ავტორი: იაშა დიასამიძე, ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა დოქტორი
სოფელი მარადიდი, ძველი ისტორიული სოფელი, მდებარეობს ჭოროხის ხეობის მარცხენა სანაპიროზე, ქალაქ ბათუმიდან ოცდაექვსი კილომეტრის დაშორებით. ამ სოფლის ნახევარი ზედა მარადიდი მურათლის სახელწოდებით თურქეთის შემადგენლობაშია. ზედა მარადიდს ეკვრის დაბლობი, რომელიც ვარდიჭალის სახელს ატარებს. ქვედა მარადიდი ვარდიჭალის 15 ჰექტარ მიწასთან ერთად საქართველოს შემადგენლობაშია. წინათ ვარდიჭალის დაახლოებით 15 ჰექტარი მიწის ფართობი ჭოროხის კალაპოტს წარმოადგენდა და ითვლებოდა ნეიტრალურ ზონად. ნეიტრალურ ზონაში შესვლა და გადაადგილება საზოგადოდ, აკრძალული იყო. ამ ზონაში მოხვედრა შეიძლებოდა მხოლოდ სპეციალური ნებართვით, ისიც სასაზღვრო დაცვის ჯარისკაცის თანხლებით. მაის-ივნისის თვეში თოვლის დნობით ადიდებული მდინარე ჭოროხი ვარდიჭალის დასახელებულ მიწის ნაკვეთს ხშირად წყლით ფარავდა.
გასული საუკუნის 70-იან წლებში ზედა მარადიდში, ე.ი. თურქეთის ტერიტორიაზე, მდინარე ჭოროხზე დამბების მშენებლობის გამო მდინარემ ძველი კალაპოტი შეიცვალა, გადანაცვლდა უფრო მარჯვენა მხარეს და მისი კალაპოტით შექმნა დაახლოებით 15 ჰექტარი მიწა. მიწის ეს ნაკვეთი იქცა ქვედა მარადიდისა და ზედა მარადიდის შემაერთებელ დაბლობად. მასზე თვითნებურად აღმოცენდა მურყანის ტყე და 25-30 წლის განმავლობაში ბუნებრივად იზრდებოდა. რადგან ეს ტყე ხეების სიმაღლით და ხეების სიმსხოთი ერთი ზომისა იყო, ძალიან ლამაზად გამოიყურებოდა. ამიტომაც მისი ნახვა თვალს, სულსა და გულს ყოველთვის ახარებდა. ქვედა მარადიდის დაბლობში მცხოვრებლები მიწის ამ ნაკვეთს ძროხების საძოვრად იყენებდნენ და ახლაც იყენებენ. ეს ტერიტორია კვლავ ნეიტრალურ ზონად რჩება და ამიტომაც მიწის ამ ნაკვეთზე თავისუფალი მიმოსვლა ახლაც გარკვეულნაირად იზღუდება. ხშირად საქონელი ამ ტყეში საბალახოდ კვირაობითაც რჩება. იყო შემთხვევები, როცა ზედა მარადიდლებს ქვედა მარადიდლები ტელეფონით უკავშირდებოდნენ და თხოვდნენ საქონელის ქვედა მარადიდისაკენ გადმორეკვას. ისინი ქვედა მარადიდლების ამ თხოვნას ყოველთვის ასრულებდნენ. არასოდეს ყოფილა საქონლის დაკარგვის შემთხვევა.
ჰესი, რომელსაც აჭარენერჯი აშენებს. ფოტო: იაშა დიასამიძე
საქართველოსა და თურქეთის მთავრობათა შეთანხმებით მარადიდის ტერიტორიაზე თურქულმა ფირმამ აჭარენერჯიმ დაიწო 50 მეგავატის სიმძლავრის ჰესის მშენებლობა. ბოლო შეთანხმებით გადაწყვეტილია 15 მეტრი სიმაღლის კაშხლის მშენებლობა (ადრე სიმაღლე იყო 11 მეტრი). უნდა შეიქმნას წყალსაცავი რომელიც ტბორავს ქვედა მარადიდის თითქმის მთელ დაბლობს და ვარდიჭალის 15 ჰექტარ მიწის ფართობსაც. მარადიდელთა ძველი სასაფლაოდან გადასატანია 200-მდე საფლავი (აღვნიშნავ, რომ მარტო დიასამიძეთა საგვარეულოს 11 საფლავია გადასატანი). დაბლობში მცხოვრებ ბევრ მარადიდელს უწევს საკუთარი სახლების დატოვება დაბლობის დატბორვის გამო.
გამოდის, რომ ყველაზე დიდი ზიანი ადგება ძველ ისტორიულ სოფელ მარადიდს და მის მაცხოვრებლებს. იწყება სოფლის დაცარიელება, რადგან ბევრმა მისმა მაცხოვრებელმა, მიწების კომპენსაციის თანხებით, უკვე ხელვაჩაურში ან კიდევ ბათუმში შეიძინა მიწები და ბინები. აუტანელი ხდება ისედაც ნესტიან სოფელში ცხოვრება, სინესტის მატების გამო. კერძოდ, როცა ჭოროხის წყალი გადაკეტილია, განსაკუთრებით დილდილაობით ხეობაში ჩამოწოლილია ნისლი და ჭოროხის ხეობასთან ახლომდებარე სახლები ნისლითაა დაფარული. სოფელს ორჯერ გადაუარა ქარბორბალამ და რამდენიმე სახლს სახურავიც გადახადა.
კომპენსაციის მიღების მიზნით, რამდენიმე კირნათელმა, სხვადასხვა გზით, სასწრაფოდ შეძლო საჯარო რეესტრში ვარდიჭალის 13 ჰექტრზე მეტი ახლად წარმოქმნილი მიწის ფართის საკუთარ მფლობელობაში გაფორმება. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ რამდენიმე მარადიდელსაც ხვდა წილად ბედნიერება საჯარო რეესტრში საკუთარ მფლობელობაში დაერეგისტრირებინა 1 ჰექტარზე ცოტა მეტი ფართობის მქონე მიწის ნაკვეთი.
აჭარენერჯის ხელმძღვანელობის მიერ შეტანილი სასარჩელო მოთხოვნის შემდეგ ვარდიჭალაში მიწის ყველა ახალ მფლობელებს მიწის საკუთრება გაუუქმდათ. ვარდიჭალაში მიწის ახალმა მფლობელებმა, მიწის მათ საკუთრებაში ყოფნის დროს, მოასწრეს მურყნის ტყის მთლიანად გაჩეხვა.
სოფელ მარადიდის მაცხოვრებლები, იმ მცირე გამონაკლისის გარდა, რომელთაც ადრე დარეგისტრირებული ჰქონდათ მიწის ნაკვეთები ვარდიჭალაში, რომელთა ეს საკუთრება ახლა გაუქმებულია, თვლიან: რადგან აღნიშნული მიწა იყო მდინარე ჭოროხის კალაპოტი და ჰესის მშენებლობის გამო ზიანდება მხოლოდ სოფელი მარადიდის მაცხოვრებლები, ამიტომ აღნიშნული მიწის ნაკვეთის კომპენსაცია თანაბრად უნდა გაიცეს მხოლოდ მარადიდის მაცხოვრებლებზე.
ამ სახლების ნაწილი უნდა დაიტბოროს. აქვეა სასაფლაოებიც. ფოტო: იაშა დიასამიძე
ხალხში მუსირებს აზრი, რომ აჭარენერჯის ხელმძღვანელობაც იზიარებს აზრს, მარადიდის მაცხოვრებელებზე კომპენსაციის თანაბრად განაწილების შესახებ. არ მალავენ იმ აზრსაც, რომ მანამდე არ დათანხმდებიან მათი წინაპრების საფლავების გადატანას, სანამ ბოლომდე სამართლიანად არ გადაწყდება კომპენსაციის გაცემაის პრობლემა.
ჩვენ, სოფელ მარადიდის რამდენიმე წარმომადგენელთან ერთად, შევხდით ხელვაჩაურის რაიონის გამგებელს თხოვნით, მხარი არ დაეჭირა კირნათლებზე კომპენსაციის უკანონო გაცემაზე. მიუხედავად იმისა, რომ ხელვაჩაურის რაიონის გამგებელი, ფლობდა ინფორმაციას ვარდიჭალის ყველა მიწისმფლობელთა საკუთრების გაუქმების შესახებ, რატომღაც, მან ცალსახად დაუჭირა მხარი კომპენსაციის გაცემას ვარდიჭალაში მიწის ფართის უკანონო მფლობელებზე. შეხვედრის დროს პირიქით, ჩვენ დაგვისვა შეკითხვა „რატომ თქვენ არ გინდათ ზოგიერთები გამდიდრდესო?“ ხომ საინტერესო მიდგომაა! არაფერში დაზარალებულებს, ყველფერი, ნამდვილ დაზარალებულებს კი მიზერული. ისმის კითხვა: რითაა მისი ეს ქმედება გამოწვეული? ალბათ მას ამაზე სწორი და სამართლიანი პასუხი აქვს და შეძლებს მის სამართლიან მიდგომაში იმ პირთა დარწმუნებას, რომელთაც მისგან განსხვავებული აზრი გააჩნიათ.
ენერგეტიკის მინისტრის მოადგილემ მარადიდიდის წარმომაგენლებთან შეხვედრისას განაცხადა, რომ ისინი საკითხს ისე გადაწყვეტენ, როგორც ამას მარადიდის მაცხოვრებლები მოითხოვენ. ისმის კითხვა: ეს შემთვევით საარჩევნო დაპირება ხომ არაა? თუ ეს ასე არ არის! საკითხი სწრაფად უნდა მოგვარდეს, რათა დროულად ბოლო მოეღოს ჰესის მშენებლობის ადგილას ვარდიჭალაში მიწის ძველი მფლობელების მიერ მოწყობილი აქციებს.
და ბოლოს, ისმის კითხვა: რატომ მარადიდის ტერიტორიაზე მშენებარე ჰესს ჰქვია კირნათის ჰესი? მარადიდლებს მიაჩნიათ, რომ მშენებარე ჰესის სახელის ასეთი შერჩევა გაკეთებულია ან დაუფიქრებლად ან მიზანმიმართულად. კერძოდ მარადიდის დაცარიელების შემთხვევაში, ისტორიიდან და რუკიდანაც უნდა გაქრეს ისტორიული სოფელი მარადიდის სახელი. ზედა მარადიდს ხომ ჰქვია მურათლი, იქნებ ქვედა მარადიდსაც ვუწოდოთ მურათლი? მაშინ ხომ არავინ გაიხსენებს, რომ სოფელ მარადიდში 130 წლის წინათ, 1886 წელს გაიხსნა პირველი ქართული სკოლა!
ბევრი მარადიდელი ფიქრობს, რომ იგი არ დათანხმდება მათი საგვარეულო საფლავების გადატანას მანამდე, სანამ მარადიდის ტერიტორიაზე აშენებულ ჰესს არ დაერქმევა ისტორიული სოფელის მარადიდის სახელი. რანაირადაც ძნელი არ უნდა იყოს მშენებარე ჰესისათვის სახელის გადარქმევა, მთავრობამ უნდა იზრუნოს ჰესის სახელის შეცვლაზე, წინააღმდეგ შემთხვევაში აჭარენერჯის კომპანიას შეიძლება შეექმნას პრობლემები ჰესის მშენებლობის საქმეში.
