47 დღეა საქართველოს მესამე პრეზიდენტი შიმშილობს. მიხეილ სააკაშვილის სამოქალაქო კლინიკაში გადაყვანას ხელისუფლება არ თანხმდება. დღეს, 16 ნოემბერს, მე-18 ციხის სამკურნალო დაწესებულებაში მოთავსებული ექსპრეზიდენტის მონახულებაზე უარი უთხრეს უკრაინის სახალხო დამცველს, მანამდე კი სააკაშვილის სანახავად არ შეუშვეს ევროპარლამენტარი ანა ფოტიგა.
რას ნიშნავს ევროპარლამენტარის მიმართ ეს დამოკიდებულება და რა რეაქციას უნდა ველოდოთ დასავლეთიდან? – ამ საკითხებზე “ბათუმელები” აშშ-ში საქართველოს ყოფილ ელჩს, ატლანტიკური საბჭოს და ელენე ხოშტარიას პარტია “დროას” წევრს, ბათუ ქუთელიას ესაუბრა.
- 13 ნოემბერს ევროპარლამენტარ ანა ფოტიგას მიხეილ სააკაშვილთან ვიზიტზე უარი უთხრეს. “ქართული ოცნების” თავმჯდომარემ, ირაკლი კობახიძემ, წერილი გამოაქვეყნა და კრიმინალების მფარველი უწოდა ევროპარლამენტარებს, რომლებიც არ “აღიარებენ, რომ კანონი უნდა კანონობდეს”. ევროპარლამენტარის ციხეში არშეშვება, მისი იგნორირება და მსგავსი ბრალდებები რას ნიშნავს?
რაც კობახიძემ თქვა, ამაზე სერიოზულ მსჯელობას აზრი არ აქვს. ეს არის რუსული ხაზი. სახელმწიფოს მიმტაცებლებს არაფერში აწყობთ ევროკავშირთან ღია, გახსნილი ურთიერთობა. არც ის პრინციპები, რაც ასოცირების ხელშეკრულებაშია.
მიუხედავად დეკლარირებული განცხადებებისა, არც მაინც და მაინც ბიძინა ივანიშვილის სურვილი იყო რეალური ინტეგრაცია ევროკავშირში. ამიტომაც სამიზნედ ჰყავთ ყველა ის ადამიანი, ვისაც ამ პროცესში დიდი წვლილი აქვს შეტანილი. მათ შორის ანა ფოტიგაც, რომელიც ერთ-ერთი ჩემპიონია ევროკავშირში საქართველოს ინტეგრაციის. ასევე ნატოში საქართველოს გაწევრიანების. დიდი ხნის ისტორიის მქონე, თავისუფლებისთვის მებრძოლი პოლიტიკოსია და ძალიან სავალალოა, როდესაც პირდაპირ რუსეთზე მიბმული პოლიტიკოსები მას აბრალებენ კრიმინალების მფარველობას.
პირადი შეფასებების გარეთ რომ დავინახოთ, ეს არის ღიად გაცხადებული კურსის ცვლილება. რომელსაც ზოგი უფრო ადრე ხედავდა, ზოგი – გვიან. მგონი, ეს ბოლო წვეთი იყო. „ქართული ოცნება“ რეალურად საქართველოს მიაქანებს რუსეთისკენ და არა ევროპისკენ.
- 47 დღეა საქართველოს მესამე პრეზიდენტი შიმშილობს. ცალკეული ევროპარლამენტარის თუ ყოფილი ელჩის გარდა არ გვინახავს/წაგვიკითხავს არც ევროპიდან და არც აშშ-დან ჩართულობა/განცხადებები იმ დოზით და შინაარსით, რაც მსგავს დაძაბულ პოლიტიკურ ვითარებაში გვესმოდა ხოლმე. როგორ ფიქრობთ, რა არის ამის მიზეზი?
ეს არის ექსტრაორდინარული სიტუაცია, მსგავსი მანამდე არასდროს ყოფილა, მიუხედავად იმისა, რომ მათ ჰყავდათ პოლიტიკური პატიმრები. ამ საკითხზე რეაგირება ისე, როგორც ამას ითხოვს დემოკრატიული, თავისუფალი სამყაროს სტანდარტები, ავტომატურად ნიშნავს საქართველოს გადადებას არადემოკრატიული ქვეყნების კალათაში.
