წელს, 26 ოქტომბერს, საქართველოს საპარლამენტო არჩევნების გარდა კიდევ რა არჩევნები ტარდება აჭარაში? – ეს კითხვა დაუსვა „ბათუმელებმა“ მოქალაქეებს ბათუმის ქუჩებში.
„არ ვიცი“ – ასე უპასუხა ამ შეკითხვას გამოკითხულთა უმრავლესობამ.
26 ოქტომბერს აჭარაში რეგიონში რეგისტრირებულმა, საარჩევნო უბანზე მისულმა ამომრჩეველმა საქართველოს პარლამენტის გარდა აჭარის უმაღლესი საბჭოც უნდა აირჩიოს. თუმცა უმაღლესი საბჭოს არჩევნები გაცილებით ნაკლებ ყურადღებას და ინტერესს იწვევს.
„აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნები მაინცადამაინც არ მაინტერესებს. ძალა არ აქვთ, რასაც კარნახობს უფროსი, იმას აკეთებს უმაღლესი საბჭო“, – გვითხრა მოქალაქე ია ხალვაშმა.
„არ მაინტერესებს მათი არაფერი“ – გვითხრა კიდევ ერთმა მოქალაქემ, რომელსაც ჩავეკითხეთ, თუ რატომ იყო გულგრილი ამ არჩევნების მიმართ, მაშინ როცა საპარლამენტო არჩევნები აინტერესებს.
რა იციან მოქალაქეებმა აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების შესახებ.
„პარლამენტს ეკითხებიან ხვალ რა გააკეთონ“ – ამბობს „ბათუმელებთან“ კიდევ ერთი მოქალაქე, დავით რობაქიძე.
მოქალაქეების დიდმა ნაწილმა, ვისაც „ბათუმელები“ ესაუბრა, არც ის იცის, ვინ არიან წელს აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებზე სხვადასხვა პარტიის კანდიდატები და რას ჰპირდებიან ისინი აჭარის მოსახლეობას.
აჭარის უმაღლესი საბჭო უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოა, რომელსაც აჭარაში საკანონმდებლო საქმიანობა, მთავრობის დამტკიცება, მისი კონტროლი და ბიუჯეტის მიღება ევალება. უმაღლეს საბჭოს მხოლოდ აჭარაში რეგისტრირებული ამომრჩევლები ირჩევენ. საბჭოში სულ 21 წევრია. საბჭოს არჩევნები ოთხ წელიწადში ერთხელ იმართება და ბოლო 16 წლის განმავლობაში – საპარლამენტო არჩევნებთან ერთად ტარდება.
რატომ არ იწვევს მოქალაქეების ინტერესს აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნები? ხომ არ გაიზრდებოდა მოქალაქეების ინტერესი ამ არჩევნების მიმართ, თუ საბჭოს არჩევნები ცალკე ჩატარდებოდა?
„ბათუმელებმა“ აჭარაში მოქმედ პოლიტიკოსებს დაუსვა ეს შეკითხვა.
კოალიცია „ცვლილებებისთვის“ წევრი, მირდატ ქამადაძე მიიჩნევს, რომ ზოგადად, უმაღლესი საბჭოსადმი დაბალი ინტერესი დეცენტრალიზაციის არარსებობას უკავშირდება.
მირდატ ქამადაძე
იგი მიიჩნევს, რომ როცა ორი – საპარლამენტო და აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნები ერთმანეთს ემთხვევა, უმაღლესი საბჭოს არჩევნებს ფაქტობრივად, მნიშვნელობა ეკარგება.
მირდატ ქამადაძე ამბობს, რომ მედიაც კი ნაკლებად ინტერესდება აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებით და ამ გულგრილობის მიზეზი ცენტრალიზებული პოლიტიკაა, რაც პრობლემაა:
„ქვეყანაში ცენტრალიზებულია ყველაფერი, როგორც პოლიცია, ასევე – განათლება, ჯანდაცვა, მათ შორის არჩევნებიც და ასეთი დამოკიდებულებაა – „ბარემ ეს არჩევნებიც მივაბათ, რადგან იქ რაც გადაწყდება, ქვეყნის მასშტაბით, იგივე შედეგი უნდა დადგეს აქაც“.
ანუ, ადამიანები არ უშვებენ, რომ აქ შეიძლება სხვა შედეგი დადგეს.
პარალელური არჩევნები ზუსტად ამ პრივილეგიას აძლევს ხელისუფლებაში მყოფ პარტიას, რომ თუ ის ქვეყნის მასშტაბით ახერხებს ხელისუფლებაში დარჩენას, ბუნებრივია, აჭარაშიც დარჩება.
ჩვენ კი ვამბობთ, პირიქით, დეცენტრალიზაციაა მნიშვნელოვანი და ეს უნდა იყოს მთავარი ხაზი, რომ თბილისი არ უნდა კარნახობდეს მოქალაქეებს საქართველოს სხვადასხვა ქალაქში, მუნიციპალიტეტში, როგორ იცხოვრონ.
