საქართველოში რუსული კომპანიების რაოდენობა ისტორიულ მაქსიმუმს აღწევს. რუსეთის მოქალაქეების მიერ დაფუძნებული კომპანიების რაოდენობის ზრდა რუსეთ-უკრაინის ომის დაწყების და საქართველოში რუსი მიგრანტების შემოსვლის შემდეგ დაიწყო – აღნიშნულია ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის [IDFI] კვლევაში.
ამასთან, „რუსული მსხვილი კომპანიები ქართულ ეკონომიკაში ხშირ შემთხვევაში ოფშორული ან შუამავალი კომპანიების მეშვეობით ხვდება, რაც ართულებს იმის დაზუსტებას, კონკრეტულად ვინ დგას ამა თუ იმ კომპანიის უკან“.
„2024 წლის 1-ლი ივნისის მდგომარეობით, საქართველოში რუსეთის მოქალაქეების [მათ შორის, 494 საქართველო-რუსეთის ორმაგი მოქალაქეა] მფლობელობაშია 37 400-მდე კომპანია, საიდანაც 30 000-ზე მეტი 2022 წლის შემდგომ არის დარეგისტრირებული. ამ კომპანიებიდან აქტიური სტატუსი 20 885-ს აქვს.
საქართველოში ჯამში აქტიური სტატუსის მქონე კომპანიების რაოდენობა 257 245-ია, გამოდის რომ მათგან 8.1 პროცენტი რუსეთთან არის დაკავშირებული. რუსული მსხვილი კომპანიები გვხვდება ეკონომიკის თითქმის ყველა სექტორში, მათ შორის, ენერგეტიკაში, ტელეკომუნიკაციებში, მრეწველობაში, სათამაშო ბიზნესში, და ა.შ.“ – წერს IDFI.
კვლევის მიხედვით:
„რუსეთის მოქალაქეების მიერ რეგისტრირებული კომპანიების მონაცემთა ბაზა, ასევე ნაწილობრივ ფარავს საქართველო/რუსეთის ორმაგი მოქალაქეობის მქონე პირების მიერ დაფუძნებულ კომპანიებს.
კერძოდ, ამ კომპანიებიდან ჯამში 494 საქართველო-რუსეთის ორმაგი მოქალაქეობის მქონე პირების მიერ არის დაფუძნებული. მათ შორის, მაგალითად გვხვდება შპს „ქართული ოცნება“, რომლის საქმიანობაა ხმის ჩაწერის და მუსიკალური ჩანაწერების საგამომცემლო საქმიანობები. კომპანიის 100%-ს ბიძინა ივანიშვილის შვილი, ბერა ივანიშვილი ფლობს და საჯარო რეესტრის ბოლო ამონაწერით, რომელიც 2018 წლით თარიღდება, ბერა ივანიშვილი საქართველო-რუსეთის ორმაგ მოქალაქედ არის რეგისტრირებული.
მსხვილ კომპანიებს შორისაა უკრაინის მთავრობის მიერ სანქცირებული საქართველო-რუსეთის ორმაგი მოქალაქეობის მქონე ვახტანგ კარიჭაშვილის კომპანია შპს „კ და ქართული სპირტი“. თუმცა, სამეწარმეო რეესტრის მონაცემებით, მის მფლობელობაში სხვა არაერთი კომპანიაა, რომელიც არ არის ასახული ბაზაში. მაგალითად, ის არის საქართველოს ალკოჰოლური სასმელების მწარმოებელი ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ჯგუფის Bolero & Company-ის დამფუძნებელი, ასევე, შპს GVMT Group-ის 100%-ის და შპს „ალიანსი და კომპანია“-ს 50%-ის მფლობელი.
ვახტანგ კარიჭაშვილთან დაკავშირებული კომპანიების მენეჯმენტში აქტიურად გვხდებიან „ქართული ოცნების“ დამფინანსებლები. მიკვლეული კომპანიების მენეჯმენტს მმართველი პარტიისთვის ჯამურად 556 ათასი ლარი აქვთ შეწირული. ამასთან, კომპანიის შვილობილი საწარმოები მილიონობით ლარს იღებენ სახელმწიფოსგან გამარტივებული შესყიდვების სახით – ძირითადად რთვლის სუბსიდირების ფარგლებში. ჯამში კომპანიასთან დაკავშირებულ მიკვლეულ შპს-ებს 30 მილიონის ღირებულების გამარტივებული შესყიდვა უფიქსირდებათ.
