„ქართველ ავტორებს მხილება დროშასავით უჭირავთ ხელში და მკითხველს სთავაზობენ პოეტურ თამაშს, რომელიც სამყაროს რღვევას ხისტად, შიშით და სოციალური ლირიზმით შესცქერის“.
„მათ შესწევთ უნარი წარმოაჩინონ ქვეყნის განცდები, რომელიც ისტორიულად მუდმივ რყევებსა და ცვლილებებს განიცდის“.
„თანამედროვე ქართული პოეზიის ანთოლოგია წარმოგვიდგენს ქალი ავტორების პოეტურ ძალას, რომელიც ერთი მხრივ, გამოიხატა სოციალური თემებისა და თანამედროვეობის ასახვით, მეორე მხრივ კი – სიტყვის სააზროვნო განზომილებამდე ამაღლებით“…
– ეს მცირე მონაკვეთებია ესპანელი პოეტის და ჟურნალისტის, უილიამ გონსალესის სტატიიდან, რომელიც თანამედროვე ქართული პოეზიის ესპანურენოვან გამოცემას ეხება.
„ქართველი პოეტი ქალების ბუმი ესპანეთში“ – ასე ჰქვია გონსალესის სტატიას, სადაც ასევე ხაზგასმულია, რომ:
„ყოველი პოეტი ქალის ლექსში მოჩანს მითოლოგიური და ისტორიული შტრიხები, სამყაროს შემძვრელი სოციალური უბედურებები, როგორიცაა უკრაინის ომი“.
ანთოლოგია მადრიდში 2024 წლის დასაწყისში გამოიცა. წიგნში შესული თანამედროვე ქართული პოეზია ლანა კალანდიამ და კუბელმა პოეტმა როდოლფო ჰესლერმა თარგმნა.
წიგნში 16 ავტორია – 9 კაცი და 7 ქალი. ანთოლოგიაში თითო პოეტის შვიდი ლექსია შესული.
ლანა კალანდია ესპანურ და ლათინოამერიკულ ლიტერატურას თარგმნის, მათ შორის ნათარგმნი აქვს მარიო ვარგას ლიოსას, ხორხე ლუის ბორხესის, გაბრიელ გარსია მარკესის, ედუარდო მენდოსას და ხავიერ მარიასის ნაწარმოებები.
რატომ მაინცდამაინც ქართული პოეზიის ანთოლოგია ესპანურად? იმიტომ, რომ „პოეზიას შეუძლია გადმოსცეს პოლიტიკური ელფერის იდეები შთამბეჭდავად და რეფლექსიურად“ – ამბობს ლანა კალანდია უილიამ გონსალესთან ინტერვიუში.
„ბათუმელებთან“ მთარგმნელი ლიტერატურული კავშირების გაღრმავებაზე, ამგვარი კავშირების მნიშვნელობაზე, ქართული პოეზიის ესპანური ანთოლოგიის მომზადების პროცესსა და გამოხმაურებაზე საუბრობს, რაც წიგნს ესპანურენოვან სამყაროში მოჰყვა.
- როგორ მომზადდა ქართული პოეზიის ესპანურენოვანი ანთოლოგია და როგორ იპოვეთ პოეტი და მთარგმნელი როდოლფო ჰესლერი, ასევე გამომცემლობა la editorial Huerga & Fierro, რომელმაც ანთოლოგია გამოსცა.
ქართული პოეზიის ანთოლოგიაზე დიდხანს ვფიქრობდი, მაგრამ ეს იყო ბუნდოვანი ფიქრი, არ ჰქონდა კონტურები, არ ჰქონდა სახე. ერთი რამ ზუსტად ვიცოდი: მინდოდა ამ წიგნზე ისეთ მთარგმნელთან ერთად მემუშავა, ვინც პოეტიც იქნებოდა და მთარგმნელიც, ერთდროულად.
დიდხანს არ ვიცოდი, როგორ უნდა დამეწყო, რა ეპოქა უნდა ამესახა, რა სახე უნდა ჰქონოდა წიგნს და რა პრინციპით უნდა შემერჩია ავტორები. როდოლფო ცნობილი ესპანელი პოეტის, იოლანდა კასტანიოს წიგნის პრეზენტაციაზე გავიცანი. მას უკვე ჰქონდა კონტაქტი თბილისთან. მიწვეული ყოფილა ლიტერატურულ ფესტივალზე, რომელსაც ნატაშა ლომოური მწერალთა სახლში ატარებდა. მერე პანდემია დაიწყო და ვეღარ ჩამოვიდა თბილისში, მაგრამ ინტერესი საქართველოს მიმართ უკვე გაღვივებული ჰქონდა.