ადგილზე უნდა ვისწავლოთ ჩვენი პრობლემების გადაწყვეტა“, – ამბობს მირდატ ქამადაძე.
აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნები ბოლოს 2008 წელს ჩატარდა ცალკე, მას შემდეგ კი ის საპარლამენტო არჩევნებთან ერთად იმართება.
ასმათ დიასამიძე
ასმათ დიასამიძე სამი მოწვევის აჭარის უმაღლესი საბჭოს წევრი იყო „ნაციონალური მოძრაობიდან“. იგი მიიჩნევს, რომ უმჯობესია, უმაღლესი საბჭოს არჩევნები ცალკე ტარდებოდეს და არ იყოს გადაფარული საპარლამენტო არჩევნებით.
„მე ჩართული ვიყავი 2008 წლის არჩევნებში [როცა აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნები ცალკე ჩატარდა – რედაქციის შენიშვნა] და მაშინ უფრო მეტი შესაძლებლობა გვქონდა ხალხთან შეხვედრის, პროგრამების წარდგენის, კანდიდატებსაც მეტი დრო ეთმობოდათ სატელევიზიო ეთერებში. ახლა, როცა ერთდროულად ტარდება ორი არჩევნები, ძალიან ძნელია, თუნდაც პარტიის ლიდერების მხრიდან ის, რომ თბილისშიც იყვნენ და რეგიონშიც.
ამ არჩევნების გაერთიანებით დაიკარგა უშუალო კომუნიკაცია ხალხთან. პროგრამის გაცნობის შესაძლებლობა“, – ამბობს ასმათ დიასამიძე.
იგი მიიჩნევს, რომ თავის დროზე, საპარლამენტო და აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების ერთ დღეს ჩატარება, სავარაუდოდ, არჩევნებისთვის დახარჯული თანხის ეკონომიის მიზნით გადაწყდა.
„თუმცა ვნახეთ, რომ დიდი შეღავათი ამ კუთხით ბიუჯეტს არ ჰქონია“ – დასძენს ის „ბათუმელებთან“.
ბათუმი
აჭარის უმაღლესი საბჭოს შენახვა ბიუჯეტს იაფი არ უჯდება. მაგალითად, 2024 წელს აჭარის უმაღლესი საბჭოს ბიუჯეტი 7 მილიონ 519 ათასი ლარია. აქედან 4 მილიონ 499 ათასი ლარი ხელფასებზე იხარჯება. 2025 წელს კი საბჭოს ბიუჯეტი 8 მილიონზე მეტი იქნება.
აჭარის უმაღლესი საბჭოს ფუნქციონირებისთვის ბიუჯეტიდან ფინანსდება კიდევ ერთი ორგანო, აჭარის უმაღლესი საარჩევნო კომისია [უსკო], რომლის ფუნქციებში საარჩევნო უბნების გახსნაც კი არ შედის, რადგან ამას არჩევნების დღეს ცენტრალური საარჩევნო კომისია უზრუნველყოფს, რომელიც საპარლამენტო არჩევნებს აწყობს. უსკოს ძირითადი ვალდებულება აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების ორგანიზება, საბოლოო ოქმების შეჯამება და გამოქვეყნებაა.
უსკოს ბიუჯეტი ყოველწლიურად იზრდება და თანხის უმეტესი ნაწილი ხელფასებზე იხარჯება. მაგალითად, 2024 საარჩევნო წლისთვის უსკოს ბიუჯეტი 4 მილიონზე მეტი ლარია. არასაარჩევნო წელს კი უსკოზე ბიუჯეტიდან მილიონ-ნახევარი ლარი იხარჯება.
აჭარის უმაღლესი საარჩევო კომისია.
აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებისადმი საზოგადოების გულგრილობის მიზეზებზე „ბათუმელები“ არასამთავრობო სექტორსაც ესაუბრა.
მალხაზ ჭკადუა, არასამთავრობო ორგანიზაცია „საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველოს“ წარმომადგენელი აჭარაში, ამბობს, რომ ეს გულგრილობა კონკრეტული მიზეზითაა გამოწვეული:
„მოქალაქე ვერ ხედავს თავს უმაღლესი საბჭოს მუშაობაში, იმიტომ, რომ მას ნაკლებად უსმენენ, მის ინტერესებს ნაკლებად გამოხატავენ.
ეს ეხება არა მხოლოდ მმართველ პარტიას, გარკვეულ შემთხვევებში ოპოზიციურ პარტიებზეც შემიძლია იგივე ვთქვა“.
მისი თქმით, თემატური მოკვლევებით აჭარის უმაღლეს საბჭოში თითქმის არც ერთი პარტია არ გამოირჩევა, ასევე, უმაღლესი საბჭოს დეპუტატები არ გამოირჩევიან მოქალაქეებთან გამართული შეხვედრების შედეგად წარმოქმნილი სხვადასხვა სახის ინიციატივის წარდგენით, რომელთა განხორციელებამაც შეიძლება შეუწყოს ხელი მოქალაქეების უკეთ ცხოვრებას რეგიონში.