კარიჭაშვილი უკრაინამ სანქცირებულ პირთა სიაში 2023 წელს შეიყვანა. სანქცირება მასსა და ბიძინა ივანიშვილის დეიდაშვილის, უჩა მამაცაშვილის ბიზნესკავშირების მოტივით მოხდა.“
წყარო: IDFI
კვლევაში აღნიშნულია, რომ საქართველოში რეგისტრირებული მსხვილი ზომის რუსული კავშირის მქონე კომპანიები სხვადასხვა სფეროში არიან წარმოდგენილი. მაგალითად:
- „ფინანსურ სექტორს მიეკუთვნება VTB ბანკი, რომლის პორტფელიც უკრაინაში ომის დაწყებისთანავე, მოსალოდნელი სანქციებისგან მომხმარებლების დაცვის მიზნით, სხვა ბანკებზე გასხვისდა.
- შპს „ჯეთთიქლაუდი“ IT სფეროში საქმიანობს. კომპანიის წლიურმა მოგებამ 2022 წელს 14.6 მლნ ლარი შეადგინა.
- ქართულ ენერგობაზარზე მნიშვნელოვანი მოთამაშეა სს „გაერთიანებული ენერგეტიკული სისტემა საქრუსენერგო“. კომპანია ფლობს და აკონტროლებს ელექტროგადამცემ ხაზებს, მათ შორის, იმ ხაზებს, რომლითაც საქართველო ელექტროენერგიას რუსეთიდან იღებს/ან ატარებს. სააქციო საზოგადოება „საქრუსენერგოს“ 50% საქართველოს სახელმწიფოს ეკუთვნის, 50% კი რუსულ კომპანიას – Federal Grid Company of United Energy System.
- საქართველოში სხვადასხვა საკვები პროდუქტების იმპორტს და დისტრიბუციას ეწევა შპს „კადევე საქართველო“, რომლის 100%-ის მფლობელი რუსეთში რეგისტრირებული სააქციო საზოგადოება „კადევეა“. კომპანიის ანგარიშის მიხედვით, ის პროდუქციას აწვდის 7500-ზე მეტ მაღაზიას, რომელთაგან ყველაზე მსხვილი სავაჭრო ქსელებია – „ნიკორა“, „კარფური“, „დეილი“. შპს „კადევე საქართველო“ მომხმარებლებს ამარაგებს 700-მდე დასახელების საკვები პროდუქტით, რომელთა 100%-ის მომწოდებელი არის რუსული სათავო კომპანია სს „კადევე“ .
- მსხვილ კომპანიებს შორის გვხვდება შპს „ვივამედი“, რომლის 100%-ის მფლობელი რუსეთის მოქალაქე ალი თანრივერდიევია, კომპანია 2010 წელს დაფუძნდა და ქვეყნის მასშტაბით სამედიცინო ცენტრებს და საავადმყოფოებს ფლობს – „ვივამედს“ სახელმწიფოსგან გამარტივებული შესყიდვის გზით 25.5 მლნ ლარზე მეტი აქვს მიღებული. აქედან ყველაზე მსხვილი შესყიდვები სპეციალური პენიტენციური სამსახურისგან ფიქსირდება, რადგან უწყებას პატიმრები სამკურნალოდ ძირითადად სწორედ „ვივამედში“ გადაჰყავს.