როდოლფო ჰესლერი – კუბელი პოეტი და თანამედროვე ქართული პოეზიის ანთოლოგიის მთარგმნელი.
დავმეგობრდით. როდოლფო ძალიან ცნობილი კუბელი პოეტი და ამავე დროს პოეზიის მთარგმნელია. სწორედ მაშინ დავიწყე ფიქრი, რომ მისთვის შემეთავაზებინა ქართული პოეზიის თარგმნა. სიხარულით დამთანხმდა და რეალური გზაც გამოჩნდა. მერე უკვე დავიწყე იმაზე ფიქრი, თუ რა პრინციპით შეგვექმნა ანთოლოგია, რა ეპოქის, რომელი ავტორები შესულიყო წიგნში.
ყოველთვის იქნება დავა იმაზე, თუ რატომ აღმოჩნდა ანთოლოგიაში ერთი ავტორი და არა სხვა.
ბევრი მთარგმნელი თავს არიდებს ამ საქმეს და ურჩევნია სხვამ აიღოს ავტორების შერჩევის პასუხისმგებლობა. ცხადია, ერთ წიგნში ყველა ვერ მოხვდება და არჩევისას ძალიან ვფრთხილობდი.
ეს ფაქიზი თემაა, მაგრამ ვიცოდი რა მინდოდა ამესახა. ცოცხალი, თანამედროვე პოეზია და თანამედროვე ავტორები მინდოდა მეჩვენებინა. ამისთვის სხვადასხვა თაობის, სხვადასხვა ასაკის და წერის სხვადასხვა სტილის პოეტები უნდა ამერჩია. წიგნში ბევრი კარგი ავტორი ვერ შევიყვანეთ, ვისზეც გული მწყდება, მაგრამ საკითხი ასე უნდა დავსვათ: ვინც ანთოლოგიაში შევიდა, უკლებლივ ყველა იმსახურებდა ამ წიგნში შეყვანას.
არ შემშინებია შერჩევის პასუხისმგებლობის, მიუხედავად იმისა, რომ ვიცოდი, ეს აზრთა სხვადასხვაობას გამოიწვევდა. შემდეგი წიგნის ავტორებიც ვიცი უკვე ვინ იქნებიან – ისინი, ვისზეც გული დამწყდა. ეს დიდი გზაა, რეალურად ზღვაში წვეთია, რაც ჩვენ გავაკეთეთ, მაგრამ ზღვის წვეთშიც ჩანს ჩვენი სახე, როგორც პოეტი დათო ბარბაქაძე ამბობს.
ძალიან ბევრ გამომცემლობას მივმართეთ. ეს არ იყო ადვილი, ვთარგმნიდით ქართულ პოეზიას, რომელსაც საერთოდ არ იცნობენ, ინფორმაციაც ძალიან მწირია, ცალკეულ პუბლიკაციებს თუ არ გავითვალისწინებთ და ცალკეული ავტორების ლექსების თარგმანებს.
Poesía georgiana contemporánea/ლანა კალანდიასა და როდოლფო ჰესლერის მიერ ესპანურად თარგმნილი თანამედროვე ქართული პოეზიის ანთოლოგია.
ბევრმა გამომცემლობამ გვითხრა უარი. მერე ვიპოვეთ Huerga & Fierro პოეზიის გამომცემლობა მადრიდში, რომელიც დაინტერესდა ამ პროექტით. ეს იყო პირველი კრებული ქართული პოეზიის და გამომცემლობაში მიიჩნიეს, რომ ესპანურენოვანი მკითხველისთვის საინტერესო იქნებოდა. ასე დავიწყეთ თანამშრომლობა.
- ანთოლოგიის პრეზენტაცია გაიმართა ბარსელონასა და მექსიკაში – წიგნის დიდ ფორუმზე. რომ გვიამბოთ, რა გამოხმაურება ჰქონდა თარგმანებს ამერიკის კონტინენტსა და ევროპაში, როგორ მიიღო წიგნი მკითხველმა.
