„ყველაზე დიდი საფრთხე ამ პროცესში არის ენერგომატარებლები, რაც რუსეთში იაფია და ვეღარ ყიდიან დასავლეთში. ახლა ამ გაიაფებამ შესაძლოა გააჩინოს განცდა, ორიენტირი გააკეთონ რუსეთზე და… უკეთეს ფასს მიაღწიონ,“ – გვითხრა ინტერვიუს დროს ეკონომისტმა გიგა ბედინეიშვილმა. მას იმაზე ვესაუბრეთ, ომის დაწყების შემდეგ ცხოვრების გაძვირება რამდენად უკავშირდება საქართველოში რუსეთის თითქმის მილიონ-ნახევარი მოქალაქის შემოსვლას?
ეკონომისტის დაკვირვებით, რუსების მასობრივად შემოსვლამდეც გვქონდა ინფლაცია, ხოლო ფულადმა გზავნილებმა რუსეთიდან ციფრებში ეკონომიკური ზრდა მოგვცა.
„ამიტომაცაა, რომ ჩვენ გვაქვს ახლა მაღალი ეკონომიკური ზრდა და გვაქვს მაღალი ინფლაციაც. მაღალი ინფლაცია ბრალდება მთავრობას, ეკონომიკური ზრდა კი, რაც გამოხატულია ციფრებში, ამ ეტაპზე უკავშირდება რუსებს. მაგრამ ისინი ხომ წავლენ? – იმედია, წავლენ. შემდეგ ეკონომიკური ზრდა რის საფუძველზე უნდა გვქონდეს? რუსების იმედზე ხომ არ უნდა ვიყოთ?“ – კითხულობს ეკონომისტი.
„ბათუმელებმა“ გიგა ბედინეიშვილთან ინტერვიუ ჩაწერა, იგი თავისუფალი უნივერსიტეტის ბიზნესსკოლის დეკანია.
- ბატონო გიგა, მარტივად დასანახია, რომ ცხოვრება გაძვირდა: ბინის ყიდვა, ქირაობა, საკვები პროდუქტები… რა წილი აქვს ფასების გაძვირებაში რუსების მასობრივად შემოსვლას საქართველოში? ოფიციალური მონაცემებით, საქართველოში 2022 წელს რუსეთის 1 მილიონ 459 ათასი მოქალაქე შემოვიდა.
საქართველოში მაღალი ინფლაცია გვაქვს უკვე ორი წელია დაახლოებით, ფაქტობრივად, კოვიდპანდემიის შემდეგ. ეს იყო დაკავშირებული ეროვნული ბანკის ქმედებებთან, ასევე მთავრობის გადაწყვეტილებებიდან გამომდინარე, როცა, შეიძლება ითქვას, სულელური გადაწყვეტილებები მიიღეს კოვიდპანდემიის დროს.
ჩვენ დიდი ხანია გვაქვს ინფლაცია და ამ ინფლაციას მარტო რუსების შემოსვლას ვერ დავაბრალებ. გეთანხმებით, რომ რაღაც კატეგორიებში დამატებით მოთხოვნა გაჩნდა, იგივე ბინის ქირავნობის კუთხით, მაგრამ თავად ინფლაცია დიდი ხნის პრობლემაა. საკვებ პროდუქტებზე ფასების ზრდაც მანამდე გვქონდა, ვიდრე რუსები დაიწყებდნენ შემოსვლას.
- იქნებოდა ფასების იგივე ზრდა, რუსების ეს რაოდენობა რომ არ შემოსულიყო ქვეყანაში?
იქნებოდა, იმიტომ, რომ ეს მონეტარული ბაზრის პრინციპებია. ინფლაციას როცა დაიწყებ, ძალიან რთულია შემდეგ მისი შეჩერება. ინფლაცია ჯიუტი რამეა: ჯინს როცა ამოუშვებ ბოთლიდან, მერე მისი ჩაბრუნება მარტივი არ არის. გიდასტურებთ, რომ რაღაც კატეგორიაში შესაძლოა რუსების შემოდინების გამო გაიზარდა ფასები.
გიგა ბედინეიშვილი
- ეროვნული ბანკის ბოლო მონაცემით, 2022 წლის დეკემბერში 317.31 მლნ აშშ დოლარი ფულადი გზავნილი ჩარიცხეს, რაც დაახლოებით 700 %-იანი წლიური ზრდის მაჩვენებელია. რა გავლენა ჰქონდა ამ გზავნილების ზრდას?
დიახ, გადმორიცხვები გაზრდილია და რუსეთიდან ფულადი გზავნილები პირდაპირ კავშირშია მათ შემოსვლასთან. ვიღაც შემოდის რუსეთიდან, ანგარიში აქვს რუსეთში და შემდეგ ფული გადმოაქვს აქ. ეს პროცესი ჩვენ გვაქვს დაახლოებით ერთი წელია.
ვალუტის გამყარებაც დოლარის შემოსვლას რომ უკავშირდება, ამაში მთავრობას ვერ შეეკამათები. ამას შეიძლება ჰქონდეს მცირე გავლენა.
- ეს შემოსავლები როგორ და როდის აისახება ჩვენს მოქალაქეებზე? ანუ რუსები ყიდულობენ და ქირაობენ ბინებს, სარგებლობენ კვების ობიექტებით და ასე შემდეგ. თუ ეს მხოლოდ კონკრეტული ჯგუფებზე აისახება, ვისაც მაგალითად, რამდენიმე ბინა აქვს ან რესტორანი?
ვინც აქირავებს ბინას, ცხადია, იმას შემოსავლები გაეზარდა, რადგან რუსები ბევრად უფრო ძვირად ქირაობენ ბინას, ვიდრე მანამდე ქირავდებოდა. ვისაც ფიქსირებული შემოსავლები ჰქონდა, მისთვის ცხოვრების დონე გაუარესდა, ვინაიდან ინფლაცია მთავარი დარტყმაა ასეთი ადამიანებისთვის. ინფლაციაზე ბევრ რამეს აქვს გავლენა, მაგრამ ყველაზე დიდი გავლენა ამ შემთხვევაში ჰქონდა არასწორ პოლიტიკას, რაც იყო 2 წლის წინ, როცა მონეტარული მასა მკვეთრად გაიზარდა.
მიმაჩნია, რომ რუსების შემოსვლას საქართველოში იმ ხარისხის გავლენა ინფლაციაზე არ ჰქონია – მათ მიერ საქართველოში ფულის ხარჯვას პირდაპირი გავლენა აქვს ეკონომიკურ ზრდაზე. ამიტომაცაა, რომ ჩვენ გვაქვს ახლა მაღალი ეკონომიკური ზრდა და გვაქვს მაღალი ინფლაციაც. მაღალი ინფლაცია ბრალდება მთავრობას, ეკონომიკური ზრდა კი, რაც გამოხატულია ციფრებში, ამ ეტაპზე უკავშირდება რუსებს, მაგრამ ისინი ხომ წავლენ? – იმედია, წავლენ, შემდეგ ეკონომიკური ზრდა რის საფუძველზე უნდა გვქონდეს? რუსების იმედზე ხომ არ უნდა ვიყოთ?
- უძრავი ქონების აგენტებმაც გვითხრეს, რომ საქართველოს მოქალაქეებს უჭირთ ბინის დაქირავება. კიდევ რამდენით შეიძლება გაძვირდეს ბინის ქირა თბილისში, ან ბათუმში, თუ გავითვალისწინებთ, რომ რუსები ისევ შემოდიან? „თიბისი კაპიტალის“ 2022 წლის ნოემბრის მონაცემებით, თბილისში გასაქირავებელ ბინებზე კვადრატული მეტრის ფასი 120%-ით გაიზარდა. ბათუმშიც ბინის ფასი უძრავი ქონების აგენტების თქმით, გაორმაგდა.
მგონია, რომ ნახტომი იყო დიდი რაოდენობით რუსების შემოსვლის გამო. მგონია, რომ მომავალში განსაკუთრებულ ზრდას არ უნდა ველოდოთ. მე ვეყრდნობი ამ დაშვებას, რომ რუსების შემოდინება ასე არ გაგრძელდება და პირიქით, გადინება მოხდება. თუ მთელი რუსეთი აქ გადმოსახლდა, მაშინ, ცხადია, კიდევ გაიზრდება ბინის ფასი.
ჩემი მოლოდინია, რომ უკრაინაში სიტუაცია უკეთესობისკენ წავა, იმედი მაქვს, რომ პუტინის რეჟიმი ჩამოინგრევა და რუსებიც დაუბრუნდებიან ძველ ცხოვრებას.
- საქსტატის მონაცემებით, საქართველოში იმპორტირებული საკვები პროდუქტები გაიაფდა. თუ ომის დაწყების დროისთვის საშუალო ინდექსი წინა თვესთან შედარებით გვქონდა მარტში 104.6, აპრილში – 100.9, 2022 წლის დეკემბერში ეს მაჩვენებელი არის 98.5. რას აჩვენებს თქვენთვის ეს ციფრები?
მე არ გამოვრიცხავ, რომ ეს რეალური იყოს და იგი უკავშირდებოდეს ვალუტის გამყარებას.
