მთავარი,სიახლეები

XIX საუკუნის იტალიელი ავტორი ქართველებზე: იმდენადვე ამაყები არიან, რამდენადაც უპოვარნი  

15.04.2021 • 4069
XIX საუკუნის იტალიელი ავტორი ქართველებზე: იმდენადვე ამაყები არიან, რამდენადაც უპოვარნი  

„ჯულიო ფერარიოს ცნობები საქართველოსა და კავკასიის შესახებ“ – ასე ჰქვია პუბლიკაციას, რომელიც ცოტა ხნის წინ ეთნიკურობისა და მულტიკულტურალიზმის შესწავლის ცენტრმა გამოსცა. ჯულიო ფერარიო მე-18 საუკუნის ბოლოსა და  მე-19 საუკუნის პირველ ნახევარში მცხოვრები მსოფლიო კულტურის ისტორიის მკვლევარი და ენციკლოპედისტია.

მის ნაშრომში საკმაოდ დიდი ადგილი ეთმობა კავკასიის ხალხთა, მათ შორის, ქართველების დახასიათებას, საცხოვრებელი გარემოს, ზნე-ჩვეულებების, ცხოვრების წესების, ჩაცმულობის აღწერას.

ფერარიომ სავარაუდოდ 1803 წელს დაწერა ნაშრომში საქართველოს შესახებ, რადგან დასძენს, რომ „ეს მიწა-წყალი დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ სახელოვანმა ხელმწიფე ერეკლემ შექმნა“ და „უკვე ოცი წელია, რაც გრუზიის სახელით რუსეთის იმპერიის შემადგენლობაში იმყოფება“. გეორგიევსკის ტრაქტატის დადებიდან, 1783 წლიდან 20 წელი სწორედ 1803 წელს იქნებოდა.

ქართულ ენაზე ახლახან გამოცემული პუბლიკაცია ნაწილია ჯულიო ფერარიოს მონუმენტური ნაშრომისა, რომელსაც „ძველი და ახალი წეს-ჩვეულებანი“ ეწოდება.

[ნაშრომი იტალიურიდან ქართულად სალომე კენჭოშვილმა თარგმნა. გამოსაცემად მოამზადა, წინასიტყვაობა და განმარტებები დაურთო გიორგი სორდიამ]

ნაშრომს ერთვის ჩანახატი ქართველთა გამოსახულებით. ავტორი აღნიშნავს, რომ ნახატი ცნობილი იტალიელი მხატვრის – პელაჯო პელაჯის მიერაა შესრულებული.

ფერარიოს აღწერით ფერად ილუსტრაციაზე გამოსახულია ბამბის ქსოვილების მაღაზია, რომლის წინ მისი ქართველი მეპატრონე ზის და ესაუბრება იმერელ კაცს ქსოვილის ფასზე.

ცნობილი იტალიელი მხატვრის – პელაჯო პელაჯის ფერადი ილუსტრაცია ქართველთა გამოსახულებით

ნაშრომში წერია, რომ ,,ამ შესანიშნავი ჰავის მქონე და ძირითადად ჯანსაღ ქვეყანაში“ უხვადაა ცხენი და რქოსანი პირუტყვი, რაც ზომით და შესახედავად საუკეთესო ევროპულ ჯიშებსაც კი არ ჩამოუვარდება.

ქართველებს ფერარიო გარეგნობის მიხედვით აღწერს როგორც ლამაზ, ტანად და მარჯვე ადამიანებს, რომლებსაც არ აკლიათ მახვილგონიერება. მიუთითებს, რომ საქართველოს მოსახლეობა იმ დროს, როცა ის კავკასიის ხალხთა შესახებ წერს, დაახლოებით სამასი ათასს შეადგენს, მათგან ორი მესამედი მკვიდრი მოსახლეობაა, ასევე მრავლად არიან სომხები და ებრაელები.

წერს, რომ ქართველი ქალები თავიანთი სილამაზით არიან ცნობილები ჩერქეზი ქალების მსგავსად, „თუმცა ნაკლებად თეთრები და ტანწერწეტები არიან“.

დედაქალაქის მოსახლეობა 20 ათასს არ აღემატება ენციკლოპედისტის ცნობით, ქალაქში ოცი ქართული, თვრამეტი – სომხური და ერთიც კათოლიკური ეკლესიაა ამ დროს, ასევე ერთი სპარსული მეჩეთი. ქალაქი ცხინვალი ამ დროისთვის დასახლებულია ებრაელებით, გორი კი – სომხებით.

სანამ სამეფო დინასტია უფლებამოსილებას რუსეთს გადასცემდა, მკვლევარი აღნიშნავს, რომ საქართველოს განმტკიცებასა და განვითარებას ამაოდ ცდილობდა არაერთი „შესანიშნავი ხელმწიფე“.

„თავად-აზნაურები გარკვეულ გადასახადს უხდიდნენ მეფესა და დიდებულებს და თუმც ქოხმახებში ცხოვრობდნენ, იმდენადვე ამაყები იყვნენ, რამდენადაც უპოვარნი და უმეცარნი. ხალხი სრულ მონობაში ცხოვრობდა და მათ პირუტყვივით საჩუქრად და გირაოდ გასცემდნენ და ჰყიდდნენ. ყველა, ვისაც იარაღის ტარება შეეძლო, ჯარისკაცად ითვლებოდა“, – წერს ჯულიო ფერარიო.

