აქტივისტი თოზუ გულმამედლი კახეთში, იორმუღანლოს თემში აკვირდებოდა წინასაარჩევნო პერიოდსა და საპარლამენტო არჩევნებს 26 ოქტომბერს. ეს თემი ეთნიკური აზერბაიჯანელებითაა დასახლებული.
იორმუღანლოს თემში ოფიციალურად 9 სოფელია, სადაც ჯამში 13 საარჩევნო უბანი იყო გახსნილი. არჩევნების დღეს თოზუ ყველა საარჩევნო უბანზე იმყოფებოდა.
აქტივისტი „ბათუმელებს“ უზიარებს, რა დარღვევები გამოიკვეთა იორმუღანლოში არჩევნებამდე და უშუალოდ არჩევნების დღეს.
- თოზუ, რომ მოგვიყვე, როგორი იყო იორმუღანლოში წინასაარჩევნო პერიოდი?
მთლიანი წინასაარჩევნო პერიოდი, ორი თვის განმავლობაში ვიყავი იორმუღანლოში და უშუალოდ არჩევნების დღესაც.
ადრეც ვყოფილვარ გრძელვადიანი დამკვირვებელი, არასამთავრობო ორგანიზაციების მხრიდან და ასეთი მასშტაბური გაყალბება არასდროს არ ჰქონია „ქართულ ოცნებას“.
ადრე თუ ჰქონდათ 5-10 გაყალბების, დაშინების მექანიზმი, ახლა ჩემ თვალწინ მინიმუმ გაყალბების 20 მეთოდი გამოიყენეს. ეს ადრეც იყო – მანიპულირება. მაგალითად, მოსახლეობის დარწმუნება, რომ თუ თქვენ ამდენ ხმას მოიტანთ თქვენი ახლობელი მოხვდება ამნისტიაში. ახლა, რადგან დიდი მასშტაბის ამნისტია იყო, მოსახლეობის ამაში დარწმუნება გაუმარტივდათ – „ნახეთ, ის გამოუშვეს, თქვენს ახლობელსაც გამოუშვებენ, ოღონდ უნდა მოგვიტანოთ 50 ხმა“.
პირადობებს აგროვებდნენ ჩვეულებრივად და ჩვენ გვეგონა, რომ პირადობებს იმიტომ აგროვებდნენ, რომ ხელი შეეშალათ, ამომრჩეველს უცებ რომელიმე ოპოზიციური პარტიისთვის არ მიეცა ხმა, თუმცა აღმოჩნდა, რომ სხვისი პირადობებითაც ახერხებდნენ ხმის მიცემას.
რაც კი არსებობს სახელმწიფო სერვისი, ყველაფრით ხდებოდა მანიპულირება: პენსია, სოციალური დახმარება, ქონების, მიწის რეგისტრაცია. ანუ, რაც კი არსებობს რეგიონში მერიის და ზოგადად სახელმწიფოს რესურსი, ყველაფრით მანიპულირებდნენ.
პოლიციით აშინებდნენ ადგილობრივებს, რადგან განსაზღვრული იყო, ვის რა პრობლემა ჰქონდა.
წინასაარჩევნო პერიოდშივე საკმაოდ დიდი თანხა გადაუხადეს კოორდინატორებს. მე ვნახე სია, სადაც ეწერა ადამიანების სახელები და მათთვის გადაცემული ფულის ოდენობა.
- უშუალოდ არჩევნების დღე, 26 ოქტომბერი როგორი იყო იორმუღანლოს?
არჩევნების დღეს, დილიდან რომ მივედი დუზაგრამის საარჩევნო უბნებთან, 28-29 საარჩევნო უბნები იყო აქ, უშუალოდ დავინახე სოფლის რწმუნებული სქელი რვეულით ხელში. გადახაზა ვიღაცის სახელი და ფული მისცა. იმ რვეულში იდო საკმაოდ დიდი რაოდენობის ფული.