დიდი პრეზენტაცია გვქონდა. ძალიან დიდი მხარდაჭერა მივიღეთ მწერალთა სახლისგან, ნატაშა ლომოური იყო მაშინ მწერალთა სახლის ხელმძღვანელი. გამომცემლობა „ინტელექტი“ და ზვიად კვარაცხელია წარმოუდგენლად დაგვეხმარა ყველანაირი ფინანსური ინტერესის გარეშე, სრულიად უანგაროდ და ეს მხარდაჭერად დღემდე გრძელდება.
დიახ, პირველი პრეზენტაცია გვქონდა მექსიკაში, გვადალახარას წიგნის ფესტივალზე. გვანცა ჯობავას დამსახურებაა, რომ ჩვენ მექსიკაში ანთოლოგიის წარდგენა შევძელით.
გვადალახარაში პროფესიონალების წინაშე წარადგენენ წიგნებს. ლიტერატურული პრესის წარმომადგენლებთან, პატარა ჯგუფებთან, მთარგმნელებთან, პოეტებსა და ლიტერატორებთან. ეს იმდენად მნიშვნელოვანი წიგნის ფორუმი იყო, რომ საძიებო სისტემებში ესპანურ ენაზე თანამედროვე ქართული პოეზიის შესახებ ინფორმაციის ძებნა რომ დაიწყოთ, ციფრული წყაროები პირველად გვადალახარას წიგნის ფესტივალის ამბებს გაჩვენებთ.
ბარსელონაში უკვე მკითხველთან გვქონდა შეხვედრა. ბევრი ხალხი მოვიდა. როდოლფოს ძალიან ბევრი ნაცნობ-მეგობარი ჰყავს ლიტერატურულ წრეებში, მეც ბევრს ვიცნობ, ვინც თავიდანვე ძალიან დაინტერესდა ამ ანთოლოგიით. ამ ყველაფერთან ერთად, რა თქმა უნდა, მოვიდნენ ქართველი მკითხველებიც.
ბარსელონაში ორი პრეზენტაცია გვქონდა 24 საათის განმავლობაში და წიგნის ტირაჟი მთლიანად ამოიწურა.
თანამედროვე ქართული პოეზიის ანთოლოგიის პრეზენტაცია და ქართველ პოეტებთან შეხვედრა მადრიდში.
- ესპანურენოვანმა ლიტერატურულმა გამოცემამ Villejo & co თითქმის 50 გვერდი დაუთმო თანამედროვე ქართულ პოეზიას. რას ნიშნავს ეს ქართული ლიტერატურისთვის იმის გათვალისწინებით, რომ გამოცემას უამრავი მკითხველი ჰყავს ესპანეთსა და ლათინურ ამერიკაში.
ძალიან მალე მოჰყვა ამ ანთოლოგიას გამოხმაურება ლიტერატურულ გაზეთში El Diario. ძალიან კარგმა პოეტმა და ახალგაზრდა ჟურნალისტმა, უილიამ გონსალესმა გამოაქვეყნა წერილი და მიუძღვნა ქართული პოეზიის ანთოლოგიის ავტორ ქალებს. „ქართველი პოეტი ქალების ბუმი ესპანეთში“, – ასე ჰქვია ესპანელი ჟურნალისტის წერილს.
სულ ახლახან, ციფრულმა ლიტერატურულმა ჟურნალმა Villejo & co, რომელსაც უამრავი მკითხველი ჰყავს, მართლაც, ნახევარი ჟურნალი დაგვითმო. ლექსები გამოქვეყნდა ქართულადაც და ესპანურადაც. ავტორთა ბიოგრაფიებითა და ფოტოებით პოეტების ვრცელი პანორამა შესთავაზა მკითხველს ამ გამოცემამ.
- როგორ ფიქრობთ, რა არის საჭირო იმისთვის, რომ სრულფასოვნად ვიყოთ ჩართულები მსოფლიო ლიტერატურულ პროცესში. ვინ რა ძალისხმევა უნდა გაიღოს ამისთვის – სახელმწიფო პოლიტიკის, გნებავთ პირადი ინიციატივების დონეზე.
მე შემიძლია გითხრათ ესპანურენოვან სამყაროზე, რახან უფრო კარგად ვიცნობ ამ გარემოს. დიდი ხანია ვიბრძვი, რომ ესპანურენოვანი მკითხველისკენ მივმართოთ ჩვენი ყურადღება. ყველა ენა ძვირფასი და კარგია, ლიტერატურის ყველა ენაზე თარგმნა გადასარევია, მაგრამ თუ ინგლისურის შემდეგ რომელიმე ენაა მნიშვნელოვანი, ეს ესპანურია. 500 მილიონი ადამიანი კითხულობს ამ ენაზე და ესპანურის საშუალებით აღწევ არამხოლოდ ესპანელ მკითხველამდე, არამედ ოცდაათამდე ქვეყანაში, სადაც ესპანური სახელმწიფო ენაა. ბევრ კარს აღებ ერთდროულად.
ჩვენი პრობლემა არის ის, რომ არ არსებობს ქართული ლიტერატურული კონტექსტი. შეიძლება შენ აიღო დიდი ავტორის დიდი წიგნი, თუნდაც ისეთი, როგორიც „ვეფხისტყაოსანია“ და არის კიდეც გამოცემული. მაგრამ ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით ამ თარგმანს არანაირი გავლენა არ ჰქონია. იცით რატომ? იმიტომ, რომ არ არის შექმნილი ლიტერატურული კონტექსტი.
ეს გულისხმობს ნიადაგის მომზადებას იმისთვის, რომ ეს თესლი ჩააგდო და მან იყვავილოს, გაიხაროს. ლიტერატურული კონტექსტის შექმნას სჭირდება ბევრი თარგმანი. როცა ბევრი თარგმანი იქნება, გაჩნდება წარმოდგენაც ქართულ ლიტერატურაზე. მერე უკვე შეიძლება შემოიყვანო სხვადასხვა ავტორი.
სწორედ ამიტომ გადავწყვიტეთ მოზაიკური ანთოლოგიის გამოცემა, რომელიც ცოცხალ ლიტერატურულ პროცესს წარმოაჩენს. თანამედროვე ავტორები უფრო ადვილად მიდის მკითხველამდე.
ასევე უნდა შევხედოთ პროზასაც. თარგმანების დიდი არჩევანი უნდა იყოს ლიტერატურული კონტექსტის შესაქმნელად. მერე შეიძლება ითარგმნოს ოთარ ჭილაძე, გურამ დოჩანაშვილი და სხვები. ასე ცარიელ ნიადაგზე რამე ერთი დიდის თარგმნა იქნება ჭაში ქვის ჩაგდება, რასაც შეიძლება რაღაც ხმა ჰქონდეს, მაგრამ დაიკარგება.
ეს ნიადაგია მოსამზადებელი და ამიტომ არ ვარ მომხრე იმისა, რომ ვიმუშაო ერთი რომელიმე ავტორის წიგნის თარგმანზე. მირჩევნია წარმოვადგინო პანორამული წიგნები, რომ გაჩნდეს ქართულ ლიტერატურაზე შთაბეჭდილებები, ემოციები და განცდები, ინტერესის გასაღვივებლად. მერე შესაძლებელი იქნება გაიხაროს ამ ნიადაგზე ესპანურად ამეტყველებულმა ნებისმიერმა კარგმა, დიდმა ავტორმა.
- პოლიტიკური თვალსაზრისით ევროინტეგრაციის გზაზე რა მნიშვნელობა აქვს ლიტერატურული კავშირების გაღრმავებას ქვეყნებს შორის, რა გავლენას ახდენს ეს „მიმოცვლა“ და, ზოგადად, ქართული ლიტერატურის პოპულარიზაცია დასავლეთში.
ლიტერატურულ კავშირებს ყველა თვალსაზრისით დიდი მნიშვნელობა აქვს, მათ შორის პოლიტიკური თვალსაზრისითაც. ახლა ვაკვირდები ძალიან ბევრი ადამიანის გამოხმაურებას, რომლებიც ერთმანეთს სწერენ, ძირითადად ლიტერატურის წარმომადგენლები, რომ მათთვის აღმოჩენა იყო ეს წიგნი. მეც მომდის ბევრი შეტყობინება.
ჩვენ უნდა გავარღვიოთ წრე, რომლის ჩარჩოშიც გვხედავენ ლამაზი ადგილების ქვეყნად, ქვეყნად, სადაც შესაძლებელია გემრიელად ჭამა. ჩვენ დიდი ლიტერატურა გვაქვს, განსაკუთრებით ეს ეხება პოეზიას და ძალიან მნიშვნელოვანია გავაღვივოთ მის მიმართ კულტურული ინტერესი.