ეს სხვა გარემოებებს შექმნის მათთვისაც და ჩვენთვისაც, ამიტომაც ისინი აკვირდებიან პროცესს. ასე ხდება ხოლმე, დასავლეთის რეაგირება არ არის მყისიერი ასეთ საკითხებზე, ძალიან ბევრი ნიუანსია. თუმცა არაფორმალურად ძალიან ბევრი ინტენსიური დისკუსია მიმდინარეობს ამ საკითხზე. მანამ ფორმალურად გაცხადდება, რომ საქართველოს ჰყავს ავტორიტარული მმართველი ან საქართველო გადავიდა ავტორიტარიზმის სიაში. ამას მოკვლევა სჭირდება. ბევრ გამოუსწორებელ შედეგს მოუტანს ეს საქართველოს.
სწორედ ამიტომაც იყო საგანგაშო ის, რაც მათ გააკეთეს, როგორც მოექცნენ საქართველოს მესამე პრეზიდენტს და შემდეგ რა რეაქციები ჰქონდათ ამაზე.
იყო საუბრები სანქციებზე, წინა პოლიტიკური უმსგავსობების ჩადენისას, პოლიტიკური პატიმრების, შარლ მიშელის დოკუმენტის დარღვევისას და ა.შ. „ბლუმბერგი“, „ვაშინგტონ პოსტი“, „ჰერალდ ტრიბუნი“ წერდა ამაზე, მაგრამ მერე ეს თემა კოვიდის გამო გადავიდა მეორე მხარეს – საერთო მსოფლიო გაჭირვება იყო და აქცენტები სხვაგან გადავიდა. მაგრამ დღეს ისევ უკან დაბრუნდა.
იმის მაგივრად, რომ „ქართულ ოცნებას“, როგორც პოლიტიკურ ორგანიზაციას, რეალურად ემართა ეს ქვეყანა, თავისი ძალაუფლების განმტკიცებით და ხელების გრეხვით არის დაკავებული საკუთარი მოქალაქეების წინააღმდეგ.
- დამოკიდებულება, რომ დასავლეთის როლი ამ პროცესებში პასიურია და თითქოს დასავლეთს აღარ ვაინტერესებთ, რამდენად სწორია?
არ არის ასე. ამას ცდილობს სამთავრობო პროპაგანდა და მათთან დაკავშირებული სუბიექტები, ასევე რუსული პროპაგანდა ავრცელებს. საქართველოს თემა მარტო საქართველოსი არ არის. დასავლეთის ინტერესებშია, რომ აქ რუსეთმა არ გაიმარჯვოს. დასავლეთი საკუთარ ინტერესებზე ხომ არ იტყვის უარს? შესაბამისად, დასავლეთი საქართველოს მიმართ იმოქმედებს ისე, როგორც მის საუკეთესო ინტერესებშია, მაგრამ ასევე საქართველოს მხრიდანაც არის გადასადგმელი ნაბიჯები, კერძოდ ამ ქვეყნის მოქალაქეების მხრიდანაც.
რამდენადაც ჩვენ გვადარდებს ჩვენი ქვეყნის პრობლემა, იმდენად აღმოგვიჩენენ ისინი დახმარებას. ეს არის საერთო ბრძოლა. ეს არ არის მარტო დასავლეთის ბრძოლა: არაა ასე, რომ ჩვენ გულხელდაკრეფილი დავსხდეთ, ვიღაცა მოვა და ჩვენს საქმეს გააკეთებს; არც ის, რომ ჩვენ მარტო ვართ ამ ბრძოლაში და სხვას არავის არ ვაინტერესებთ.
ჩვენ ვართ მოკავშირეები, ევროპარლამენტარი ანა ფოტიგა და ჩვენი სხვა მეგობრები ზუსტად ამაზე საუბრობენ. ეს არის საერთო ბრძოლა და საერთო ბრძოლაში ყველა აკეთებს მაქსიმუმს საერთო მტრის წინააღმდეგ.
