24 თებერვალს ბათუმის მე-2 საჯარო სკოლაში ალექსანდრე სტოიანოვის შესახებ წიგნის პრეზენტაცია გაიმართა. სტოიანოვი ბათუმში 1900 წელს დაარსებული ქალთა პირველი გიმნაზიის დირექტორი იყო. გიმნაზია სწორედ ამ სკოლის შენობაში ფუნქციონირებდა.
სტოიანოვის შესახებ წიგნის ავტორი ქუთაისის მე-7 სკოლის დირექტორი ენდი ნემსვერიძეა, რომელსაც წიგნში თავმოყრილი აქვს საქართველოსა და უკრაინის არქივებში დაცული ცნობები ალექსანდრე სტოიანოვის შესახებ. ასევე ცნობილი ქართველი მოღვაწეების, მათ შორის, ექვთიმე თაყაიშვილის მოგონებები, სადაც ის სტოიანოვის შესახებ წერს. ექვთიმე თაყაიშვილი ქუთაისში სწორედ იმ გიმნაზიაში სწავლობდა, სადაც სტოიანოვი დირექტორად დანიშნეს.
„მართალია, ალექსანდრე სტოიანოვი მეფის რუსეთის მოხელე იყო საქართველოში, თუმცა მის ბულგარულ წარმომავლობას ის ყოველთვის უსვამდა ხაზს. სწორედ ეს იყო დიდი თანაგრძნობის მიზეზი ქართველების მიმართ,“- ამბობს ავტორი.
ბულგარეთის ელჩი საქართველოში დესისლავა ივანოვა-კოზლევა წიგნის პრეზენტაციაზე
ალექსანდრე სტოიანოვი 1843 წელს კიევში დაბადებულა, საშუალო განათლებაც კიევის მეორე გიმნაზიაში მიუღია. მას დამთავრებული ჰქონდა ისტორია-ფილოლოგიის ფაკულტეტი. ერთხანს ის კიევში გაზეთის რედაქტორადაც მუშაობდა.
წიგნის ავტორის თქმით, კიევისა და ქუთაისის ცენტრალურ არქივებში მოიკვლია გამოცემები, სადაც დაბეჭდილია მიმოწერები, სტატიები, წერილები, რომლებიც სტოიანოვის საქმიანობას აღწერს.
ამ წყაროების მიხედვით, სტოიანოვი საკმაოდ განსწავლული მკვლევარი და არქეოლოგიც ყოფილა. სტოიანოვის შესახებ ცნობებს ვპოულობთ ექვთიმე თაყაიშვილის მოგონებებშიც, საიდანაც ჩანს, სწორედ სტოიანოვს ჰქონდა მინდობილი ბაგრატის ტაძრის ნანგრევების გათხრა და 1889 წელს ვანში არქეოლოგიური გათხრების ჩატარება.
ალექსანდრე სტოიანოვის შესახებ წიგნის პრეზენტაცია 24 თებერვალს გაიმართა ბათუმში
„სტოიანოვმა, პროგრესულად მოაზროვნე რუს პედაგოგებთან ერთად, აშკარად გაილაშქრა ქართული სკოლებიდან მშობლიური ენის განდევნის, ძველმოდური მეთოდებისა და სხვა ანტიპედაგოგიური ღონისძიებების წინააღმდეგ.
იგი იმასაც მოითხოვდა, რომ რუს პედაგოგებს შეესწავლათ ქართული ენა, ლიტერატურა და ქართველი ხალხის ზნე ჩვეულება“- წერს ექვთიმე თაყაიშვილი. ამონარიდები თაყაიშვილის მოგონებებიდან შესულია ენდი ნემსვერიძის მიერ გამოცემულ წიგნში.
ჩანაწერების მიხედვით, იმ წელს, როცა გიმნაზიის დირექტორად სტოიანოვი დაინიშნა, კლასების შევსების გამო ექვთიმე თაყაიშვილის სწავლის გაგრძელებაზე უარი უთხრეს. საბოლოო გადაწყვეტილება ახალ დირექტორს უნდა მიეღო. როცა საქმიანობას შეუდგა, სტოიანოვს თვითონ მოუკითხავს, თაყაიშვილი რომელიაო.
„როცა სტოიანოვი ქუთაისში მიემგზავრებოდა, როგორც ჩანს, გზად ექვთიმეს ძმა, ნიკო თაყაიშვილი დამგზავრებია და მან უთხრა სტოიანოვს, რომ გიმნაზიაში ექვთიმე სწავლობდა, სადაც ის ნიკო მარს დაუმეგობრდა,“ – წერს წიგნის ავტორი. ამ მოგონებების მიხედვით სტოიანოვი თაყაიშვილსაც და ნიკო მარსაც მფარველობდა. სწორედ სტოიანოვის ხელშეწყობით მოეწყო ექვთიმე თაყაიშვილი პეტერბურგის უნივერსიტეტში.
„ჩემი აზრით, ქართული ენის სწავლება დაყენებულ უნდა იქნეს სათანადო სიმაღლეზე. ამ საგნის შესახებ მე მაქვს განსაკუთრებული აზრი, რომელიც მზად ვარ დავიცვა ყველგან…
აუცილებელია შემოღებულ იქნეს ქართული ენის სავალდებულო სწავლება, უფროს კლასებში კი ქართული ლიტერატურის სწავლება,“ – წერს სტოიანოვი 1880 წელს კავკასიის სასწავლო ოლქის მზრუნველისადმი წარდგენილ ანგარიშში.