მისივე ცნობით, თითქმის ყველა ქართველ კაცს მოშვებული აქვს წვერ-ულვაში და აცვია ტილოს ან აბრეშუმის შარვალი, წითელი აბრეშუმის ზედა პერანგი და ტარსიკონის ფეხსაცმელი.

ავტორის დაკვირვებით, ქართველები ვერ სარგებლობენ იმ ბუნებრივი სიკეთეებით, რისი გამოყენებაც მათ უკეთ შეუძლიათ:

„ზოგადად, ვერ ვიტყვით, რომ ამ ხალხს დიდად იტაცებდეს მშვიდობიანი საქმიანობა. წესიერად ისიც არ იციან, როგორ ისარგებლონ ამ უაღრესად ნაყოფიერი მიწით, რომელზეც ცხოვრობენ: ვაზი აქ ლამის ყველგან თავისით ხარობს, ხოლო საუკეთესო ხეხილი უხვად მოდის დიდი გარჯის გარეშე.

ვრცელი ტყეები მოსახლეობას მშენებლობისათვის საუკეთესო მერქნით უზრუნველყოფს, მაგრამ მიუხედავად ამისა, ველურებივით უმეტესად მიწურებში ცხოვრობენ ლეკებისა და სხვა მთიელების შემოსევებისგან თავის დასაცავად. თუნდაც ეს ერთი გარემოება ცხადყოფს ამ ქვეყნის სავალალო მდგომარეობას“, – წერს იტალიელი მკვლევარი.

ყმები უპოვარებად არიან მოხსენიებულები იტალიელი ავტორის ნაშრომში, რომლებსაც არაფერი გააჩნიათ და „მეტისმეტად უქნარები“ არიან, მუშაობითა და საქმიანობით რაიმე ქონების შეძენის შესაძლებლობას მოკლებულები. ამუშავებენ მიწის მხოლოდ იმ ნაკვეთს, რაც საკვების უზრუნველსაყოფადაა საკმარისი. პურის ნაცვლად ფეტვისა და ღორის ხორცის სქელი წვნიანით კმაყოფილდებიან და მთელი მათი საკვები ამისგან შედგება.

ასევე ,,ყურძნის ჭაჭისგან საძაგელ სასმელს აკეთებენ. მაგრამ ამ მოჩვენებითი ზომიერების მიუხედავად, თუ ხელსაყრელი შესაძლებლობა მიეცათ, ქართველები უბადლო მსუნაგებად იქცევიან, რასაც თან ერთვის თავხედობა და თავაშვებულობა“, – წერია ნაშრომში.

როგორც იტალიელი ენციკლოპედისტი აღწერს, ქართველებს ვაჭრობა არ უყვართ, არადა ღვინის, აბრეშუმის, ბამბის მერქნისა და ხილის ექსპორტით საქართველოს შეუძლია იყოს მდიდარი და რომ არა სომხები, რომლებიც მაგალითს აძლევენ უსაქმურ ქართველებს, ვაჭრობის საქმე აქ სრულად ჩაკვდებოდაო – წერს ის.

მისივე აღწერით, იმერეთში ვაზის ერთი ძირიც კი უზრუნველყოფს ოჯახს ღვინით, ხოლო მოსახლეობის უმაქნისობის გამო გამოუყენებელი რჩება აქაური მიწისა და კლიმატის მადლი.

გურულებზე ავტორი წერს, რომ მეზობელი ფაშებისაგან აწიოკებულები ვერ სარგებლობენ იმ მრავალგვარი შესაძლებლობით, რასაც მათ ბუნება სთავაზობს.

აღწერს ასევე სამეგრელოსა და სვანეთს, რომლის მოსახლეობაც 5000 კომლამდეა. ბატონისა და ხელმწიფის გარეშე მცხოვრებ სვანებს, ფერარიოს შეფასებით, საფრთხე არ ემუქრებათ.

წითელთავსაფრიანი სვანი ქალები ისე არიან შებურულები, რომ თვალების გარდა არაფერი უჩანთ.

მამაკაცები კი განთქმულები არიან დაუნდობლობით, მათ შიშისმომგვრელი სიმაღლე და შთამბეჭდავი აღნაგობა აქვთ ,,კარგად ფლობენ თოფს და თავიანთი საბადოებიდან მოპოვებული მასალით იკეთებენ თოფის წამალსა და ყოველგვარ იარაღს“.

ფერარიოს ნაშრომი „ძველი და ახალი წეს-ჩვეულებანი“, სადაც კავკასიის შესახებაც წერია, პირველად 1817-1834 წლებში გამოქვეყნდა მილანში და შედგება 21 წიგნისგან.

ნაშრომის ნაწილის ქართულენოვანი თარგმანის შესავალ ნაწილში წერია, რომ გამოცემამ დიდი პოპულარობა მოიპოვა და მე-19 საუკუნეში მალევე განახლებული გამოცემებიც დაიბეჭდა.

წიგნის სრული სახელწოდებაა „ძველი და ახალი წეს-ჩვეულებანი, ანუ ამბავი ყველა ძველი და თანამედროვე ხალხის ხელისუფლების, შეიარაღების, რელიგიის, ხელოსნობის, ცოდნისა და ადათ-წესების შესახებ, ძველი წყაროების მიხედვით და შესაბამისი სურათებით ნაამბობი დოქტორ ჯულიო ფერარიოს მიერ“.

გადაბეჭდვის წესი


ასევე: