აღნიშნული კონცეპციის ჩამოყალიბებისას უნდა გაეცეს პასუხი შემდეგ ორ კითხვას: 1. როგორი უნდა იყოს თანამედროვე უმაღლეს სასწავლებლების კურსდამთავრებულების მომზადების დონე, რომ ის აკმაყოფილებდეს თანამედროვე მოთხოვნებს და 2. როგორია ამჟამად ჩვენი უნივერსიტეტის შესაძლებლობანი მაღალკვალიფიციური კადრების მომზადების საქმეში და რა პერსპეკტივები ისახება დღევანდელი მდგომარეობიდან გამომდინარე.
ამჟამად პოსტინდისტრიული საზოგადოება თანდათან გადადის ინფორმაციულში, სადაც მთავარი სიმდიდრე გახდება არა მატერიალური ობიექტები, არამედ დაუფლება და მაქსიმალურად ქმედითად გამოყენება ინფორმაციული მასივების, სადაც პრიორიტეტულად იზრდება ინფორმაციული და ორგანიზაციული ტექნოლოგიების როლი, ინტელექტუალიზირდება წარმოება. შესაბამისად, პროგრესის ქვაკუთხედათ ისახება ადამიანის პიროვნება, მისი ცოდნა, გამოცდილება, ღირებული ორიენტირები, უნარი მიიღოს დამოუკიდებელი გადაწყვეტილებები და მათზე პასუხისმგებლობის გათვითცნობიერება.
ამგვარი მიდგომის გამოყენების მომწიფება გამოწვეულია განათლების უკვე არსებული მსოფლიო კრიზისით. ეს გამოიხატება რიგ ასპექტებში -შეუთანხმლებლობით დინამიკურად ცვლადი საზოგადოების მოთხოვნებსა და უმაღლესი სკოლის გამოშვებულების უნარებს შორის ადეკვატური რეაგირება მოახდინონ ამ ცვლილებეზე; წინაღმდეგობებში უმაღლესი სასწავლებლების ახალ მიზნებსა და ძველ ორგანიზაციულ სტრუქტურებთან და მთელი უმაღლესი სასწალებლების მართვის ფორმებთან.
ჩვენი ქვეყანა არაა იზოლირებული მსოფლიოს სხვა ქვეყნებისაგან და ის განიცდის მსგავს სიძნელეებს განათლების სფეროში, მაგრამ ჩვენი მდგომარეობის სირთულე იმაშია, რომ ზოგად ტენდენციებს ემატება საკუთარი სპეციფიკური პრობლემები, უპირველეს ყოვლისა დაფინანსების სიმცირე და ზოგ შემთხვევაში საერთოდ არარსებობა, პროვინციალიზმი და წინა მთავრობის ცხრაწლიანი მართველობის პერიოდში გატარებული „რეფორმისაგან“ დატოვებული რეციდივები.
ასეთი სტაგნაციის ნათელი მაგალითია ფიზიკის დეპარამენტის ზოგიერთი პრობლემები განათლების სფეროში:
1) საბჭოთა პერიოდის ბოლო წლებიდან (დაახლოებით 1980 წლიდან) ფიზიკის კათედრას, არავითარი ფინანსური მხარდაჭერა არ გააჩნდა, ნაციონალების „რეფორმის“ დროს ამას დაემატა სასწავლო და სამეცნიერო ლაბორატორიების გაჩანაგების ტენდენციების გაძლიერება. მაგალითად, ელექტრომაგნეტიზმის ლაბორატორია გადატანილ იქნა მცირე ფართის მქონე ოთახში, გადატანის დროს ადრე დადგმული ამოცანების უმრავლესობა უვარგისი გახდა სტუდენტთა ლაბორატორიული სამუშაოთა ჩატარებისათვის. ლაბორატორიის ყოფილი ფართი კი გადაეცა ბიბლოთეკას. მსგავსი ბედი ეწია ფიზიკის პრაქტიკუმის და გამბნევ გარემოთა სამეცნიერო ლაბორატორიებს, ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ გამონთავისუფლებული ოთახების ნაცვლად ერთი დიდი აუდიტორია გაკეთდა. შედეგად, სამი ლაბორატორია გაუქმდა.