„ხშირ შემთხვევაში ჩვენ ვხედავთ პოლიტიკური პოლარიზაციის რაღაც მაგალითებს, ხმაურიან სხდომებს აჭარის უმაღლეს საბჭოში, რომელიც შეიძლება განვიხილოთ საკანონმდებლო საქმიანობის ნაწილად, მაგრამ აქცენტი უსაგნო ხმაურზე კეთდება ხოლმე, პირად შეურაცხყოფაზე და მოქალაქე, ასე ვთქვათ, დისტანცირებული რჩება პროცესიდან“, – ამბობს მალხაზ ჭკადუა.
მალხაზ ჭკადუა
„პირადი შეურაცხყოფის“ თემა აჭარის უმაღლეს საბჭოში ახალი არ არის, საბჭოს სხდომები პერიოდულად მართლაც ხმაურიანია, თუმცა ყველაზე სკანდალური სხდომა საბჭოში აჭარის მთავრობის თავმჯდომარეს, თორნიკე რიჟვაძეს უკავშირდება, რომელმაც 2022 წლის 7 ივნისს ოპოზიციას „ჭორიკნები“ და „ბანდიტები“ უწოდა და მიმართა – „დავაი, დაახვიეთ“ .
აჭარის მთავრობის თავმჯდომარეს სწორედ უმაღლესი საბჭო ამტკიცებს. რა შეიცვლება, თუკი, მაგალითად, აჭარის მთავრობის თავმჯდომარის პოსტიც არჩევითი გახდება?
არასამთავრობო ორგანიზაცია „თავისუფალ ჟურნალისტთა სახლის“ ხელმძღვანელი ასლან ჭანიძე მიიჩნევს, რომ პირდაპირი არჩევნები ხალხის მიმართ ანგარიშვალდებულებას გაზრდის.
„ეს, ბუნებრივია, არ გამორიცხავს იმას, რომ აჭარის მთავრობის თავმჯდომარე შეიძლება გახდეს რომელიმე პარტიის იდეის გამტარებელი, მაგრამ ეს უნდა გახდეს მსჯელობის საგანი და ახალმა უმაღლესმა საბჭომ უნდა დაიწყოს ამაზე მსჯელობა.
საბოლოო ჯამში, თუ ჩვენ გვინდა დეცენტრალიზაცია, ეს არ ხდება ზევიდან მართვით, ამიტომ, მთავრობის თავმჯდომარის პირდაპირი წესით არჩევა იქნება კარგი გზა, რომ უფრო განვითარდეს რეგიონი“, – ამბობს ასლან ჭანიძე.
უმაღლესი საბჭოს სხდომა.
აჭარის უმაღლეს საბჭოს წარმომადგენლობითი ფუნქციის გარდა აქვს ყველაზე მნიშვნელოვანი – მთავრობის კონტროლის ფუნქცია. საბჭომ უნდა გააკონტროლოს როგორ იხარჯება თითოეული თეთრი აჭარის ბიუჯეტიდან. თუმცა, როგორც მალხაზ ჭკადუა ამბობს, სწორედ ამ ვალდებულებას ართმევს თავს ყველაზე ნაკლებად აჭარის უმაღლესი საბჭო.
ორგანიზაცია „საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველო“, რომელსაც წარმოადგენს მალხაზ ჭკადუა აჭარაში, წლებია მონიტორინგს უწევს ბიუჯეტთან დაკავშირებულ საკითხებს.
„რა ხდება მაშინ, როცა ვავლენთ კორუფციულ გარიგებებს [აჭარის] სამინისტროებში ან მათ მიერ დაქვემდებარებულ უწყებებში?
თვითონ [აჭარის უმაღლესი საბჭოს წევრები] უნდა იყვნენ დაინტერესებული, რომ პროკურატურამ, ანტიკორუფციულმა ბიურომ ან სხვა შესაბამისმა უწყებამ გამოიძიოს ეს ფაქტები.
ასლან ჭანიძე
ცხადია, თვალს ხუჭავენ ამაზე და რომც იცოდნენ რაიმე ტიპის დარღვევაზე, მათ არ აქვთ პოლიტიკური ნება და არც, ასე ვთქვათ, ავტონომიურობა, რომ გაბედონ ამაზე ხმამაღლა საუბარი, რადგან პოლიტიკურ ვერტიკალს არიან უბრალოდ დამორჩილებული“, – ამბობს მალხაზ ჭკადუა.
წელს აჭარის უმაღლესი საბჭოს არჩევნებისთვის ბიუჯეტიდან 2,8 მილიონი ლარი დაიხარჯება. აქედან 2 227 980 ლარი საარჩევნო ადმინისტრაციის ხელფასებისთვისაა გათვალისწინებული, ხოლო 602 ათასი ლარი სხვადასხვა საჭიროებას მოხმარდება.
ვიდეო:
