ავტორი: ესმა გუმბერიძე
ახლახან გამოქვეყნდა გაეროს განვითარების პროგრამის კვლევა შშმ პირთა მიმართ საზოგადოებრივი განწყობების შესახებ საქართველოში – კვლევა ბევრ მნიშვნელოვან საკითხს ასახავს, თუ რა განწყობები არსებობს საქართველოში შშმ პირების მიმართ.
კვლევის თანახმად, სენსორული დარღვევის მქონე (უსინათლო/მცირემხედველი, ყრუ/სმენადაქვეითებული და ასე შემდეგ) შშმ პირთა მიმართ მეტი სტიგმაა, ვიდრე ფიზიკური დარღვევის მქონეთა (ეტლით მოსარგებლეები) მიმართ: სენსორული დარღვევის მქონე პირები ნაკლებად სასურველები არიან პარლამენტის წევრად, მეზობლად და თანამშრომლადაც კი (მიზეზებზე დაფიქრება თქვენთვის მომინდია).
უმაღლესი განათლების საფეხურზე შშმ პირთა სწავლას სხვებთან ერთად უფრო მეტი ადამიანი უჭერს მხარს, ვიდრე – სასკოლო ეტაპზე (სასკოლო ეტაპზე მეტი მომხრე ჰყავს სპეცსკოლებს).
როცა ადამიანებს ეკითხებიან, თვითონ რამდენად გაუხარდებოდათ შშმ თანამშრომელი, თანამეინახე სუფრაზე, თანამგზავრი მოგზაურობასა თუ ტრანსპორტში, უმრავლესობა ამბობს, რომ პრობლემა არ ექნება. თუმცა, მაშინ როდესაც ეკითხებიან, თქვენი აზრით სხვა ადამიანებს რა რეაქცია ექნებათ ამ შშმ პირზე – უფრო მეტი ამბობს, რომ, ალბათ, უარყოფითი. ანუ ადამიანებს უნდათ, გამომკითხველებთან კარგები გამოჩნდნენ, საზოგადოების რეალური განწყობები კი გაცილებით უფრო მეტ შიშს, გულგრილობას, ზიზღსა და დისკრიმინაციას შეიცავს, ან ყველას საკუთარი თავი სხვებზე უკეთესი ჰგონია?
გამოკითხულთა მეტი წილი თავს კომფორტულად გრძნობს, როდესაც შშმ პირთან ხანმოკლე (მაგალითად, სუფრაზე ან საზოგადოებრივ ტრანსპორტში) ვადით უწევს ყოფნა, ვიდრე ხანგრძლივი პერიოდით (მაგალითად, ერთად მუშაობა და მოგზაურობა).
ვისაც უკეთესი განათლება აქვს (მაგალითად, სრული უმაღლესი) ან ვისაც შშმ პირი ჰყავს საახლობლოში, მეტ მიმღებლობას იჩენენ და მეტ ინფორმირებულობას შშმ პირთა წინაშე არსებულ პრობლემათა მიმართ.
გამოკითხულთა ხმები თანაბრად იყოფა ერთი თვალსაზრისითაც – ზოგს ჰგონია, რომ შშმ პირები საქართველოში პრობლემებს აწყდებიან, მეორე ნახევარს კი – რომ ისინი „არხეინად არიან“. ეს იმ პირობებში, როდესაც უმრავლესობა ამბობს, რომ შშმ პირთა შესახებ ინფორმაციას იღებს ტელევიზიით, სადაც მათი პრობლემები შუქდება.
უმრავლესობა შშმ პირთა დასაქმების ხელშესაწყობად როგორც საჯარო, ისე კერძო სექტორში ემხრობა კვოტების შემოღებას (კონკრეტულმა ორგანიზაციამ ამდენი და ამდენი შშმ პირი დაასაქმოს). უმრავლესობა შშმ პირებს ჯერ კიდევ „კეთილ, ფუმფულა“ არსებებად მიიჩნევს. სულ რაღაც 05% მიიჩნევს, რომ საჯარო მმართველობისა და პოლიტიკის სფეროებში ჩართულ შშმ პირთა რაოდენობა შეზღუდული უნდა იყოს კვოტებით, რათა „მთავრობის ეფექტურობა არ დაეცეს“. ნეტა რა წარმოდგენა აქვთ, რამდენ შშმ პირს სურს და შეუძლია საჯარო მმართველობაში/პოლიტიკაში მოსვლა? ან რა ასეთი ეფექტური მთავრობა გვყავს ახლა, მისი კომპოზიციის შეცვლის რომ ეშინიათ?
შშმ პირთათვის 3 მთავარ საჭიროებად გამოკითხულთა უმრავლესობა მაინც სამედიცინო მომსახურებას, მედიკამენტებზე წვდომასა და სოციალურ შემწეობას ასახელებს (რას ვიზამთ. ვერანაირი სატელევიზიო რგოლები ვერ დაამსხვრევს სტერეოტიპებს, თუკი ადამიანები თავიანთ გარშემო უშუალოდ ხედავენ მოწყალების მთხოვნელ, გაჭირვებულ შშმ პირებს. სანამ სოციალური საკითხები, ანუ გადარჩენის, სიცოცხლის პრობლემა ვერ მოგვარდება, სხვა ყველაფერზე ლაპარაკი რთულდება. მასლოუს საჭიროებათა პირამიდაც ამას გვეუბნება).
გამოკითხულთა დიდი ნაწილი ფიქრობს, რომ შშმ პირთა უფლებების დაცვა სახელმწიფოს კეთილი ნებაა და არა – ვალდებულება. სამწუხაროდ, ინტელექტუალური და ფსიქიკური პრობლემების მქონე შშმ პირთა მიმართ სტიგმა და ნეგატიური სტერეოტიპები ძლიერია: ხალხის უმრავლესობა ფიქრობს, რომ ისინი არ შეიძლება, იყვნენ პოლიტიკაში, შეეშინდებოდათ მათი მეზობლობა/თანამშრომლობა, არ უნდა ჰყავდეთ შვილები. აქვე გამოკითხულთა დაახლოებით 30 % მიიჩნევს, რომ თუკი ორსული გაიგებს, რომ მის შვილს ინტელექტუალური პრობლემები ექნება, მას უნდა შეეძლოს ნაყოფის მოცილება ამ საფუძვლით. მოკლედ, საინტერესო და სასარგებლო კვლევაა. დანარჩენს შეგიძლიათ, თავად გაეცნოთ.
___
ავტორის შესახებ: იურისტი ესმა გუმბერიძე მუშაობს შშმ პირების უფლებების გაუმჯობესებაზე, არის საქართველოს ახალგაზრდობის წარმომადგენელი გაერთიანებული ერების ორგანიზაციაში
ესმა გუმბერიძე
