„ქართული ოცნება“ კვლავ აპირებს რუსული კანონის მიღებას. ეს კანონპროექტი 2023 წლის მარტში მასობრივი პროტესტის შემდეგ „ოცნებამ“ უკან გაიწვია და პირობა დადო, რომ მას აღარასოდეს დაუბრუნდებოდა. ანალოგიურმა კანონმა რუსეთში მოსპო სიტყვის თავისუფლება, გააქრო ყველა დემოკრატიული ინსტიტუტი და გაამყარა პუტინის რეჟიმი.
ე.წ. რუსული კანონი, რომელიც გრანტის მიმღებ ორგანიზაციებს „უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებლის“, ხოლო მათ შორის აშშ-ს, ევროკავშირსა და საერთაშორისო ფონდებს, რომლებიც გრანტებს გასცემენ საქართველოში, „უცხოური ძალის“ სტატუსებს მიანიჭებს.
ჩვენ ხელოვნურ ინტელექტს ვკითხეთ, რა შედეგები მოჰყვება, თუ საქართველოს მთავრობა მიიღებს კანონს „უცხოური გავლენის აგენტების შესახებ“, რომელსაც ახლა ეწოდება „უცხოური ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციების“ კანონი, მაგრამ რომელიც ვრცელდება მხოლოდ მედიასა და არასამთავრობო ორგანიზაციებზე?
გთავაზობთ ChatGPT-ს რამდენიმე პასუხს, იმ პოტენციურ რისკებზე, რაც ასეთი კანონის მიღებას შეიძლება მოჰყვეს; კერძოდ კანონის მიღებას, რომელიც დამოუკიდებელ მედიასა და არასამთავრობო ორგანიზაციებს, მონიშნავს „უცხოური ინტერესების გამტარებელ ორგანიზაციებად“ საქართველოში. კითხვის ფორმულირებისას ხელოვნურ ინტელექტთან დავასახელეთ კანონის ის შეცდომაში შემყვანი სახელიც, რომელიც მას მთავრობამ ახლახან შეურჩია – „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანონი“.
ხელოვნური ინტელექტი შედეგების შეჯამებისას წერს, რომ „მთლიანობაში, კანონის იმპლემენტაციას, რომელიც ამ ფორმით მიემართება მედიისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების, შეიძლება ჰქონდეს შორსმიმავალი შედეგები საქართველოს დემოკრატიაზე, სამოქალაქო საზოგადოებასა და საერთაშორისო პოზიციებზე. ამან შეიძლება გამოიწვიოს ხელისუფლების კონტროლის გაზრდა, სამოქალაქო მონაწილეობის შემცირება და ქვეყანაში განსხვავებული ხმებისთვის სივრცის შემცირება“.
ChatGPT წერს, რომ ასეთი კანონის მიღებას შეიძლება ჰქონდეს რამდენიმე პოტენციური გავლენა, მათ შორის:
- გამოხატვის თავისუფლების ჩახშობა: ასეთმა კანონმა შეიძლება გამოიწვიოს ხელისუფლების კონტროლი და ცენზურა მედიასაშუალებებსა და არასამთავრობო ორგანიზაციებზე. ეს, სავარაუდოდ, გამოიწვევს გამოხატვის თავისუფლების ჩახშობას, რადგან ამ ორგანიზაციებს შეიძლება ეშინოდეთ საპასუხო ანგარიშსწორების გამო სენსიტიური საკითხების გაშუქების ან მთავრობის პოლიტიკის კრიტიკისთვის.
- ძირის გამოთხრა სამოქალაქო საზოგადოებისთვის: არასამთავრობო ორგანიზაციები გადამწყვეტ როლს ასრულებენ ადამიანის უფლებების, სოციალური სამართლიანობისა და კარგი მმართველობის ადვოკატირებაში. საგარეო გავლენის აგენტებად მონიშვნამ, შეიძლება შეარყიოს მათი ლეგიტიმაცია და ეფექტურობა, რაც შეასუსტებს სამოქალაქო საზოგადოებას და მის უნარს, დააკისროს მთავრობა პასუხისმგებლობა.
- დემოკრატიული პრინციპების გაუარესება: დამოუკიდებელი მედიისა და არასამთავრობო ორგანიზაციების ასეთი კანონით მიზანში ამოღებამ, შეიძლება დაარღვიოს დემოკრატიული ღირებულებები, როგორიცაა გამჭვირვალობა, ანგარიშვალდებულება და კანონის უზენაესობა. ეს შეიძლება მიანიშნებდეს საქართველოს დემოკრატიულ განვითარებაში რეგრესზე და გამოიწვიოს ავტორიტარიზმის გაზრდა.
- შემაკავებელი ეფექტი საერთაშორისო ურთიერთობებზე: ასეთი კანონის მიღებამ შეიძლება დაძაბოს საქართველოს ურთიერთობა უცხოურ მთავრობებთან და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან, რომლებიც მხარს უჭერენ მედიის თავისუფლებას და სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებას. ამან შეიძლება გამოიწვიოს დიპლომატიური დაძაბულობა და შეამციროს საერთაშორისო მხარდაჭერა საქართველოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისთვის.
- ეკონომიკური გავლენა: არასამთავრობო ორგანიზაციებს და მედიასაშუალებებს, რომლებიც დამოკიდებული არიან უცხოურ დაფინანსებაზე, შესაძლოა შეექმნათ ფინანსური პრობლემები ან დაიხურონ მთავრობის გაძლიერებული კონტროლისა და შეზღუდვების გამო. ამან შეიძლება გამოიწვიოს სამუშაო ადგილების დაკარგვა და მედიის პლურალიზმის შემცირება, რაც გავლენას მოახდენს როგორც ეკონომიკაზე, ასევე საჯარო დისკურსის ხარისხზე.
„ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილებას ე.წ. რუსული კანონის დაბრუნების შესახებ ევროკავშირმა უკვე შეაფასა, როგორც შემაშფოთებელი და დემოკრატიული პროცესებისთვის საფრთხისშემცველი ფაქტი.
ევროკავშირის საგარეო ქმედებათა სამსახურის პრესსპიკერმა პიტერ სტანომ, გუშინ 4 აპრილს განაცხადა, რომ საქართველოს მმართველი პარტიის განცხადება „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონპროექტის ხელახლა შემოტანასთან დაკავშირებით სერიოზულ შეშფოთებას იწვევს. პიტერ სტანოს თქმით, გამჭვირვალობა არ უნდა იქნას გამოყენებული სამოქალაქო საზოგადოების თავისუფალი მოქმედების შესაძლებლობის შეზღუდვის ინსტრუმენტად.
ამავე თემაზე: „ოცნება“ კიდევ ერთხელ ამტკიცებს, რომ მზადა ევროპული რეფორმების გზის საბოტაჟისთვის — ლექსმანი
