ვრცელდება ინფორმაცია „გასაქცევად გამზადებული ოჯახის“ მიერ სხვადასხვა სიმდიდრის, მათ შორის ოქროს ფონდის ქალაქიდან გატანის თაობაზე. ამ ხმებს საფუძვლად ის უდევს, რომ განძი „უსაფრთხოების“ მიზნით, კომერციულ დაწესებულებაში – საზღვაო ბანკშია გადატანილი. საუბარია უნიკალურ (კერძოდ გონიოს, ფიჭვნარის, მახოს) ოქროს ნივთებზე.
ფაქტია, რომ აჭარის სახელმწიფო მუზეუმის ოქროს ფონდი, ბოლო რამდენიმე წელია საზოგადოებისთვის დასათავლიერებლად ხელმიუწვდომელია. მუზეუმიდან მისი (ცენტრალურ ბანკში) გადატანის მიზეზი თავის დროზე ქვეყანაში არსებული არასტაბილური ვითარება გამხდარა. საგანძური არც მაშინ დაბრუნებია მუზეუმს, როცა აჭარაში „შედარებით სტაბილური და მშვიდი ვითარება“ იყო.
დღესაც, ყბადაღებული არასტაბილურობისა და მუზეუმში მისი დაუცველობის კვლავ მომიზეზებით, აღნიშნული ოქროს ფონდი ისევ „ცხრაკლიტულში“ დევს.
სახელმწიფომ, ამ შემთხვევაში ადგილობრივმა ხელისუფლებამ, ვერანაირად ვერ უზრუნველყო ეროვნული უნიკალური სიმდიდრის შესაბამისად დაცვა.
აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ გარდა ოქროს ფონდისა, „გასატანთა“ სიაში ასახელებენ ჩინური წარმომავლობის ძვირფას ვაზებს, სამურაის ხმალს და ორიგინალურ, სპილოს ძვლისგან დამზადებულ ჭადრაკს, რომლის ანალოგი თურმე არსად არ ფიქსირდება. (ამ უკანასკნელის შესახებ აჭარის სახელმწიფო მუზეუმის დირექტორს ნოდარ ცეცხლაძეს საერთოდ არაფერი სმენია). როგორც ამბობენ, მუზეუმიდან განძი პირველად 90-იან წლებში „მხედრიონისაგან“ დასაცავად გაუტანიათ. ამჟამად კი, ხავერდოვანი რევოლუციით გამოწვეული საშიშროება აუცილებიათ.
რამდენად რეალურია მოარული ხმები, მოხდა თუ არა აღნიშნულ წლებში განძის, თუნდაც, რაიმე ნაწილის გატანა, ან იყო თუ არა ამის მცდელობა, ემუქრება თუ არა სახელმწიფო საკუთრებას საფრთხე და თუ არ ემუქრება, როდის დაუბრუნდება მუზეუმს? „გაზეთი ბათუმელები“ შეეცადა ამ კითხვებზე არგუმენტირებული პასუხი კომპეტენტური პირებისაგან მოესმინა.
მუზეუმის დირექტორი ნოდარ ცეცხლაძე ჩვენთან საუბარში აღნიშნავს, რომ განძის გატანის შესახებ ინფორმაცია მასაც სმენია, მაგრამ მოარულ ხმებს უსაფუძვლოს უწოდებს, რადგან სეიფის ექვსი გასაღებიდან ერთი მასთან ინახება: „რაც ჩავიბარეთ ყველაფერზე ჩვენ ვართ პასუხისმგებელი, პრობლემა ის არის, რომ მუდმივი დენი არა გვაქვს და შესაბამისი დაცვის მექანიზმიც არ არის. ამიტომ უნიკალური ნივთების უსაფრთხოების მიზნით, ხელისუფლებამ მისი საიმედოდ დაცვა გადაწყვიტა“.
მისი თქმით 94-95 წლებში შექმნილი დაძაბული პოლიტიკური ვითარების გამო, საქართველოს პრეზიდენტისა და აჭარის კულტურის სამინისტროს გადაწყვეტილებით, აჭარის მინისტრთა საბჭოს დადგენილების საფუძველზე მუზეუმის ოქროს ფონდი დროებით შესანახად აჭარის ცენტარალურ ბანკს გადაეცა. როგორც მუზეუმის დირექტორი ამბობს, მას ამის შესაბამისი დოკუმენტაცია გააჩნია. „აქ მუშაობდა სპეციალური კომისია 7 კაცის შემადგენლობით. ესენი იყვნენ. იუსტიციის მინისტრი თამაზ ბაზიაშვილი, დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარე ლევან აბაშიძე, ცენტრალური ბანკის მმართველი ბაგრატ მანველიძე, მე, ფონდების მთავარი შემნახველი ნ. ლორთქიფანიძე და შსს პოლიციის სამმართველოს უფროსი მჟავანაძე“, – ამბობს ცეცხლაძე. მინისტრთა საბჭოს 2002 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით აღნიშნული ბანკიდან იქ მიმდინარე სარემონტო სამუშაოების გამო, ოქროს ფონდი საზღვაო ბანკში გადაიტანეს. „არსებობს ჩაბარების აქტი, ბანკთან დადებული ხელშეკრულების თანახმად, იგი ვალდებულია ექსპონატები დროებით, უსასყიდლოდ, სათანადო პირობებში შეინახოს და პირველი მოთხოვნისთანავე დაუბრუნოს სამუზეუმო გაერთიანებას პირველი პირის მონაწილეობით“, – ამბობს რესპონდენტი.