წიგნის პრეზენტაციაზე წარმოდგენილი იყო საარქივო მასალები ქალთა პირველი გიმნაზიის შესახებ, სადაც ამჟამად ბათუმის მე-2 საჯარო სკოლა ფუნქციონირებს.
ქუთაისში ბაგრატის ტაძრის არქეოლოგიური შესწავლის დროს ორასამდე დიდი და პატარა ფრაგმენტი, კაპიტელი, რაფები აღმოაჩინეს, რომელთა ფოტოები 1881 წლის სექტემბერში სტოიანოვმა არქეოლოგთა ყრილობას წარუდგინა თბილისში. ხოლო როცა ქუთაისში რუსეთის იმპერატორი ჩავიდა, სტოიანოვმა მას ბაგრატის ტაძრის ფოტოების კოლექციასთან ერთად სვანეთის ხედების ალბომი და მის მიერ სვანეთზე გაკეთებული ნაშრომი – „მოგზაურობა სვანეთში“ გადასცა.
ქუთაისის კლასიკური გიმნაზია, ალექსანდრე სტოიანოვის კაბინეტი. ფოტო:
„ამ ჟესტით ალექსანდრე სტოიანოვი ბაგრატის ტაძრის, ქუთაისის გიმნაზიისა და სვანეთისადმი იმპერატორის ყურადღების დათმობას ითხოვდა,“- წერს წიგნის ავტორი.
სტოიანოვი აკრიტიკებდა ქუთაისის სასულიერო გამგეობის გადაწყვეტილებას, ახალი ეკლესიის ასაშენებლად ბაგრატის ტაძრის ქვების გამოყენების თაობაზე. მის წერილში, რომელიც ქუთაისის ცენტრალურ არქივშია დაცულია, წერია: „…თუ ეს სარწმუნოა, რაც ჩემი აზრით ყოვლად დაუშვებელია, უმორჩილესად ვთხოვ თქვენს უსამღვდელოესობას, უბრძანო, ვისაც ჯერ არს, შეცვალონ ეს განკარგულება“.
„ასე გადაარჩინა ბულგარელმა ალექსანდრე სტოიანოვმა ბაგრატის დიდებული ტაძარი,“ – ვკითხულობთ წიგნში. ავტორი წერს, რომ სტოიანოვის დამსახურებაა ციხისძირში პეტრას ციხის გადარჩენაც.
ექვთიმე თაყაიშვილის მოგონებების მიხედვით, სტოიანოვი განათლების სისტემაშიც ლიბერალური მიდგომების მომხრე იყო. ის „ფართო განათლების და ჩვენი დროისათვის ლიბერალური მიმართულების კაცი იყო. რომ არა სტოიანოვი, ბევრი ჩვენგანი გიმნაზიას ვერ დაამთავრებდა. თუკი სტოიანოვი ლიბერალი იყო მოსწავლეებთან, ის ძალზეც მკაცრად ეპყრობოდა მასწავლებლებს, ამის გამო მასწავლებლებმა ის „სტოიან ფაშად“ მონათლეს.
„ასეთმა დირექტორმა ჩვენ, მოსწავლეებს, ნება დაგვრთო ხელნაწერი ქართული ჟურნალი გამოგვეცა და მის დასაფინანსებლად ფულიც არ დაინანა. სტოიანოვი შეგნებულად არიდებდა თვალს ამ ჟურნალში დაბეჭდილ პატრიოტულ ლექსებს, რომელ ჟურნალსაც სახელად „ბედი“ ვუწოდეთ,“ – წერია ექვთიმე თაყაიშვილის მოგონებებში.
ბათუმის მე-2 საჯარო სკოლის მოსწავლეები ალექსანდრე სტოიანოვის შესახებ წიგნის პრეზენტაციაზე
თაყაიშვილისა და ნიკო მარის მოგონებებში ნათქვამია, რომ სტოიანოვი არასდროს ასხვავებდა მოსწავლეებს ეროვნული წარმოშობის მიხედვით.
„სტოიანოვის კეთილგანწყობა ქართველების მიმართ მხედველობიდან არ გამორჩენიათ მეფის რუსეთის მესვეურებს, ამიტომ მას საყვედური გამოუცხადეს, თანამდებობიდან გაათავისუფლეს და ბათუმის ვაჟთა რუსული გიმნაზიის დირექტორად გადაიყვანეს.
როგორც არქივის მასალებიდან ჩანს, მას ბათუმის სიახლოვეს საკუთრებაში მიწებიც გადასცეს, სადაც ფერმა და პლანტაცია მოაშენა. აქ ის ოჯახთან ერთად ცხოვრობდა. ხოლო მოგვიანებით, სტოიანოვი სოხუმში გადავიდა, რის შემდეგაც მასზე ინფორმაციები მიუკვლეველია,“- ვკითხულობთ ალექსანდრე სტოიანოვის შესახებ გამოცემულ წიგნში.
ალექსანდრე სტოიანოვის შესახებ წიგნის პრეზენტაციას მე-2 საჯარო სკოლაში, საქართველოში ბულგარეთის ელჩი დესისლავა ივანოვა-კოზლევა და აჭარის განათლების მინისტრი, მაია ხაჯიშვილიც ესწრებოდნენ, ასევე, წიგნის ავტორი ენდი ნემსვერიძე და საქართველოს ყოფილი ელჩი უკრაინაში მიხეილ უკლება.