ძალიან მარტივი იყო ამ კაცისთვის ხალხის მანიპულაცია მიწებით, რადგან რეალურად რაც კი არის სახნავ-სათესი მიწები, მის ხელშია. ნახევარი კი არა, მიწების 80 პროცენტი.
მასთან ერთად ეზოში იდგა „ოცნების“ 20 წარმომადგენელი მაინც, ხალხს აშინებდნენ, ფულს სთავაზობდნენ.
მოსყიდვა იქვე, უბანთანვე ხდებოდა. იმის სანაცვლოდ, რომ ფოტოები გადაეღოთ ბიულეტენისთვის. ჩვენთან ძველი წესით ტარდებოდა არჩევნები.
მთლიანი საარჩევნო სისტემა ამ უბნებზე, ორი დამკვირვებლის გარდა, ხელს უწყობდა ამ ყველაფერს.
მასწავლებლები ძალიან აქტიურად მუშაობდნენ. ადრე თუ მარტო სიას ითხოვდნენ მათგან, ახლა დირექტორი იდგა სკოლის წინ და ამოწმებდა, მოჰყავდათ თუ არა იმ რაოდენობის ხალხი. რომელ მასწავლებელსაც მოჰყავდა ამომრჩევლები, პირდაპირ მიჰყვებოდა მას შიგნით, უბანზე შედიოდა და უთითებდა, რომ მიდი, 41 ნომერი შემოხაზეო. ყველაფერს ძალიან თავისუფლად აკეთებდნენ.
აქამდე ამდენს ვერ ბედავდნენ. უბანზე შესვლა და იქვე მითითება, თუ ვის ვინ უნდა შემოეხაზა, ასე მასიურად არ ხდებოდა. ახლა ძალიან მკაცრები იყვნენ და რეალურად ადრე თუ კოორდინატორები ატყუებდნენ „ქართულ ოცნებას“, ხალხი კი მოჰყავდათ, მაგრამ ხალხი სხვას აძლევდა ხმას და ა. შ. ახლა მაგის საშუალება არავის არ ჰქონდა. საკმაოდ მკაცრი კონტროლი იყო. ყველა ხმას აკონტროლებდნენ, რომ ზუსტად შემოხაზულიყო 41 ნომერი.
- თოზუ, რომ მოგვიყვე, საარჩევნო უბნებთან როგორი სიტუაცია იყო? კიდევ რა გამოიკვეთა?
თითოეულ უბანთან მინიმუმ 40 „ქართული ოცნების“ წარმომადგენელი იყო. შიგნითაც, გარეთაც, სულ მათი ხალხი. მეც შემეშინდებოდა იქ სხვა არჩევანის გაკეთების.
დაახლოებით 40 ადამიანი, აგრესიული, ძალაუფლების მქონე, ყველაფრის გამკეთებელი… რომელ თავისუფალ არჩევნებზე ვსაუბრობთ?
თავისუფლად ჩაყარეს ბიულეტენები გადასატან ყუთებშიც და მაგას ვინ აკონტროლებდა? ორი დამკვირვებელი იყო თითოეულ უბანზე და კონტროლი იყო ძალიან რთული.
- თოზუ, თუ ჰქონდა არჩევნებზე გავლენა ენის ბარიერს?
კი, რა თქმა უნდა. ძალიან კარგად გამოიყენეს აზერბარჯანული მედია და იქაური გავლენიანი პირები.
აზერბაიჯანული მედია ყოველდღე იმას აწვდიდა ადგილობრივებს, რომ იგებდა არჩევნებს „ქართული ოცნება“ 65 პროცენტით, დასავლეთი ერევა ჩვენს შიდა საკითხებში და ა.შ.
