თავის დარდებსა და ფიქრებს აქსოვენო, ძნელი იყო ემიგრაცია, უცხო მხარეში დასახლება, არც გარემო იყო მშობლიური, ვერც გარეთ დადიოდნენ, თავს ქსოვაში ირთობდნენ და დარდებსა და ფანტაზიებსაც ამ ძაფებში ართავდნენ…
„ქალები სახლში იყვნენ სულ და სახლში ქალმა დაიწყო გრძნობების ძაფითა და ნემსით გამოხტვა, მათი ემიგრანტობის სევდიან ცხოვრებას აჩვენებს ეს მაქმანები, მათი გრძნობა, მათი სიხარული, მათი ბედნიერება, მათი დარდი, ყველაფერი ამ მაქმანში ჩაქსოვილია, მე ასე ვფიქრობ“, – ამბობს გონენიდან წამოსული ანკარელი მწერალი ქალბატონი ქევსერ რუჰი.
გონენის მხარეში ექვსი სოფელია ქართველი მუხაჯირების შთამომავლებით დასახლებული, რუსეთ-თურქეთის ომის შემდეგ გადმოსახლებულან. ბრძოლის ველზე ცხოვრებისგან დაღლილი და გათანგული ათიათასობით ქართველი ოჯახი ცენტრალური ანატოლიისაკენ ახალი სამშობლოს საძიებლად აყრილა. ვიღაცამ ხელი მოითბო, ვიღაცამ კარიერა შეიქმნა, ვიღაცა კი განწირული იყო ახალი გამოცდებისა და განსაცდელისთვის – განშორება სამშობლოსთან, მშობლიურ სახლთან, ზოგჯერ ოჯახთან, ქმართან თუ მშობლებთან, რასაც გზაზე ოჯახის წევრების, ზოგჯერ მცირეწლოვანი შვილების დაკარგვაც ემატებოდა.
მარმარილოს მხარე მათი ახალი სამშობლო გახდა. გონენში ქართველების გარდა ჩრდილოკავკასიელი და ბალკანელი ემიგრანტების შთამომავლებიც ცხოვრობენ.
ნემსით ქსოვა აქაური ქალების საყვარელი საქმეა, ჯერ თუ თავს ირთობდნენ, ახლა ხელსაქმე ბიზნესად უქცევიათ და საკმაოდ კარგი შემოსავლის წყაროც გამხდარა.
გასული საუკუნის სამოცდაათიანი წლებიდან მოყოლებული გონენში მაქმანების ბაზრობა იმართება. ყოველ სამშაბათს ქალბატონები თავისი ხელსაქმით ხელში ბაზარში გამოდიან და მაქმანებს ყიდიან. ახლა უკვე ინტერნეტითაც შეიძლება ნიმუშების არჩევა და შეძენა. გარდა ტრადიციული ნივთებისა, როგორიც არის გასამზითვი ბოხჩები, სუფრები, ფარდები, ქალის ლეჩაქები, თაროების დეკორაციები თუ ლარნაკების დასაფენი ვარდულები, გონენელებმა ახალი მიმართულებაც განავითარეს – ქალის აქსესუარები. ჭრელ-ჭრელი და ფერად-ფერადი ყვავილები ფილიგრანული ქსოვითაა შესრულებული. ტრადიციული ტექნიკით შექმნილი თანამედროვე დიზაინის სამკაულები კი ქალბატონებისთვის ნამდვილი ცდუნებაა და გონენელებიც კარგ კომერციას ეწევიან.
ჯერ კიდევ ანკარაში ჩვენი პირველი მისიის დროს ქუჩაში ერთი მოხუცი ქალბატონისგან ხელით ნაქარგი საოცარი ოიები, ვარდულები ვიყიდე. სადაც არ წავედი თან დამქონდა, ოფიციალური ვახშმებისთვის აუცილებელი ეტიკეტის დაცვით ეს ვარდულები ჩემს ვერცხლის თეფშებს ეფინება ხოლმე და საოცარ ზღაპრულ სამყაროს უშლის სტუმარს. ანკარაში დაბრუნებული ისევ იმ მოხუცი ქალბატონის საძებნელად გავემართე. საოცარია, ქალი ისევ იმ ქუჩის კუთხეზე დამხვდა, მაგრამ ოიები აღარ ჰქონდა, მეხვეწებოდა ბავშვის ფაჩუჩების ყიდვას სანაცვლოდ, მაგრამ მე ოიები მჭირდებოდა…
ფეისბუქი, პოსტი ფოტოთი და თხოვნა ანკარელ მეგობრებთან, მაშოვნინეთ ოიები. გამომეხმაურა ისევ ძველი მეგობარი ქევსერი.