ერთი წლის წინ ექსპონატების გამოფენისთვის სათანადო პირობების შესაქმნელად ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს (სოროსის) ფონდის დაფინანსებით მუზეუმის საგამოფენო დარბაზში ჩატარდა კაპიტალური რემონტი, დამონტაჟდა ელექტროსიგნალიზაციის სისტემა, დამზადდა საგამოფენო კარადები, ჩატარდა შენობის ტექნიკური გამაგრების სამუშაოები. ამის მიუხედავად მუზეუმში ბევრი რამ დარჩა გასაკეთებელი, ბიუჯეტში კი კარების თუ ფანჯრების ამოსაქოლი თანხა არ გამოინახა.
„ეს ნივთები სახელმწიფო საკუთრებაა და ხალხს უნდა ჰქონდეს მისი ნახვის საშუალება. თანაც, მუზეუმის ერთადერთი შემოსავალი გამოფენებია, რომელსაც ვერ ვაკეთებთ. ალბათ, ჭორებიც ამის გამო დადის ქალაქში. სამუზეუმო გაერთიანებას მიაჩნია, რომ აჭარის მინისტრთა საბჭომ დაუყოვნებლივ უნდა გამოყოს საჭირო თანხა საცავის ტექნიკური გამაგრებისათვის, მუზეუმი უზრუნველყოს მუდმივი დენით, ხოლო მისი არარსებობის შემთხვევაში ალტერნატიული კვებით. პოლიციის საგუშაგოსთან ერთად, აუცილებელია თითოეული კარადა მუდმივად იყოს დაცული ტექნიკური საშუალებით. მართალია, სოროსის ფონდის ხელშეწყობით მუზეუმში 10-მდე საცავი კარადა გაკეთდა, მაგრამ პროექტი მუდმივი დენის წყაროს საშუალებების შეძენას არ ითვალისწინებდა, ამიტომ ძვირფასეულობის გამოფენის საშუალება მუზეუმს ისევ არა აქვს და თუნდაც ერთი დიზელ-გენერატორის უქონლობა, ყველაფერს წყალში ყრის. ჩვენ მოვითხოვთ მუზეუმში შეიქმნას მიკროკლიმატი, დამონტაჟდეს ვენტილაციის სისტემა, რათა შენარჩუნდეს თითოეული უნიკუმის საწყისი მდგომარეობა. დროა საგანძური მუზეუმს დაუბრუნდეს“.
„ყველა ექსპონატს თავისი მუდმივი დამცავი ნომერი აქვს, სადაც ზომა-წონაცაა მითითებული. დანარჩენი დეტალები სამუზეუმო კონფიდენციალობას წარმოადგენს და ნუ შევეხებით“, – ამბობს ცეცხლაძე და დასძენს, რომ მუზეუმის საკუთრება მათი მეთვალყურეობის ქვეშ უნდა იყოს და არა სხვაგან, რადგან დიდი ხნით მისი საბანკო პირობებში შენახვა დაუშვებელია.
მართალია, ნოდარ ცეცხლაძე ოქროს ფონდის გაქრობას გამორიცხავს, მაგრამ ძვირფასი ექსპონატებით კრიმინალთა დაინტერესებას ადასტურებს. მისი თქმით „მითქმა-მოთქმა განძის გატანაზე ადრეც იყო, 91-92 წლებში რაღაცეები მართლაც დაიკარგა, მაგრამ ის სამუზეუმო ექსპონატს არ წარმოადგენდა, საბჭოთა პერიოდის სურათები იყო. როცა რამდენიმე უნიკალური ნივთის გატანის მცდელობა დაფიქსირდა, იგი ამოიღეს და ჩვენს მუზეუმს გადმოსცეს. ეს იყო ფერწერული ტილო, მონეტები, ვერცხლის ქამარი. მუზეუმის ერთ-ერთმა პოლიციელმა სეიფი გატეხა და ნივთები გაიტანა“.
