ზაპორიჟიეს ატომური ელექტროსადგური 1984-1995 წლებში აშენდა. იგი სიდიდით უდიდესი ატომური ელექტროსადგურია ევროპაში, ხოლო მსოფლიოში მეცხრე ადგილზე. მას აქვს ექვსი რეაქტორი, რომელთაგან თითოეული გამოიმუშავებს 950 მეგავატ ელექტროენერგიას და საერთო სიმძლავრე 5700 მეგავატია, რაც საკმარისი ენერგიაა დაახლოებით 4 მილიონი სახლისთვის.
ჩვეულებრივ, ზაპოროჟიეს ატომური ელექტროსადგური აწარმოებს უკრაინის ელექტროენერგიის მეხუთედს, რაც ქვეყნის ატომური ელექტროსადგურების მიერ გამომუშავებული ენერგიის თითქმის ნახევარია.
ელექტროსადგური მდებარეობს სამხრეთ-აღმოსავლეთ უკრაინაში, ენერგოდარში, კახოვკას წყალსაცავის ნაპირებზე, მდინარე დნეპრზე. ის დაახლოებით 200 კილომეტრშია სადავო დონბასის რეგიონიდან და 550 კმ-ში კიევიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით.
რა მოხდა პარასკევ დილით?
უკრაინის ხელისუფლების განცხადებით, პარასკევ დილით რუსულმა ძალებმა დაბომბეს ატომური ელექტროსადგურის ტერიტორია, რის შემდეგაც საწვრთნელ შენობაში ხანძარი გაჩნდა. მეხანძრეები ცეცხლის ჩაქრობას ორმხრივი სროლების გამო ვერ ახერხებდნენ.
პირველი ცნობა ელექტროსადგური თანამშრომელმა გაავრცელა, რომელმაც Telegram-ზე გამოაქვეყნა ვიდეო, სადაც ამბობდა, რომ რუსულმა ძალებმა ცეცხლი გაუხსნეს ობიექტს და არსებობდა “ატომური საფრთხის რეალური რისკი ევროპის უდიდეს ატომურ ელექტროსადგურზე”.
უკრაინის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ინფორმაცია დილის 2:30 საათზე დაადასტურა. დმიტრო კულებამ დაწერა, რომ რუსული არმიას „ყველა მხრიდან აქვს ცეცხლი გახსნილი ზაპორიჟიეს ატომურ ელექტროსადგურზე, ევროპაში ყველაზე დიდ ატომურ ელექტროსადგურზე. ხანძარი უკვე გაჩნდა“. მან მოუწოდა რუსულ მხარეს დაუყოვნებლივ შეეწყვიტათ ცეცხლი, რათა მეხანძრეებს ხანძრის ლიკვიდირება მოეხდინათ.
ცოტა ხნის შემდეგ, უკრაინის სახელმწიფო საგანგებო სამსახურმა განაცხადა, რომ რადიაცია ელექტროსადგურზე იყო “ნორმის ფარგლებში”, ისევე როგორც ხანძრის მდგომარეობა – “ნორმალური”. ბოლო ინფორმაციით, ხანძარი ელექტროსადგურის გარეთ მდებარე შენობაში გაჩნდა.
მოგვიანებით გავრცელდა განცხადება, რომ ელექტროსადგური მესამე ბლოკი 02:26 საათზე გათიშეს და სადგურის ექვსი ბლოკიდან მხოლოდ ერთი – მეოთხე ბლოკი ჯერ კიდევ ოპერირებდა.
ატომურ ელექტროსადგურზე მომხდარი ინციდენტის ადრეულმა ცნობებმა აზიის ფინანსური ბაზრებზე – აქციების ვარდნა და ნავთობის ფასების კიდევ უფრო ზრდა გამოიწვია.
არსებობს რადიაციული საფრთხე?
უკრაინის ხელისუფლებამ 4 მარტს [პარასკევს დილით] განაცხადა, რომ ობიექტი დაცულია და “ატომური უსაფრთხოება ახლა გარანტირებულია”.
ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტოს განმარტებით, უკრაინის მარეგულირებელმა სააგენტოს განუცხადა, რომ „ზაპორიჟიეს ატომურ ელექტროსადგურზე რადიაციის დონის ცვლილება არ დაფიქსირებულა“.
შეერთებულმა შტატებმა ასევე თქვა, რომ მათი უახლესი ინფორმაციით, ელექტროსადგურზე რადიაციის დონის მატება არ ფიქსირდება. აშშ-ის ენერგეტიკის მდივანმა, ჯენიფერ გრანჰოლმმა თქვა, რომ რეაქტორები „დაცულია ძლიერი შემაკავებელი სტრუქტურებით და რეაქტორები უსაფრთხოდ იხურება“.
რუსეთმა უკვე დაიკავა ჩერნობილის ელექტროსადგური, რომელიც კიევიდან ჩრდილოეთით 100 კილომეტრში მდებარეობს. ზოგიერთმა ანალიტიკოსმა აღნიშნა, რომ ზაპორიჟეს ელექტროსადგური ჩერნობილისგან განსხვავებული და უფრო უსაფრთხოა. სწორედ ჩერნობილი იყო მსოფლიოში ყველაზე საშინელი ბირთვული კატასტროფის ადგილი 1986 წელს.
აფეთქების, ბირთვული დნობის ან რადიოაქტიური ენერგიის გათავისუფლების შანსი დაბალია, თქვა ტონი ირვინმა, ავსტრალიის ეროვნული უნივერსიტეტის საპატიო ასოცირებულმა პროფესორმა.
ირვინი, რომელიც დიდ ბრიტანეთში ატომურ ელექტროსადგურებს მართავდა სამი ათწლეულის განმავლობაში, არის ავსტრალიის ერთადერთი ბირთვული რეაქტორის – ღია აუზის ავსტრალიის მსუბუქი წყლის რეაქტორის (OPAL) ყოფილი მენეჯერი.
მისი თქმით, PWR რეაქტორები “ბევრად უსაფრთხოა”, ვიდრე ჩერნობილის რეაქტორები და, როგორც ჩანს, ჯერ არ დაზიანებულა. რეაქტორებს აქვთ დიდი ბეტონის დამაბინძურებლები და ჩაშენებული ხანძარსაწინააღმდეგო სისტემები.
„ცხადია, არ არის კარგი იდეა, თუ დაიწყებთ მასიური რაკეტების სროლას რეაქტორებზე,” – თქვა მან. „PWR [წნევით წყლის ბირთვული რეაქტორი] ტიპის რეაქტორი ბევრად უფრო უსაფრთხოა, რადგან ეს არის ორმაგი წრედის დიზაინის რეაქტორი. წყალი რომელიც რეაქტორს აგრილებს არის ცალკე წრეზე, მეორეზე კი ისაა, რომელიც ენერგიას აწვდის ტურბინას.
ამ რეაქტორებს აქვთ სარეზერვო გადაუდებელი გაგრილების სისტემებიც. რეაქტორის ნორმალური გაგრილების გარდა, მათ აქვთ პასიური სისტემა, აქვთ მაღალი წნევის შეყვანის სისტემები, აქვთ დაბალი წნევის შეყვანის სისტემები”.