- 3 მსხვილი კომპანია აზარტული თამაშების საქმიანობით არის დაკავებული: შპს „მარლო“ – მართავს კაზინო „ბლექ ოპალს“; შპს „ქართული კაპიტალ ჯუფი – მართავს კაზინო „შანგრილას“; შპს „როიალ გემბლინგი“, რომელიც ასევე აზარტული თამაშების საქმიანობით არის დაკავებული. კომპანიის 2022 წლის ანგარიშის მიხედვით მისმა წლიურმა მოგებამ 2.8 მლნ ლარი შეადგინა.“
IDFI-ის ინფორმაციით, ათასობით რუსულ კომპანიას იურიდიული მისამართი ფიქტიურად აქვს მითითებული. ამასთან, ერთი და იგივე მისამართზე ასობით კომპანიაა რეგისტრირებული. მაგალითად:
- თბილისი, დასახლება ფონიჭალა 3, კორპუსი 5, დამხმარე სათავსო – 1467 კომპანია
- თბილისი, სამგორის რაიონი, პოლიციის I ჩიხი, N5, N4ა – 1381
- ქალაქი ბორჯომი, მესხეთის ქუჩა, N 31გ, საოფისე ფართი N3 – 850
- თბილისი, ჩუღურეთის რაიონი, ივ. ჯავახიშვილის ქუჩა , N91 – 776
- ახალციხის რაიონი, აბი, (ტბის ქვემოთ) – 744
- ამბროლაური, სოფელი ხვანჭკარა – 451
- თბილისი, ჩუღურეთის რაიონი, ჩიტაიას ქუჩა, N38, ბინა N1 – 402
- ადიგენის რაიონი, სოფელი ვარხანი, ქუჩა 07, საცხოვრებელი სახლი N07 – 411
- ქალაქი რუსთავი, მიკრორაიონი VIII, N 5ა, სარდაფი – 283
- აბაშა, სოფელი ქოლობანი – 274
- დმანისი, სოფელი მაშავერა – 266 კომპანია და ა.შ.
IDFI-ი აღნიშნავს, რომ რუსეთის მოქალაქეების მიერ საქართველოში დაფუძნებული კომპანიების გამჭვირვალობა საქართველოსთვის სტრატეგიულად მნიშვნელოვანია, განსაკუთრებით იმ ფონზე, რომ რუსეთი საერთაშორისო საზოგადოების მიერ სანქცირებული ქვეყანაა. თუმცა:
„საქართველოში რუსეთთან დაკავშირებული კომპანიების მიკვლევადობას არაერთი ფაქტორი ართულებს – ერთსა და იმავე იურიდიულ მისამართზე რეგისტრირებული ასობით შპს და ინდმეწარმე, ფაქტიური მისამართის არარსებობა, ოფიციალურ სტატისტიკაში არაა ასახული რუსეთის მოქალაქეების კომპანიები და შუამავალი კომპანიები. ამასთან, იმის თქმა თუ რეალურად რამდენი კომპანია ოპერირებს საქართველოში რუსული კაპიტალის მონაწილეობით, ოფიციალურ სტატისტიკაზე დაყრდნობით შეუძლებელია.
აღნიშნული კომპანიები აქტიურად არიან ჩართული ეკონომიკურ საქმიანობაში – მონაწილეობენ სახელმწიფო პრივატიზების პროცესში, სახელმწიფო ტენდერებსა და გამარტივებულ შესყიდვებში – რისთვისაც სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ათობით მილიონ ლარს იღებენ. მხოლოდ აღნიშნული კვლევის ფარგლებში მიკვლეულ კომპანიებსა და მათთან დაკავშირებულ შვილობილ კომპანიებს, ტენდერებისა და გამარტივებული შესყიდვების გზით, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან 90 მლნ ლარზე მეტი აქვთ მიღებული.
ბოლო წლებში რუსეთთან გაზრდილი საგარეო ვაჭრობა და რუსული კომპანიების შემოდინება განაპირობებს ქვეყნის ეკონომიკის რუსეთზე დამოკიდებულების ზრდას, რაც საქართველოსთვის მნიშვნელოვანი რისკის მატარებელია. ტრადიციულად რუსეთი ეკონომიკურ დამოკიდებულებას პოლიტიკურ იარაღად იყენებს. ამას მოწმობს რუსეთთან ეკონომიკური კავშირების ისტორიაც და დაწესებული ემბარგოებიც“, – აღნიშნულია IDFI-ის კვლევაში.