ქევსერ რუჰი, იგივე ქეთევან ხანთაძე, წარმოშობით გონენიდანაა, როცა დედა სამზითვო ოიებს მიქსოვდა, მე ვეუბნებოდი, ჩემი მზითვი ჩემი ცოდნააო. ქევსერმა ჯერ ფრანგული ენისა და ლიტერატურის სპეციალობით ანკარის ჰაჯეთეპეს უნივერსიტეტი დაამთავრა, შემდეგ სწავლა იურიდიულ ფაკულტეტზე განაგრძო. ქევსერი მწერალია, თურქეთსა და საქართველოში ცნობილი ქალი მწერალი, ხუთი წიგნის ავტორი, რამდენიმე წიგნის რედაქტორი და არაერთი პრემიის მფლობელი. მისი მოთხრობების გმირები ქალები არიან, მუხაჯირი ქალები, ქალები დიდი განცდებით, დიდი ენერგიით, ძალითა და დიდსულოვნებით გამორჩეულები. მისი გმირები ორი ქვეყნის საზღვრის პირას მოქმედებენ, საზღვრებზე, რომელიც ოჯახის, მათი უფლებების, მათი გრძნობებისა და მოგონებების ზღვარზე გადის. ქევსერ რუჰის მოთხრობების კრებული „ქარვის ქალები“ ქართულად უკვე თარგმნილია და მალე უნდა გამოიცეს კიდეც.
სულ ახლახან კი, იყო ქევსერ რუჰის მიერ თარგმნილი გალაქტიონის რამდენიმე ლექსი თურქულად, რომელიც პოეზიის საერთაშორისო დღეზე წარადგინა ქ. სტამბოლში, მანამდე კიდევ იყო ოქროს საწმისის ორდენი, რომელიც ქართულ-თურქულ კულტურულ და საგანმანათლებლო საქმიანობაში განსაკუთრებული წვლილისათვის 2014 წელს საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების საფუძველზე გადაეცა, მანამდე კი ქართული ენის სწავლების პროგრამაზე ინტენსიური მუშაობა, რაც თურქეთის საგანმანათლებლო სისტემაში ქართული ენის სასწავლო პროგრამაში დამტკიცებით დაგვირგვინდა.
მანამდე კი, იყო ორენოვანი ჟურნალი „ფიროსმანი“, სადაც ქევსერთან ერთად თანამშრომლობის ბედნიერება მეც მხვდა წილად, თურქული ჟურნალი „მაჭახელი“, მანამდე კიდევ ქართული ენის კურსები ანკარის ახლაგახსნილი საელჩოს სკოლაში.
ბევრად ადრე კი ახმედ მელაშვილის ნაჩუქარი „დედა ენა“ და საქართველოსა და ქართულ კულტურაზე თურქეთში გამოცემული პირველი წიგნი ყოფილა. მაშინ დაწყებულა ქევსერის ინტერესიც ისტორიული სამშობლოს შესაცნობად.
2013 წელს მარმარილოს რეგიონის ქართველთა შთამომავლებთან შესახვედრად გავეშურეთ. ცხადია, გონენის საზოგადოებასაც ვეწვიეთ, პატარა გოგო-ბიჭები, ქართული ენა რომ აღარ იციან, მაგრამ კოხტა თეთრი სახე და ღრმა თვალები რომ უხმოდ გეუბნება ჩვენებურები ვართო, ცეკვა-ცეკვითა და მუხლებზე ბზრიალით შეგვეგებნენ. გონენში სტუმრობისას გადავწყვიტეთ, რომ მაქმანების გამოფენა მოგვეწყო. ქევსერთან მოვილაპარაკეთ, იდეას პროექტის სახე მივეცით და გამოფენაც დავგეგმეთ. მარტი ქალბატონების თვეა და ვიფიქრეთ, რომ საუკეთესო დრო იყო ქალის მიერ შექმნილი ხელოვნების წარმოსაჩენად და მათი შრომის დასაფასებლად.
