეგ. გადავწყვიტე, ლოგინში კი არა, ლოგინის უკან დამეძინა, რაღაც დაცვა მაინც მქონოდა. გასაგები იყო, რომ ეს დიდად არ დამეხმარებოდა და ძილის დროს ჩაფხუტი და ბრონირებული ჟილეტიც მეცვა. ამის შემდეგ ლვოვში ძილი სამოთხე იყო.
გზას კიევიდან ლვოვამდე დაახლოებით 14 საათი დასჭირდა, ჩვეულებრივ კი შვიდი საათი სჭირდება ხოლმე. ჩვენი ავტომანქანის წინ უკრაინულმა ბლოკპოსტმა შეაჩერა ავტომანქანების კოლონა, რომელიც კიევიდან ჟიტომირის ავტობანით მიდიოდა და ააფეთქა ხიდი ირპინიდან კიევამდე. ახლა ირპინი ხშირად ხვდება ახალ ამბებში და არის ფოტოები, თუ როგორ გადადიან ადამიანები დანგრეულ ხიდზე. სწორედ ეს ხიდი ააფეთქეს, როცა ლვოვში მივდიოდით. აფეთქების შემდეგ ყველანი შემოვლითი გზით გაუშვეს.
ყოველ მოსახვევზე ლვოვის გზიდან ნებისმიერი სოფელი, ყველაზე პატარაც კი, ბარიკადებად იყო ქცეული. მორიგეობდა იარაღიანი ხალხი. იყო საბურავების მთები და უკრაინის დროშები. ხალხი მოწინააღმდეგის მოსვლას ელოდა.
გადავსებულ ლვოვში პირველი ღამე ორ მოხუც ქალთან გავატარეთ. კომენდანტის საათის დაწყებამდე ერთი საათით ადრე ჩამოვედით. ბნელოდა, ავტომანქანიდან ნივთები ეზოშივე გადმოგვქონდა. იქვე ასე 16 წლის ბიჭები იდგნენ. ძალიან ფხიზლად იყვნენ. 20 წუთი იყო, რაც მოვედით და სახლში უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურის თანამშრომლები შემოვარდნენ და კედელთან მიგვაყენეს. შემდეგ დარწმუნდნენ, რომ დივერსანტები არ ვიყავით – არ გვქონდა იარაღი, გვონდა პრესბარათი. მეასეჯერ მოვყევი ისტორია, რომ უკრაინაში 23-ში ჩამოვფრინდი, მაგრამ არ ვიცოდი, რომ ომი იქნებოდა. დაწყნარდნენ. შემდეგ კიდევ 40 წუთი ჩვენს ტელეფონებში იქექებოდნენ, კითხულობდნენ მიმოწერებს. ამის შემდეგ გაგვიშვეს და დავიძინეთ.
ვიფიქრე, რომ ლვოვში კიევთან შედარებით მუშაობა გამიადვილდებოდა, მაგრამ შევცდი. როგორც კი ტელეფონს ან კამერას ვწევდი, მოდიოდნენ და მეკითხებოდნენ: „რას აკეთებ?“
ჩემი ლაპარაკიდან მარტივად ირკვევა, საიდან ვარ, ნათლად გამოხატული მოსკოვური აქცენტი მაქვს. როგორც კი ხალხს ეს აქცენტი ესმოდა, პოლიციაში რეკავდა, შემდეგ კი უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურიც მოდიოდა.
ასჯერ მიწევდა ჩემი ისტორიის გამეორება, ნივთების, ტელეფონის, სოციალური ქსელებისა და მიმოწერების ჩვენება. უსაფრთხოების სამსახურისთვის ეს აბსოლუტურად ლოგიკურია – ჯობს ზედმეტად შეამოწმო ადამიანი, ვიდრე დივერსანტი შემოუშვა. რეკორდი დღეში ხუთჯერ შემოწმება იყო. ყოველი შემოწმება დაახლოებით ერთი საათი გრძელდება. რაღა თქმა უნდა, ასეთ პირობებში მუშაობა აბსოლუტურად შეუძლებელი იყო. უნდა აღვნიშნო, რომ ნებისმიერი შემოწმება პატივისცემით ტარდებოდა: გადაჭარბებისა და უხეშობის გარეშე. დიდხანს რომ მაყოვნებდნენ, ბოდიშსაც იხდიდნენ, ამბობდნენ: „ხომ გესმის, საომარი დროა“. ვპასუხობდი, რომ მესმის და არაფერი მაქვს საწინააღმდეგო. არაფერი მაქვს დასამალი.