2) არა დამაკმაყოფილებელი შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის (შსუ) ფიზიკის დეპარტამენტის სამეცნიერო საქმიანობა. აი რას წერს საქართველოს ეროვნული აკადემიის წევრ – კორესპონდენტი გ. ჩაგელიშვლი თავის რეცენზიაში „შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკის დეპარტამენტის 2011წლის სამეცნიერო საქმიანობის ანგარიშზე“: – „ფორმალურად ანგარიში წარმოდგენილია 18 გვერდზე. გარკვეული ფორმა ანგარიშს მიცემული აქვს, მაგრამ აქცენტები გადატანილია არა საჭირო საკითხებზე: ფოტოები კონფერენციის დროს, ფოტოები მუშაობის დროს, ფოტოები საუბრის დროს… ასევე, ბოლოში, ფაქტიურად, მთელი სტატია მოყვანილი თავისი გრაფიკებით (10 ნახაზი) და მსჯელობებით. გაბუნდოვნებულია ფაქტიური მონაცემები: კონფერენციის მასალებში გამოქვეყნებული სტატიები ჩათვლილია უცხოეთის რეცენზირებად ჟურნალებში გამოქვეყნებულად. გამოქვეყნებული სტატიების სიაში არის 2010 წელს გამოქვეყნებული სტატია. მითითებულია, რომ 2011 წელს უცხოეთის რეცენზირებად ჟურნალებში გამოქვეყნებულია 6 სტატია, რაც არ შეესაბამება სინამდვილეს. ამგვარად, არსებითად ანგარიშის დონე დაბალია -იგი არ აკმაყოფილებს წლიური საქმიანობის ანგარიშის მოთხოვნებს. ამასთან, ანგარიშის გამოსწორება შეუძლებელია, რადგანაც რეალურად მაღალი დონის კვლევები ჩატარებული არ არის.
წლების განმავლობაში ბათუმის და სხვა რეგიონალური უნივერსეტებიდან მოსული წლიური ანგარიშები მიუთითებენ მეცნიერების „რეფორმების“ მცდარ კურსს. მეცნიერებათა აკადემიის სისტემაში ადრე შემავალი სამეცნიერო დაწესებულებები მექანიკურად არიან მიერთებული თბილისის უნივერსიტეტებს და ამდენად შეუძლებელია მათი ზემოქმედება რეგიონალური უნივერსიტეტების სამეცნიერო დონის აწევაზე. ამ მხრივ მათი როლი მეცნიერების ამაღლებაზე საქართველოს რეგიონალურ უნივერსიტეტებში დაკნინებულია. მიზანშეწონილი იყო მეცნიერებათა აკადემიის კომისიის მიერ ხელისუფლებისათვის 2004 წელს შეთავაზებული სამეცნიერო დაწესებულებების უნივერსიტეტებთან ინტეგრების სქემის რეალიზაცია, რომლის მიხედვითაც წამყვანი სამეცნიერო ინსტიტუტები უნივერსიტეტბთან ქმნიდნენ საერთო სამაგისტრო და სადოქტორო პროგრამებს. ამ სქემით ინტეგრების პირობებში იყო საშუალება რეგიონალური უნივერსიტეტებისათვის მაღალკვალიფიციური კადრების გაზრდისა, რაც გარკვეული პერიოდის განმავლობაში აწევდა რეგიონალური უნივერსიტეტების სამეცნიერო დონეს. დღეს არსებული ინტეგრების ფორმის პირობებში კი რეგინალური უნივერსიტეტების სამეცნიერო დონის დონის აწევა პრობლემატურია თუ არა შეუძლებელი. მეტიც, „რეფორმების“ დღეს არსებული სქემით მიმდინარეობის პირობებში, ადრე მეცნიერებათა აკადემიის სისტემაში შემავალი წამყვანი სამეცნიერო დაწესებულებების ბედიც სავალალოა. უნივერსიტეტების მიერ მიღებული წესდებების მიხედვით, ისინი განწირული არიან უუფლებო და უსახსრო არსებობისათვის. “
უნდა აღინიშნოს, რომ ამ ანგარიშში, ჩვენგან დამოუკიდებელი მიზეზით, ჩვენი (აკად. დოქტორი თ. ბერიძე, ფიზ. მათემატ. მეცნიერებათა დოქტორი ჯ. ბერიძე ) ანგარიში არ შეუტანიათ. მაგრამ ეს არ ცვლის შეფასებას, „არსებითად ანგარიშის დონე დაბალია -იგი არ აკმაყოფილებს წლიური საქმიანობის ანგარიშის მოთხოვნებს. ამასთან, ანგარიშის გამოსწორება შეუძლებელია, რადგანაც რეალურად მაღალი დონის კვლევები ჩატარებული არ არის“. ამ ამოცანის გადაწყვეტა ცხადია სათანადო კადრების ყოლაზე არის დამოკიდებული. ბოლო, 2009 წლის კონკურსის დროს დაშვებული შეცდომები მხილებულ იქნა საგაზეთო სტატიაში (ქრონიკა, 2009წ. 12 – 18 ოქტომბერი). კონკურსი უნდა ჩატარებულიყო ზოგადი (ექსპერიმენტალური) ფიზიკის და თეორიული ფიზიკის მიმართულებით. ზოგადი (ექსპერიმენტალური) ფიზიკის მიმართულება დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა (10 წელი ერთი და იგივე პირია ამ თანამდებობაზე) თვითნებურად შეცვალა რადიოფიზიკით რამაც ზოგადი (ექსპერიმენტალური) ფიზიკის სპეციალისტებს ხელოვნურად შეექმნათ დაბრკოლება კონკურსში მონაწილეობაზე, სამაგიეროდ გზა გაეხსნათ ე.წ. რადიოფიზიკის და თეორიული ფიზიკის სპეციალისტებს. ეს დარღვევა გაკეთდა გააზრებულად ორი კონკრეტული პირის სასარგებლოდ და რა თქმა უნდა შედეგად ფიზიკის სწავლების საზიანოდ. მიმდინარე კონკურსის დროს დეპარტამენტის ხელმძღვანელმა მოიგონა გაყალბების უფრო „უკეთესი“ სქემა, ინტერნეტში დეპარტამენტის განაცხადში მიმართულებათა გრაფაში მხოლოდ ერთი საგანმანათლებლო ფიზიკის მიმართულება ჩასვა ზოგადი (ექსპერიმენტალური) ფიზიკის და თეორიული ფიზიკის მიმართულებების ნაცვლად.
განა ფიზიკას არ ააქვს როგორც სხვა ფუნდამენტალურ საბუნებისმეტყველო მეცნიერებას ეს ძირითადი და ურთიერთ აუცილებელი განაყოფები: თეორია და პრაქტიკა? რა ფასი აქვს იმ თეორიას რომელიც ექსპერიმენტით არაა გამყარებული?
მაშინ როდესაც სხვა ყველა დანარჩენ სპეციალობებზე მსგავს მდგომარეობას ვერ შეხვდებით. ეს იგივე შენიღბული სიყალბეა, რომელსაც ადგილი ჰქონდა 2009 წლის ჩატარებული კონკურსის დროს. ესე იგი კვლავ დაზარალდა ზოგადი (ექსპერიმენტალური) ფიზიკა. ისახება დილემური სიტუაცია ერთის მხვრივ ასეთი მიდგომა უცოდინარობა და უკომპეტენტურობაა, თუ უფრო უარესი, ვეღაცის მერკანტილური ინტერესის გამო კნინდება დარგი მისი განვითარება და მომავალი.