- მაგრამ ადამიანები უფრო და უფრო უჭირთ საკვების ყიდვა, ბინის ქირაობა…
ვიღაც ხომ კმაყოფილია?
- კონკრეტული ჯგუფი, მშენებლები, მაგალითად?
ვიღაც ხეირობს, ვიღაც – ზარალობს. ზოგადად, ეკონომიკური ზრდა მაღალი გვაქვს, ეს დადებითად აისახა ჯამში. მოქალაქე არ არის ის, ვინც აქირავებს?
- დიახ, მაგრამ ისინიც ამბობენ ცხოვრება იმდენად გაძვირდა, მიღებული შემოსავლები თავის გასატანად ძლივს გვყოფნისო.
ვინც გააქირავა, ის ხეირობს, ან ვისაც მაღაზია აქვს, ის უფრო მაღალ ფასად ჰყიდის… მთლიანობაში, გავლენა არის ეკონომიკური ზრდა. უსაფრთხოების თვალსაზრისით შეიძლება, რაღაც პრობლემა არსებობს, ჯერ არ გამოკვეთილა კონკრეტული ნიშნები, მაგრამ ეს სხვა საუბრის თემაა. ფაქტია, რომ რუსეთიდან ნაკადის შემოსვლამ მოგვცა დადებითი ეკონომიკური ეფექტი. ჩვენი პრობლემა ისაა, რომ რუსეთზე არ უნდა ავაწყოთ საქართველოს ეკონომიკა. ისინი დღეს შემოვიდნენ, ხვალ – წავლენ.
საქართველოს ხელისუფლებას რომ ჰქონოდა სწორი ეკონომიკური პოლიტიკა, ეს გავლენა არ იქნებოდა ასეთი მაღალი. ამას სჭირდება სწორი პრივატიზაცია, დამოუკიდებელი სასამართლო, პრემიერი არ უნდა იძახდეს, ფასებს გავაკონტროლებო და ივანიშვილიც კულისებიდან არ უნდა მართავდეს ქვეყანას. ეს არის ჩვენი ფუნდამენტური პრობლემა – ივანიშვილი, რომელიც რუსეთში ფორმირებულია და ამბობდა კიდეც წლების წინ, მე ვერ წარმომიდგენია რუსეთს მეზობელი ქვეყნების ოკუპაცია სურდესო.
- ჩანს ახალი ტენდენციაც, როცა ევროპულ პროდუქციას ანაცვლებს რუსული, რომელიც შედარებით იაფია. ღარიბაშვილიც საუბრობს ფასების ზედა ზღვრის დაწესებაზე. რა ტენდენციაა ეს და რამდენად ხედავთ საფრთხეს, რომ ამ მიდგომით ჩვენ ეკონომიკურად კიდევ უფრო მეტად გავხდეთ რუსეთზე დამოკიდებული?
ზედა ზღვრის დაწესება აბსოლუტურად გაუმართლებელი პოლიტიკაა და იმედია, ამას არ გააკეთებენ. ყველაზე დიდი საფრთხე ამ პროცესში არის ენერგომატარებლები, რაც რუსეთში იაფია და ვეღარ ყიდიან დასავლეთში. ახლა ამ გაიაფებამ შესაძლოა, გააჩინოს განცდა, რომ ორიენტირი გაკეთდეს რუსეთზე, რომ უკეთეს ფასს მიაღწიოს.
ენერგომატარებლებზე გრძელვადიანი დამოკიდებულება ყოველთვის საშიშია, რადგან რუსეთმა ნებისმიერ დროს შეიძლება გამოიყენოს ეს პოლიტიკური მიზნებისთვის. ის ევროპაშიც ამას ცდილობდა.
სახიფათოა ასევე ექსპორტი რუსეთში, რადგან ნებისმიერ დროს შეიძლება გადაუტრიალდეს პუტინს თავში რაღაც და ემბარგო დაგვადოს. ინვესტიციები კი, რუსეთიდან არ მიმაჩნია უსაფრთხოების პრობლემად, პირიქით, ფულის შემოდის და ბერკეტი საქართველოს უჩნდება. არ ვგულისხმობ გამონაკლის შემთხვევებს, მაგალითად, ყიდულობენ პორტს, რომ ჩაკეტონ მოძრაობა – თუ ასეთი კონსპირაციაა, კი ბატონო.
დიდი ალბათობით რუსული ინვესტიცია მოწყვლადია საქართველოში, ამის კარგი მაგალითია „თელასი“. შეიძლება ითქვას, რომ საუკეთესოდ იქცევიან არა იმიტომ, რომ ზოგადად რუსი ბიზნესმენები კარგი არიან, არამედ მოწყვლადია ქართულ იურისპრუდენციაში.