მსგავსი „ყურადღება“ არქეოლოგიურ მუზეუმზეც გავრცელებულა. აღნიშნული მუზეუმის დირექტორის ამირან კახიძის თქმით, დაახლოებით 10 წლის წინ, მისი მუზეუმიდანაც გაუტაციათ ისტორიული თვალსაზრისით მნიშვნელოვანი ნივთები. „განძი დღემდე არ უპოვიათ სამართალდამცავებს. საერთოდ, ოქროს ნივთების ძირითადი ფონდი სახელმწიფო მუზეუმშია დაცული. რაც შეეხება განძის გატანას, ამის თაობაზე ინფორმაცია არ მაქვს. შეიძლება მართლაც გაიტანეს რაღაც, სახელმწიფოს გაიტანენ, საშუალება რომ ჰქონდეთ, მაგრამ კონკრეტული არაფერი ვიცი“, – ამბობს ის.
მართალია, ოქროს ფონდის შესახებ „კონკრეტულად არავინ არაფერი იცის“, მაგრამ როგორც ნოდარ ცეცხლაძე ამბობს, იგი საიმედო ხელშია. უკანასკნელად მას ეს ნივთები გასული წლის დეკემბრის თვეში უხილავს. მისი თქმით 18 მაისს, მუზეუმის დღეს, როგორმე უნდა მოხერხდეს მათი მზის სინათლეზე გამოტანა, წინააღმდეგ შემთხვევაში საზოგადოებაში მოარულ ეჭვს, განძის დაკარგვის (ან გატანის) თაობაზე, ვერაფერი გაფანტავს. საზოგადოება უნდა დარწმუნდეს, რომ ეროვნულ საგანძურს საფრთხე არ ემუქრება.
ცენტრალური ბანკის მმართველის მოადგილის ასლან გელაძის ინფორმაციით, ოქროს საგანძურის გარკვეული ნაწილი მართლაც ინახებოდა ცენტრალურ ბანკში: „გადმოცემის ოქმები უშიშროებისა და ყველა მაკონტროლებელი ორგანოს წარმომადგენლების თანდასწრებით შედგა. მოგვიანებით, სარემონტო სამუშაოების გამო, აღნიშნული განძი წელიწადზე მეტია საზღვაო ბანკში გადაიტანეს“.
ოქროს ფონდთან დაკავშირებით „გაზეთ ბათუმელებს“ აჭარის კულტურის მინისტრმა თეიმურაზ კომახიძემ სულ სხვა ინფორმაცია მოაწოდა. მინისტრმა უარყო ის, რომ განძი საზღვაო ბანკშია დაცული. მისი თქმით, განძი ამჟამადაც ცენტრალურ ბანკში ინახება. „ცენტრალურ ბანკში რემონტი მიმდინარეობდა და დროებით გადავიტანეთ, შემდეგ ისევ დავაბრუნეთ. მართალია, მუზეუმში გვაქვს სპეციალურად გაკეთებული საცავი ორმაგი რკინის გისოსებით, კარებით, საჭირო აღჭურვილობით, მაგრამ მაინც გვეშინია ვინმემ არ მოიპაროს. 100%-იანი გარანტია არსებობს, რომ ბანკში, სადაც სპეციალური სეიფია გაკეთებული, ოქროს ფონდი საიმედოდაა დაცული“, – აცხადებს მინისტრი და კატეგორიულად გამორიცხავს ფონდის ქალაქიდან გატანას: „როგორ გეკადრებათ, თუ გაინტერესებთ მიდით, მმართველს უთხარით და ნახეთ. თუ საჭირო დარჩება ჩემი ნებართვა, მოგცემთ. ყველა ნივთი ადგილზეა და ხელს ვერავინ მოკიდებს. როცა დავაყენებთ საკითხს, მაშინ მოგვცემენ. ყველაფერი დაწყვება და გამოვიტანთ.“
რაც შეეხება უშუალოდ ბანკიდან გამოტანას, აჭარის სახელმწიფო მუზეუმის დირექტორი დაახლოებით ორი წლის წინ აცხადებდა, რომ „უნიკალური ფასეულობის, რომელიც 1994 წლის 24 ივნისიდან აჭარის ცენტრალურ ბანკში ინახება, მუზეუმში მუდმივ შესანახად და გამოსაფენად გადმოტანისათვის საჭიროა მეთაურის თანხმობა და აჭარის მინისტრთა საბჭოს დადგენილება ან განკარგულება.“
აჭარის კულტურის მინისტრი კი ამასთან დაკავშირებით დღეს შემდეგს აცხადებს: „ვინ კითხავს დირექტორს ან მე. მოვითხოვთ – დაგვიბრუნებენ. თუ თქვენ შეძლებთ შენახვას, წაიღეთ და შეინახეთ – ჩვენ გვეშინია – გრანტიც კი მივიღეთ ოფისის მოწყობისათვის, მაგრამ მაინც გვეშინია. სანამ არ დაწყვება ყველაფერი და არ მივხვდებით, რომ ერთი დედმამისშვილები ვართ, ერთი ტრადიციის მატარებელნი, მანამდე ვერ გამოვიტანთ“.