ლვოვიდან თითქმის ვერ გამოვიტანე ფოტოები. უსასრულო შემოწმებების დროს შემმოწმებელთა დასაწყნარებლად ფლეშკებიდან ყველაფრის წაშლა მიწევდა. კი შემეძლო, ბევრი დრო დამეხარჯა იმის ახსნისთვის, თუ რისი გადაცემა მინდოდა ამ კადრით და რატომაა ის ასეთი. უფრო მარტივი იყო მეთქვა: „მოდით, თქვენ თვალწინ ყველაფერს წავშლი და შევეცდები მუშაობა გავაგრძელო“. ხშირად ასე ვაკეთებდი დროის დასაზოგად – მივლინებაში დრო შეზღუდულია.
ლვოვიდან ჰუმანიტარულ კოლონას გავყევი – უკრაინელებს, რომლებსაც პოლონეთიდან ჰუმანიტარული დახმარება მოაქვთ ლვოვში, საიდანაც ის მთელ უკრაინაში ნაწილდება. უკანა გზაზე მათ ლტოლვილები მიჰყავთ. მათთან ერთად მივედი საზღვრამდე. პოლონელებმა გადაწყვიტეს, უკრაინის უსაფრთხოების სამსახურისთვის ეჯობნათ – მამოწმებდნენ არა ოთხი, არამედ ხუთი საათი.
პირველ ეტაპზე ლვოვში ძალიან მრცხვენოდა, რუსეთიდან რომ ვარ. იგივეა გააცნობიერო, რომ შენი ოჯახის 70% სერიული მკვლელია. თითქოს არაფერ შუაში ვარ, მაგრამ მეც ამ ოჯახის ნაწილი ვარ. აკეთებენ ისინი – გრცხვენია შენ, იმათ კი არა.
რაღაც მომენტში გავაცნობიერე, რომ თანაგრძნობას და სირცხვილს სულ მოვასწრებ, ახლა კი უნდა ვიმუშაო, რედაქციას არც თუ ისე ბევრი დრო მოუცია. ვმუშაობდი კიდეც. კი, რაღაც კითხვების დასმა არაკომფორტული იყო, ვიღაცასთან საუბარიც არ იყო კომფორტული. სხედან საწყალი პენსიონერები, არ ესმით, რა ხდება: რუსეთი უკრაინას დაესხა თავს? ეს ხომ აბსურდია. რა თქმა უნდა, რთული იყო მათთან საუბარი, მაგრამ ასეთი სამუშაოა. გრძნობა, რომ რაღაც მნიშვნელოვანს და სწორს ვაკეთებ, ძალიან მეხმარებოდა.
ხშირად ხალხი საკმაოდ ხალისიანად მესაუბრებოდა. არ ყოფილა არც ერთი შემთხვევა, როცა უკრაინელებმა ჩემზე რამე ცუდი თქვეს. გასაგებია, რომ რუსეთის მიმართ დამოკიდებულება, გასაგები მიზეზების გამო, გაუარესდა, რთულია ამაში ვინმე დაადანაშაულო. თუმცა ჩემი ისტორია და გამოცდილება დაეხმარა ხალხს, მტრული განწყობის გარეშე შემომხედონ.
ვუყვებოდი, რომ ტელეარხ „დოჟდში“ ვმუშაობდი, რომელსაც უკრაინაში იცნობენ და უყვართ. შემდეგ „მბხ მედიაში“ ვმუშაობდი, რომელიც ჩვენი ჟურნალისტური საქმიანობის გამო დახურეს. რუსეთიდან წასვლა მომიწია. ვამბობდი, რომ ომს არ ველოდი და კიევში, საჰაერო განგაშის სიგნალთან ერთად შევხვდი მას. ვხსნიდი, რატომ მინდა, უკრაინელთა ისტორიები მოვყვე – რათა რუსეთში ვინმემ მაინც წაიკითხოს ისინი და გაიგოს, რომ ოფიციალური პროპაგანდა იტყუება.
იყვნენ ისინიც, ვისაც ჟურნალისტებთან საუბარი არ სურდათ. ეს გასაგებია, ხალხს უჭირს. ბევრს უბრალოდ არ აქვს ძალა გაიხსენოს, რა გამოიარა.
________________
წყარო: currenttime.tv
თარგმნა ნიკა ბურდულმა
მთავარ ფოტოზე: Associated Press-ის ფოტოგრაფი ევგენი მალოლეტკა მიუთითებს კვამლზე სამშობიაროზე საჰაერო თავდასხმის შემდეგ. მარიუპოლი, უკრაინა, 2022 წლის 9 მარტი. AP Photo/Mstyslav Chernov