საერთო მტერია რუსული ტიპის ავტორიტარული რეჟიმი და სახელმწიფოს მიტაცება, რომელიც გააფორმა ბიძინა ივანიშვილმა საქართველოში.
- აშშ–ის სახელმწიფო დეპარტამენტი თავის განცხადებაში ძალიან მოზომილია. მაგალითად, 10 ნოემბერს სახელმწიფო დეპარტამენტის პრესსპიკერმა, ნედ პრაისმა თქვა, რომ “ახლოდან აკვირდება”, თუ როგორ ეპყრობიან ექსპრეზიდენტს. სააკაშვილთან დაკავშირებით თითქმის არაფერი გვსმენია არც კონგრესმენებისგან და არც სხვა გავლენიანი ამერიკელი პოლიტიკოსებისგან. როგორ ფიქრობთ, რამდენ ხანს გაგრძელდება ეს დაკვირვება?
ჩვენ გვქონდა აშშ-ის კონგრესმენების სერიოზული განცხადებები. სამწუხაროდ, ყველა მათგანს შემდეგ „ქართულმა ოცნებამ“ შეურაცხყოფა მიაყენა. მანამდე მიანიშნა პომპეომ.
არც ერთი ეს ეტაპი ტყუილად არ ყოფილა. ყველა ეტაპი არის იმის მცდელობა, რომ მინიმალური ჩარევით დააბრუნონ ქვეყანა ნორმალური განვითარების გზაზე. ამ სისტემამ არ იმუშავა. რაც ერთხელ ნაცადია და არ იმუშავა, იმას არავინ აღარ გაიმეორებს. ახლა ალბათ საჭიროა უფრო ხისტი ჩარევა. დარწმუნებული ვარ და ჩემი მცდელობებიც აქეთ არის მიმართული ჩვენს პარტნიორებს ზუსტად ავუხსნათ, რომ შემდეგ ეტაპზე უნდა იყოს ხისტი ქმედებები. წინა მეთოდებმა არ იმუშავა, არ მოიტანა ეფექტი. პირიქით. „ქართულმა ოცნებამ“ კიდევ უფრო ღრმად გადაუხვია ავტორიტარიზმის გზაზე. არცერთი მიცემული შანსი დასავლელი პარტნიორების არ გამოიყენეს.
- სააკაშვილის ციხეში ყოფნის პარალელურად სულ გვესმის, რომ აი, ევროპელმა პოლიტიკოსებმა მას უთხრეს – არ წახვიდე საქართველოში და ის მაინც წავიდა. მიიჩნევა, რომ ევროპული პოლიტიკა უფრო რაფინირებულია, სააკაშვილი კი აღმოჩნდა ჯიუტი პოლიტიკოსი, რომელიც არ დაემორჩილა ამ მითითებებს…
ცოტა რთული წარმოსადგენია, რომ რომელიმე პოლიტიკოსს ევროპელებმა სთხოვონ დამორჩილება. ასე არ ხდება და არც ევროპელი პოლიტიკოსები არავის არ ეტყვიან, გინდა თუ არა წადი და ჩაჯექი ციხეში.
ევროპელმა პოლიტიკოსებმა ძალიან კარგად იცოდნენ – თუ სააკაშვილი ჩაჯდებოდა ციხეში, ეს იქნებოდა პოლიტიკური კრიზისის მომასწავებელი. ამიტომ ამ რჩევას არ მისცემდნენ და ლოგიკურიცაა, რომ არ უნდა მიეცათ.
გამოსვლა, ციხეში ჩაჯდომა და ამ ფორმით პოლიტიკურ პროცესში შემოსვლა არის ინდივიდუალური გადაწყვეტილება, ექსტრაორდინარული ნაბიჯი, რომელიც თავის შედეგებს მოიტანს, გამომდინარე იქიდან, რომ სტანდარტული პოლიტიკური მეთოდები უკვე „ქართულ ოცნებასთან“, არაფორმალურ ოლიგარქიულ მმართველობასთან არ და ვეღარ ჭრის. სააკაშვილმა არ დაუჯერა, ასე არ ხდება. ბუნებრივია, არც შიმშილობაზე არ მოუწოდებდნენ. ეს ყველაფერი არის ინდივიდუალური პოლიტიკური გადაწყვეტილება.