გამოფენა საქართველოს საელჩოში მოეწყო და ექსპოზიცია სამ დარბაზში გადანაწილდა. ცენტრალურ დარბაზში წარმოდგენილი ქალის აქსესუარები ორდენებივით იმზირებოდნენ, ყვითელ დარბაზში შევეცადეთ გონენის ბაზრობის იმიტირება გაგვეკეთებინა და დიდი რაოდენობით ექსპონანტები როგორც კედლებზე, ისე იმიტირებულ დახლებზე გამოიფინა.
ცისფერ ოთახში კი დამთვალიერებელს სურპრიზი ელოდა… მინების ქვეშ ძველი ნივთები იყო წარმოდგენლი.
მაქმანების ნემსით ქსოვის ტექნიკა მთიან აჭარაშიც იყო გავრცელებული, ეტყობა აჭარელმა ქალებმა ოსმალობის პერიოდში ისწავლეს ნემსით ქსოვა. ყველა ოჯახში იყო ასეთი მაქმანები, ოჯახში ქალიშვილი დაიბადებოდა თუ არა, მის გასამზითვად ქალები ქსოვას იწყებდნენ. თითქოს ჩვეულებრივ ნივთად ქცეული ეს არაჩვეულებრივი მაქმანები მივიწყებას მიეცა და ბევრ ოჯახში გაფანტულა და მიკარგულა კიდეც. ამ ხელსაქმის კომერციალიზაცია კი საქართველოში არავის უფიქრია.
ბათუმელმა ექიმმა მურად ცინცაძემ როცა შეიტყო ჩვენი გამოფენის გეგმები, დედის მზითვის სკივრი გახსნა და წინაპრის, აჭარელი ქალბატონის ემინე ტეტემაძის ნახელავები სპეციალურად საგამოფენოდ გამოგვიგზავნა. დედა თავდგირიძის ქალი ჰყოლია და იმისგან უსწავლია ეს კეთილშობილური ხელსაქმეო. მადლობა ამ ოჯახს, რომ ასე სათუთად შეინახეს ეს ურთულესი ნახატით შესრულებული მაქმანები.
ბათუმსა თუ აჭარაში ბევრ ტრადიციულ ოჯახს ექნება ნემსითა და ძაფით მოქსოვილი მაქმანები, ბევრი იმასაც იფიქრებს ეს რა გამოსაფენია, ეს ხომ ყველას სახლშიაო…
ამ გამოფენის მიზანიც ეს იყო, შეგვეხსენებინა ყოველდღიური რუტინული ცხოვრების ხლართებში არსებული მშვენიერება, რომ მაქმანების ზღაპრული სამყაროს საშუალებით მოგვეყოლა ჩვენი წინაპარი ქალების ერთი მხრივ რთული, ჩახვეულ-ჩახლართული და მეორე მხრივ, მაქმანივით გამჭვირვალე და ფაქიზი ცხოვრების გზა, რომელიც მათ აჭარიდან გონენამდე გაიარეს, შეიძლება ვიღაცებმა დაივიწყეს კიდეც, მაგრამ ემოციები და გრძნობები თავის ნახელავში ჩააქსოვეს და თაობიდან თაობას გადასცეს; გვინდოდა მოგვეყოლა აჭარასა და ბათუმში დარჩენილი ქალების შესახებ, რომელთა წინაპრებმაც გაუძლეს სამშობლოს დაკარგვის წნეხს, თუმცა დაკარგეს ღვიძლი დები, დედები, შვილები, გაიყვნენ ორ სახელმწიფოს შორის, მაგრამ მიუხედავად საუკუნოვანი განშორებისა, მათ მაქმანების ენით მოყოლილი განშორების საერთო ზღაპარი დარჩათ – საერთო კულტურული ტრადიცია. ალბათ ეს ზღაპარია ქევსერ რუჰის მოთხრობებშიც ჩაქსოვილი…
„როცა მეკითხებიან, თუ სადაური ვარ, ბათუმიდან გადმოსახლებული ჩემი ქართველი წინაპრები რომ არ მოვიგონო, ასე მგონია, კავკასიის მთებს ვაწყენინებ. ეს ჩემი ფიქრი იმ მთებმა არ იციან, თორემ მე კი ვიცი“, – ამბობს „ქარვის ქალების“ მესაიდუმლე.
