პროდუქტები, რომლებსაც ყოველდღიურად მოვიხმართ, ბევრ სასარგებლოსთან ერთად, არაერთ მავნე და საშიშ ნივთიერებას შეიცავს. მათ შორის კი არის ნიტრატები, რომლის მავნებლობაზეც ბოლო პერიოდში განსაკუთრებით ბევრს საუბრობენ.
რა არის ნიტრატი და საზიანოა თუ არა ის ჩვენი ორგანიზმისთვის? ნიტრატი არის აზოტმჟავას მარილები, რომლებიც ბუნებაში გარკვეული რაოდენობით არსებობს და მცენარისთვის აუცილებელ საკვებს წარმოადგენს. ნიტრატი თავისთავად მავნე ნივთიერება არაა, მაგრამ კუჭ-ნაწლავში მოხვედრის შემდეგ იგი გარდაიქმნება ნიტრიტად რაც უკვე შხამს წარმოადგენს. ნიტრატი ნიტრიტად გარდაიქმნება ჰაერში არსებული ჟანგბადისა და მიკროორგანიზმების ზემოქმედებით. ე.ი. თუ ნიტრატებით მდიდარ დაჭრილ ბოსტნეულს დატოვებთ 15-20 წუთზე მეტ ხანს ჰაერზე, თქვენ ხელთ შეგრჩებათ შხამი.
ნიტრატს ყველა ხილ-ბოსტნეული შეიცავს. ეს ნივთიერება ზრდის პროცესს და დამწიფებას უწყობს ხელს. ჩვენ საკვებად ვიღებთ ხილსაც და ბოსტნეულსაც მისი ბუნებრივად შემადგენელი ნიტრატებით, თუმცა ნივთიერების ეს რაოდენობა მავნე არ არის. ორგანიზმი იღებს ნიტრატებს და შემდეგ ყოველგვარი გართულების გარეშე უკან გამოყოფს მას. მსოფლიო ჯანდაცვის ორგანიზაციის მონაცემებით, ნიტრატების მიღების დღიური ნორმა ადამიანის წონის შესაბამისად იანგარიშება და ყოველ კილოგრამზე 5 მილიგრამია. მაგალითად, თუ ადამიანი 70 კგ-ს იწონის, მისთვის უსაფრთხო დღიური დოზა 350 მილიგრამია. ახალშობილებისა და მეძუძური დედებისთვის ეს რიცხვი გაცილებით დაბალია, 10 მილიგრამმაც კი შეიძლება ინტოქსიკაცია გამოიწვიოს.
როდესაც ნიტრატების მავნებლობაზეა საუბარი, ამ შემთხვევაში იგულისხმება ნიტრატებით ხელოვნურად გამდიდრებული ხილ-ბოსტნეული. „აგროჰაბის“ ხარისხის კონტროლის მენეჯერი დავით ღოღობერიძე განმარტავს, რომ საქართველოში ფერმერების დიდი ნაწილი ზედმეტი რაოდენობით და არასწორად იყენებს პესტიციდებს, რაც ხილში საგრძნობლად ზრდის ნიტრატების რაოდენობას.
ნიტრატების რაოდენობა ხილ-ბოსტნეულში განსაკუთრებით გაზაფხულზე მატულობს. ამ შემთხვევაში კიდევ გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ რა რაოდენობით მიირთმევთ ნიტრატის შემცველ ხილ-ბოსტნეულს. საერთაშორისო სტანდარტით განსაზღვრულია ხილისა და ბოსტნეულის თითოეულ სახეობაში დაშვებული ნიტრატების რაოდენობა, რომლის კონტროლიც საქართველოში მკაცრად არ ხდება,“ – განმარტავს დავით ღოღობერიძე.
„რადგან მომხმარებლისთვის ძალიან რთულია, ხილ-ბოსტნეულში ნიტრატატების შემოწმება, ჩვენ ეს პასუხისმგებლობა საკუთარ თავზე ავიღეთ. აპარატებს, რომლითაც ვამოწმებთ ნიტრატებს, მეტროლოგიის ინსტიტუტში ვაკალიბრებთ, რომ მაქსიმალურად სანდო იყოს როგორც მომხმარებლისთვის, ისე ფერმერისთვის. როდესაც თანამშრომლობას ვიწყებთ ახალ ფერმერთან, პირველ ეტაპზე აუცილებლად ჩავდივართ ადგილზე შემოწმებაზე. თუ შეთანხმება შედგა, მერე პერიოდულად იქვე ადგილზე ხდება ხოლმე ნიტრატებზე შემოწმებაც. ასე უფრო მოსახერხებელია ჩვენთვისაც და ფერმერებისთვისაც,“ – განმარტავს ,,აგროჰაბი“-ს ხარისხის კონტროლის მენეჯერი.
მნიშვნელოვანია, რომ მომხმარებელმა თავადაც აკონტროლოს დღიურ რაციონში შემავალი ნიტრატების რაოდენობა. მაგალითად, გასათვალისწინებელია, რომ თერმული დამუშავების დროს ნიტრატების რაოდენობა მნიშვნელოვნად კლებულობს. მაგალითად, კომბოსტი არის პროდუქტი, რომელშიც დასაშვები ნიტრატების რაოდენობა განსაკუთრებულად მაღალია. სწორედ ამიტომ მისი უმად მიღება დიდი რაოდენობით არ არის რეკომენდებული. ასევეა მწვანილების შემთხვევაშიც, რომელიც ნიტრატების პარალელურად ძალიან ბევრ სასარგებლო ვიტამინს შეიცავს. სწორედ ამიტომ მკაცრი კონტროლი და ზომიერების დაცვა არის აუცილებელი.
„ნიტრატებისგან თავის დასაცავად ხშირად ხილს ფცქვნიან, მაგრამ ეს თავის დაცვის კარგი საშუალება ნამდვილად არ არის. კანსა და შიგთავსს შორის დიდი განსხვავება ნიტრატების მხრივ ნამდვილად არ არის. ამიტომ ხილის გაფცქვნით ბევრს ვერაფერს შვცვლით. რაც შეეხება გამდინარე წყალში 2 საათით ჩატოვებას, მწვანილზე ან დაჭრილ ბოსტნეულზე შეიძლება აღნიშნულის გაკეთება. ამ გზით პროდუქტში არსებული ნიტრატების მხოლოდ 10%-ის გამოცლას შევძლებთ. თერმული დამუშავება ნიტრატებისგან გათავისუფლების ყველაზე კარგი საშუალებაა, თუმცა ამ დროს ვიტამინების დიდი ნაწილიც იკარგება. სწორედ ამიტომ კარგი იქნება თუ არა ნიტრატების გამოცლაზე, არამედ უნიტრატო პროდუქტის ყიდვაზე გააკეთებთ აქცენტს და ხილ-ბოსტნეულს სანდო მაღაზიაში შეიძენთ,“ – აღნიშნავს დავით ღოღობერიძე.
პრობლემის თავიდან აცილების მიზნით აუცილებელია, რომ პესტიციდების შესახებ დეტალური ინფორმაცია მიეწოდოთ ფერმერებს. მეორე მხრივ კი, საზოგადოებაში უნდა გაჩნდეს ძლიერი მოთხოვნა უნიტრატო ხილ-ბოსნტეულზე, რომ შესაბამისად გაიზარდოს მიწოდებაც.