- ეს არაპროგნოზირებადობა, ინდივიდუალიზმი, სააკაშვილის ნაცნობ და ასევე საქართველოს მეგობარ პოლიტიკოსებს ხომ არ აფრთხობს და ამის გამო ერთგვარად ხომ არ დისტანცირდებიან? ამის გამო ხომ არ იკავებენ თავს ღია მხარდაჭერისგან?
პოლიტიკოსები არიან სხვადასხვა სტილის. ზოგს შეიძლება მოსწონდეს არაპროგნოზირებადობა. ძალიან კარგია პროგნოზირებად სამყაროში ცხოვრება, მაგრამ როდესაც უპირისპირდები რუსულ ავტორიტარიზმს, რუსული სტილით სახელმწიფოს მიტაცებას, პროგნოზირებადი ნაბიჯები არ ჭრის.
ნელი და პროგნოზირებადი ნაბიჯებით ლუკაშენკო მივიდა იქამდე, სადამდეც მივიდა. იყო ილუზიები, რომ პუტინი და რუსეთი გახდებოდა დასავლეთის პარტნიორი, მაგრამ გახდა მთავარი ავტორიტარული აგრესიული ძალა.
ძალიან ბევრი საუბრობს, რომ ეს არის განსაკუთრებული ეტაპი მსოფლიო ისტორიაში, როდესაც ავტორიტარული და არათავისუფალი სამყარო გადავიდა შეტევაზე. “ფრიდონ ჰაუსის” მონაცემებს თუ შევხედავთ, თავისუფალი სამყარო შემცირდა. არათავისუფალი სამყაროა შეტევაზე გადმოსული და უკან შეტევაზე გადასვლას სჭირდება არაორდინალური ნაბიჯები. ეს, ბუნებრივია, განსაზღვრულ წესებს არ დაექვემდებარება.
თუმცა, როდესაც ახალ მსოფლიო წესრიგამდე მივალთ, იმედია, მერე უფრო პროგნოზირებადი პოლიტიკური ქმედების საშუალება გვექნება.
ამ ეტაპზე გვაქვს ის, რაც გვაქვს და ეს არის გარემოებებით ნაკარნახევი, ეს არის ძალიან მძიმე ბრძოლა, რომლის ფრონტიც გაშლილია მთელ მსოფლიოში. ჩვენ არ ვართ ცალკე. ეს არ არის სააკაშვილის ბრძოლა ცალკე პუტინის წინააღმდეგ, ან ქართველების ბრძოლა რუსეთის აგრესიის წინააღმდეგ. ეს არის თავისუფალი სამყაროს ბრძოლა არათავისუფალ სამყაროსთან. რიგ შემთხვევებში ექსტრაორდინარული ნაბიჯები იწვევს ზოგიერთი ჩვენი თანამებრძოლის უკმაყოფილებას. ასე მუშაობს პოლიტიკა და ასე იქმნება მსოფლიოში პრეცედენტები წარმატებული ნაბიჯის. თავის დროზე, მაგალითად, 2003 წელს, არშემდგარი სახელმწიფოდან #1 დემოკრატიის შუქურას გაჩენა ამ რეგიონში თითქმის წარმოუდგენელი იყო, მაგრამ ეს მოხდა არაორდინალური ნაბიჯების შედეგად.
- ხელისუფლების ბოლო განცხადებები აჩენს კითხვას, ღიად ხომ არ იწყებს „ქართული ოცნება“ ერთგვარი „ბალანსის“ დაცვას რუსულ და დასავლურ ორბიტებს შორის. თქვენ რას ფიქრობთ?
ერთადერთი, რაშიც „ქართული ოცნება“ თანმიმდევრულად მოქმედებდა, დასავლური ორბიტიდან საქართველოს ჩამოშორება და ნელ-ნელა რუსულ ორბიტაზე გადაყვანა იყო, პოლიტიკურადაც, ეკონომიკურადაც და სოციალურადაც.