ქართველი მწერლები: ირაკლი კაკაბაძე, ეკა ქევანიშვილი, ნატო ინგოროყვა და მთარგმნელები ლანა კალანდია და როდოლფო ჰესლერი/მადრიდი, თანამედროვე ქართული პოეზიის ანთოლოგიის პრეზენტაცია.
ვიცნობ ხალხს, ვისაც არანაირი კავშირი არ აქვს ლიტერატურასთან, მხოლოდ ბიზნესი აკავშირებთ საქართველოსთან, მაგრამ ანთოლოგიის გამოცემის შემდეგ დაინტერესდნენ, წაიკითხეს ქართული პოეზია. პოეზია ერის სულიერ ბიოგრაფიას ჰყვება და ეს საუკეთესოა უზარმაზარი, დიდი ამბების მოსაყოლად, სათქმელის გადმოსაცემად. რასაკვირველია, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია.
- სამომავლოდ რას გეგმავთ, რას თარგმნით ახლა ესპანურიდან ქართულად ან პირიქით?
გვინდა გამოვცეთ ქართული მოთხრობების ანთოლოგია. მინდა ეს იყოს მოკლე მოთხრობების ანთოლოგია, რომელიც ასევე მოზაიკურად წარმოადგენს ჩვენს პროზას და ჩვენ ამბებს მოუყვება ესპანურენოვან მკითხველს.
პარალელურად არის ორი წიგნი, რომელიც ახლა რედაქტირების პროცესშია. ერთ-ერთია როდოლფო ჰესლერის, ქართული პოეზიის ანთოლოგიის მთარგმნელის, წიგნი „თბილისის დღიური“ – ერთ-ერთი საუკეთესო წიგნია, რაც კი თბილისზე დაწერილა. ყოველგვარი შაბლონების, ხინკალ-მწვადებისგან მიღებული შთაბეჭდილებებისგან თავისუფალი წიგნია. ეს არის ნამდვილი პოეტის მიერ აღქმული თბილისი.
როდოლფომ 10 დღე გაატარა თბილისში და ამ დროს დაწერა ეს წიგნი. ახლახან დავასრულე „თბილისის დღიურის“ თარგმნა და სულ მალე გამოსცემს გამომცემლობა „ინტელექტი“. ეს წიგნი თბილისსა და მთლიანად საქართველოზე ტრაფარეტული, ტრივიალური წარმოდგენების გარსს შემოგვაცლის და დაგვანახებს ქალაქის სულს. ეს ძალიან კარგი ამბავია.
ვთარგმნი ახალი ავტორის წიგნსაც, ჯერ არ დავასახელებ ვის. დიდი ხანია უკვე ვთარგმნეთ ლიოსაც, მარკესიც, მაგრამ ნახევარ საუკუნეზე მეტი გავიდა, შეიცვალა ლიტერატურა, ბევრი ავტორი გამოჩნდა მას შემდეგ ესპანურენოვან სამყაროში და ძალიან მაინტერესებდა ამ ახალი ავტორების აღმოჩენა, მათი თარგმნა.
ამას ბევრი კარგი რამ მოჰყვება, გავიგებთ დღეს რა და როგორ იწერება, რა მნიშვნელოვანი თემები ჩნდება, როგორია თანამედროვე ესპანურენოვანი რომანი. ვთარგმნი ჩვენი თაობის გამორჩეულ ახალგაზრდა ავტორს, რომელსაც განსაკუთრებული ხმა და ხელწერა აქვს.
ეს ქართულად თარგმნილი პირველი რომანი იქნება ამ ავტორის. დარწმუნებული ვარ ძალიან მოეწონება ჩვენს მკითხველებს. სულმოუთქმელად წავიკითხე მისი ყველა რომანი. ვთარგმნი იმას, რაც მომწონს, მიყვარდება და აღმაფრთოვანებს. სხვაგვარად ვერ წარმომიდგენია მუშაობა. ეს რის ჩემი მოტივაციაც და სტიმულიც. თარგმანისთვის საჭირო შთაგონების წყაროც ჩემი საკუთარი განცდები და ემოციებია, რასაც ლიტერატურა იწვევს.