არჩევნებამდე ორი დღე იყო დარჩენილი, როცა ერთ-ერთი ძალიან რეიტინგული დღის გადაცემის წამყვანიც ხალხს მოუწოდებდა, აირჩიეთ სიმშვიდე, ეს არის თქვენთვისაც მნიშვნელოვანი და ჩვენი რეგიონისთვისაც, თქვენ ხომ არ გინდათ, რომ უკრაინის დღეში ჩავარდეთ, მაგიტომაც გააკეთეთ სწორი არჩევანიო და სხვა, მსგავსი პროპაგანდა. ომის პროპაგანდა ძალიან კარგად ამუშავეს აქაც.
მანამდე ჩვენ ვიცით, რომ დახურული შეხვედრა ჩაატარეს აზერბაიჯანის გავლენიან პირებთან. შეხვდნენ ჩვენი თანასოფლელები, მათ შორის მასწავლებლები, თემაზე – „ხმა მიეცით „ქართულ ოცნებას“.
ასევე, იორმუღალოში აშენდა ბაღი და მიუხედავად იმისა, რომ ეს ბაღი მუშაობდა შარშანდლიდან, დიდი ღონისძიებით გახსნეს იმის საჩვენებლად, რომ ჩვენ ვმუშაობთ, ჩვენ „ქართული ოცნების“ გვერდით ვართ.
- თოზუ, უშუალოდ უბნებზე, შიგნით თუ გყავდათ თქვენი წარმომადგენლები და ყველაზე თვალშისაცემი რა იყო თქვენთვის?
35 უბანთან იდგა ძალიან ბევრი ადამიანი, 30-მდე კაცი, ყარაულობდნენ ამომრჩეველს. ისეთი სიტუაცია იყო, იქ შესვლის შეგეშინდებოდა. ადამიანები იყვნენ ყველაფერზე წამსვლელები.
ერთი საჩივრის დასარეგისტრირებლად, 30-50 კაცთან ჩხუბი გვიხდებოდა. არ არეგისტრირებდნენ და უბანზე ფიზიკურ დაპირისპირებაზეც გადავიდა საქმე, ერთი საჩივრის დარეგისტრირების გამო.
უბანზე მყოფი ახალბედა დამკვირვებელი ვერაფერს ვეღარ იზამდა. ამასთან ბრძოლა შეუძლებელი იყო. ამდენ ადამიანთან, კაცებთან, რა უნდა ქნა? ფიზიკურად მართლაც საფრთხის შემცველი სიტუაცია იყო.
- მიუხედავად ამის, მოახერხეთ საჩივრები დაგეწერათ?
რამდენიმე დავწერეთ, მაგრამ დიდი არაფერი. რაც ხდებოდა, იმის გათვალისწინებით ძალიან ცოტა საჩივარი. ჩვენზეც ახდენდა გავლენას ეს ყველაფერი, ჩვენც გვეშინოდა, თან არ ვყოფნიდით. იქიდან გვირეკავდნენ, რომ ეს ხდება, აქედან გვირეკავდნენ. დიდი ხნით ვერ ვჩერდებოდით უბნებთან, იმიტომ, რომ ვერ ვასწრებდით და საბოლოოდ, ვერაფერი ვერ ვქენით. საკმაოდ შორი მანძილი იყო გასავლელი უბნიდან უბანზე.
ენის ბარიერი რადგან იყო, ქართულენოვანი დამკვირვებლები ვერ ხვდებოდნენ როგორ მიუთითებდნენ უბანზე ვინ უნდა შემოეხაზათ და ადგილობრივი დამკვირვებლები ვინც იყვნენ, ქართული ენა და შესაბამისად საჩივრის დაწერა არ იცოდნენ. ძალიან გაგვიჭირდა.
„ნაციონალური მოძრაობიდანაც“ აკვირდებოდნენ უბნებს, მაგრამ ძალიან სუსტად იყვნენ წარმოდგენილები.
ვინმეს თუ ჰგონია, რომ ადამიანებმა თვითონ აირჩიეს ვისთვის მიეცათ ხმა, ძალიან დიდი შეცდომაა.