თუ ნახავთ ელექტროენერგიის იმპორტს, მთლიანად რუსეთზე ვართ დამოკიდებული, ფული რუსული შემოდის, სხვა ინვესტიცია ამ ქვეყანაში არ შემოდის, კორუფციული სისტემა რუსული გახდა – ანუ ყველაფრით უკვე ვემსგავსებით რუსულ ავტორიტარულ სისტემას. ე.წ. სუვერენულ დემოკრატიას. ამიტომაც ეს განცხადებები ყველაზე უფრო ლოგიკურია „ქართული ოცნების“ ქცევაში და მოსალოდნელიც იყო.
„ქართულ ოცნებას“ აქვს იანუკოვიჩის მომენტი – ის, რაც იანუკოვიჩმა გააკეთა სწრაფად და მოულოდნელად უკრაინაში, რასაც უკრაინელების რეაქცია მოჰყვა. იქ არ გამოვიდა რუსული ოპერაცია. აქ, როგორც ჩანს, რუსეთმა იხმარა ჭკუა და “ქართულ ოცნებასთან” ერთად ნელ-ნელა დაიწყო გადასვლა რუსულ რელსებზე.
ბაყაყის მოხარშვის თეორიაა – თუ ნელ-ნელა აუწევ ტემპერატურას, ვერ გრძნობს ბაყაყი ამას და თუ სწრაფად აუწევ, უცებ ამოხტება. აი, ასე, ნელ-ნელა მოახდინეს დეგრადირება სისტემის და გადაიყვანეს რუსულ ორბიტაზე. ამაში მოულოდნელი არაფერი არ არის. სამწუხაროდ, მივდიოდით აქეთკენ. ადრე თუ გვიან ყველა ხვდება რეალურად რასთან გვაქვს საქმე. ირაკლი კობახიძის განცხადება ბოლო, ოფიციალური გაფორმება იყო იმის, რომ დასავლეთი „ქართულ ოცნებასთან“ საერთოს ვერასდროს იპოვის იმ ფორმით, რა ფორმითაც ისინი არიან ახლა კონსტრუირებული.
- 11 ნოემბერს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ გამოცემული დროებითი ღონისძიება მოთხოვნაზე „სააკაშვილი საქართველოს წინააღმდეგ“ განხილვის საგნად იქცა. ეს გადაწყვეტილება ორივე მხარემ სხვადასხვაგვარად წაიკითხა. თქვენ რას ფიქრობთ, რა უთხრა ევროსასამართლომ მესამე პრეზიდენტს?
ევროსასამართლომ მარტო მესამე პრეზიდენტს არ უთხრა. ევროსასამართლომ უთხრა ყველა მხარეს, ვინც არის ჩართული. პირველი – ევროსასამართლომ 24-მდე ითხოვა დრო დამატებითი საკითხის შესწავლისთვის. ევროსასამართლოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანია ადამიანების სიცოცხლე, ამიტომაც მოუწოდა სააკაშვილს, რომ შეეწყვიტა შიმშილობა და პარალელურად ასევე დაავალა ხელისუფლებას, ვისი პასუხისმგებლობაცაა, ამ ადამიანის ჯანმრთელობაზე სათანადო ზრუნვა.
მეორე – ევროსასამართლომ გაიზიარა ის ფაქტი, რომ ეს ადამიანი შიმშილობს და აპროტესტებს. ასევე გაიზიარა ის, რომ ამას სჭირდებოდა სასწრაფო რეაგირება და სწორედ ამიტომაც მიიღო ეს საქმე წარმოებაში.
ასევე ევროსასამართლომ მხარეებს დაუტოვა დრო – 24-მდე იპოვონ პოლიტიკური გამოსავალი. ასეთი გამოსავალი რამდენჯერმე შესთავაზეს „ქართულ ოცნებას“, წინა სხვა კრიზისებში – დაწყებული პროპორციული არჩევნებით, 20 ივნისის შემდგომ პროცესებით. არც ერთი ეს შეთავაზება „ქართულ ოცნებას“ არ გამოუყენებია არასდროს. პირიქით, საწინააღმდეგო ნაბიჯები გადადგა. ახლაც ზუსტად იმავეს აგრძელებს.