რა უნდა გაკეთდეს, რომ ფიზიკის სპეციალობაზე ამაღლდეს სამეცნიერო მუშაობის დონე? რა საკვირველია რომ ამისათვის საჭიროა სამეცნიერო კვლევითი მუშაობა ვაწარმოოთ ფიზიკის მოსაზღვრე დარგების სპეციალისტებთან ალიანსში. ამჟამად, ვღებულობთ მონაწილეობას თემაში: შავი ზღვის ეკოლოგიური და ენერგეტიკული პრობლემები, საზოგადოებრივ საწყისებზე (თემის ხელმღვანელი საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის პროფესორი მ.ჯიბლაძე).
ბოლოს ნაციონალების რეფორმატორებს უნდა შევახსენო, რომ წლების განმავლობაში დიდი რუდუნებით და შრომის ფასად ჩვენს მიერ შექმნილი იქნა ახალი მიმართულება მეცნიერებაში -სინათლის გამბნევი არხის ოპტიკა და მისი გამოყენება პრაქტიკაში. ამ მიმართულებით შექმნილი იყო სასწავლო და სამეცნერო ლაბორატორიები, სადაც შესრულებული იქნა სადოქტორო და საკანდიდატო დისერტაციები, რომლებიც წარმატებულად დაცული იქნა მოსკოვის ლომონოსოვის სახელობის და თბილისის ი. ჯავახიშვილის სახელობის უნივერსიტეტების სამეცნიერო საბჭოებზე. აქ მომზადებული და მივლინებული იქნა მოსკოვის უნივერსიტეტში ო. ნაკაშიძე, ზ. გამიშიძე, რომლებმაც დაიცვეს დისერტაცია და შემდეგ დაუბრუნდნენ მშობლიურ უნივერსიტეტს.
აღნიშნულ ლაბორატორიებში მომზადებულ იქნა სადიპლომო და სამაგისტრო საკვალიფიკაციო შრომები სტუდენტების მიერ. სალიბაურის სკოლაინტერნატის მოსწავლეებმა დ.დევაძემ (ახლა ჩვენი უნივერსიტეტის პროფესორი) და ა. ლომინეიშვილმა მოამზადეს სამეცნიერო მოხსენებები ექსპერიმენტალურ თემებზე, რომლებმაც შემდგომში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ჩატარებულ კონფერენციაზე დაიმსახურეს პირველი პრიზები. ლაბორატორიის ბაზაზე ჩატარდა საკავშირო სამეცნიერო კონფერენცია გამბნევ გარემოთა სპეკტროსკოპიაში, რომლის მუშაობაში მონაწილეობას ღებულობდა ასზე მეტი მეცნიერი. ჩვენს ბაზაზე, აგრეთვე ჩატარდა(1984 წ) საბჭოთა კავშირის მეცნიერებათა აკადემიის კრისტალოგრაფიის ინსტიტუტის გამსვლელი სესია. ლაბორატორიის საქმიანობის ყველა შედეგის ჩამოთვლა შორს წაგვიყვანდა.
მიუხედავად ზემოთ აღნიშნულ ვანდალისტურ ქმედებებს ყველაფერი ვერ გაგვინადგურეს, ნაწილი შემოვინახეთ, უფრო მეტიც რამდენიმე ექსპერიმენტალური დანადგარის მოდერნიზაცია მოვახდინეთ მაგრამ უკვე პირადი სახსრებით უნივერსიტეტის გარეთ.
რჩება კითხვები: რა აზრი აქვს შენობას დაარქვა სასწავლებლის სახელი თუ მხოლოდ კედლები გაქვს და არა გყავს პროფესიონალი სპეციალისტები? დასაფიქრებელია რა საჭიროა ასეთი „განათლება“? ან და რა საჭიროა ისეთი „განმანათლებები“ რომელებიც არაფერს არ აძლევენ მომავალ თაობას პარავენ მას და ირგებენ გართულებულ მდგომარეობას თავიანთი ამპარტავნების და მუცლის დასაკმაყოფილებლად.
ალბათ პასუხი შემდეგნაირი უნდა იყოს: მხოლოდ შემოქმედ პიროვნებებს შეუძლიად განვითრებას შეუწყონ ხელი. ხოლო შემოქმედებას ნიადაგი უნდა შეუქმნა და არა გამოაცალო ის.
